Repozytorium

Celem badań była ocena reakcji krajowych odmian na działanie dwóch chemomutagenów i określenie korzystnych kombinacji do ich utylitarnego wykorzystania w mutagenezie lędźwianu siewngo. Nasiona krajowych odmian lędźwianu siewnego — Derek i Krab traktowano dwoma chemomutagenami — N-nitroso-N-metylomocznikiem (MNU) oraz azydkiem sodu (AS) wykorzystując w tym celu traktowania pojedyncze (wyłącznie MNU lub AS) oraz traktowania łączone — AS + MNU i MNU + AS, przy zróżnicowanych dawkach poszczególnych mutagenów. U roślin pokolenia M1 i roślin kombinacji kontrolnej (bez traktowania mutagenami) analizowano wysokość roślin, liczbę rozgałęzień i parametry struktury plonu. Stwierdzono, że zastosowane mutageny i ich kombinacje obniżały wartości badanych cech (z wyjątkiem wysokości roślin), a uzyskane wyniki zależne były od materiału wyjściowego, analizowanej cechy, rodzaju mutagenu, ich dawek oraz zastosowanych kombinacji. Wykazano, że MNU w porównaniu z AS wywoływał wysoki poziom uszkodzeń somatycznych a szkodliwość somatyczna kombinacji łączonych (mniejsza zwłaszcza dla MNU + AS w porównaniu z S.A. + MNU) i zastosowanie dwóch mutagenów o odmiennym wpływie na rodzaj indukowanych mutacji sugeruje ich większą przydatność do indukowania mutacji u lędźwianu siewnego. Ponadto odmiana Derek w porównaniu z odmianą Krab charakteryzowała się większą wrażliwością na zastosowane mutageny i ich kombinacje.

W latach 2002 i 2003 w doświadczeniu polowym analizowano zmienność siedmiu cech ilościowych u dwóch odmian wyjściowych i 20 mutantów lędźwianu siewnego uzyskanych drogą mutagenezy z krajowych odmian — Derek i Krab. Dla uzyskanych wyników przeprowadzono dwuczynnikową analizę wariancji (obiekty i lata) pod względem wszystkich cech. Oba czynniki istotnie różnicowały wszystkie cechy a interakcje obiekt x lata były istotne dla wszystkich cech na poziomie α = 0,001. Pod względem większości analizowanych cech mutanty ustępowały ich odmianom wyjściowym. Efekt ten był widoczny w pierwszym roku badań (2002). W drugim roku badań (2003), z uwagi na wystąpienie silnego czynnika stresowego, jakim była długotrwała susza, obserwowano obniżenie wartości większości badanych cech obiektów w porównaniu z rokiem 2002. Wystąpienie skrajnie odmiennych warunków środowiskowych umożliwiło ocenę reakcji mutantów na stres wodny i wybrać najbardziej tolerancyjne genotypy.

Gryka jest gatunkiem o dużym potencjale plonowania. Teoretycznie wyliczony plon sięga 20t/ha. Obecnie otrzymuje się plony w granicach 0,5–2,5 t/ha. Tak duże wahania plonu są spowodowane cechami biologicznymi tego gatunku (duża zmienność cech) jak i warunkami pogodowymi w okresie wegetacji. Celem badań było porównanie zmienności cech plonotwórczych formy Red corolla i odmiany Hruszowska. Badania te są częścią prac hodowlanych nad otrzymaniem gryki o stabilnym plonie i zmniejszonej ilości zielonej masy, przydatnej do zbioru kombajnowego Uzyskane wyniki wskazują, że odmiana Hruszowska odznacza się nieco większą zmiennością badanych cech niż Red corolla. Największą zmiennością odznaczają się: masa nasion z rośliny, masa rośliny i liczba nasion z rośliny. Najbardziej stabilnymi okazały się: liczba węzłów na pędzie głównym (Hruszowska V = 14,50%, Red corolla V = 12,34%), wysokość (Hruszowska V = 18,53%, Red corolla V = 12,74%), MTN (Hruszowska V = 17,74%, Red corolla V = 16,72%), wysokość I kwiatostanu (Hruszowska V = 20,91%, Red corolla V = 20,14%) i długość strefy kwitnienia (Hruszowska V = 20,06%, Red corolla V = 20,14%). Największe różnice w wielkości współczynnika zmienności wystąpiły u cech: liczba nasion z rośliny (Hruszowska V = 78,95%, Red corolla V= 50,93%) i masa nasion z rośliny (Hruszowska V = 71,75%, Red corolla V = 52,74%) i liczba nasion w pojedynczym kwiatostanie (Hruszowska V = 52,11%, Red corolla V = 46,11%). Obliczono współczynniki korelacji pomiędzy wybranymi cechami. Stwierdzono, że u obu form wysokość plonu z rośliny jest istotnie skorelowana skorelowana z liczbą nasion z rośliny, liczbą kwiatostanów na roślinie i liczbą nasion w pojedynczym kwiatostanie. MTN jest istotnie i ujemnie skorelorelowana z masą nasion z rośliny, u Hruszowskiej ta korelacja jest dodatnia i nieistotna.

W 2004 roku, w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Oddział Młochów, oceniono przydatność diploidalnego rodu DG.97-943 do tworzenia wartościowych tetraploidalnych materiałów hodowlanych typu „cold chipping” w drodze krzyżowań interploidalnych 4x-2x. Przedmiotem badań było potomstwo dwóch rodzin, pochodzących z krzyżowań diploidalnego rodu DG.97-943 z tetraploidalnymi rodami M-62741 i M-62805. Każdą rodzinę, reprezentowaną przez 15 rodów, porównano do rodziców i dwóch odmian Saturna i Snowden, stanowiących wzorzec dobrej przydatności do przetwórstwa na chipsy. Ocenianymi cechami bulw były: ogólny i handlowy plon bulw, zawartość skrobi, głębokość oczek, barwa chipsów wytwarzanych bezpośrednio z bulw przechowywanych w 4–6°C przez trzy miesiące. W badanych potomstwach stwierdzono heterozję ogólnego i handlowego plonu bulw. Średni ogólny plon bulw potomnych mieszańców przekraczał plon o 8,8% w porównaniu do wyżej plonującego rodzica oraz o 29,1% w odniesieniu do tetraploidalnego wzorca. Frekwencja klonów typu „cold chipping”, tj. klonów o jasnej barwie chipsów po przechowaniu bulw w niskich temperaturach 4-6°C (oceny ≥ 6,4, odm. Snowden) i jednocześnie o poziomie cech użytkowych i odpornościowych (PVY, PLRV) przekraczającym wartości progowe w półrodzeństwie 4x-2x rodu DG.97-943 wynosiła 12,6%, podczas gdy w potomstwach 4x-4x równolegle ocenianych innych rodziców 4x wynosiła przeciętnie 3,6%.

Owoce typu soft flesh są dobrym surowcem do produkcji soków i przecierów. Materiałem badawczym były owoce pochodzące z 50 genotypów pokolenia F5 mieszańców między Capsicum frutescens L. x Capsicum annuum L. Ustalono zakres zmienności cech technologicznych oraz ich współzależność. Masa owocu zawierała się w granicach 13–141 g, długość 34–193 mm, szerokość 23–130 mm, masa łożyska 0,6–6,3 g, masa nasion 1,11–3,81 g a grubość ścian 2,42–7,31 mm. Największą zmiennością charakteryzowały się masa owocu oraz masa łożyska. Współczynniki korelacji wielu par cech miały różny poziom w grupach genotypów o średniej masie owoców do i powyżej 40 g.

Istotne znaczenie dla przemysłu przetwórczego mają poziom i wyrównanie cech technologicznych surowca. Materiałem badawczym były owoce trzech wielkoowocowych odmian papryki (Capsicum annuum L.) pochodzące z upraw pod folią. Oceniono średni poziom oraz zakres zmienności masy owoców, masy i wydajności biologicznej, masy i udziału przegród oraz liczby komór. Średnia masa owocu wahała się od 291 g dla odmiany Luba i 221 g dla odmiany Mino do 167 g dla odmiany Sono. Wydajność biologiczna oznaczająca udział części jadalnych w masie owocu osiągnęła najwyższy poziom (88,2%) u odmiany Mino. Największym udziałem masy przegród, sięgającym 2,6% masy owocu charakteryzowała się odmiana Sono. Badane odmiany różniły się pod względem wielkości współczynników zmienności cech. Najbardziej wyrównane owoce obserwowano u odmiany Mino. Stwierdzono ponadto istotne dodatnie współzależności między średnią masą a biologiczną masą owoców ora między masą przegród a liczbą komór, natomiast ujemną korelację między udziałem przegród a masą biologiczną.

Porównując aktualny stan dotyczący sposobów wykorzystania owsa w Polsce oraz w krajach wysoko uprzemysłowionych należy stwierdzić, że o ile pastewne możliwości spożytkowania tego gatunku są szerokie (81%), o tyle konsumpcyjne przeznaczenie ziarna w naszym kraju jest ciągle bardzo niewielkie (3%) i gatunek ten wydaje się być niedoceniany...

W ścisłych, trzyletnich doświadczeniach polowych badano wpływ tradycyjnego i zerowego systemu uprawy roli oraz rzutowego i rzędowo-wgłębnego nawożenia PKMg na plonowanie oraz zawartość makroskładników w roślinach owsa. Nawożenie rzędowo-wgłębne polegało na umieszczeniu nawozu na głębokości 5 cm pod nasionami przy pomocy amerykańskiego siewnika bezuprawowego firmy „Great Plains”. Fosfor, potas i magnez stosowano w formie wielo­składnikowego nawozu Polimag 305. W obu badanych systemach uprawy lepsze efekty plonotwórcze dawało nawożenie rzutowe niż rzędowo-wgłębne, przy czym niespodziewanie uwidoczniało się to w większym stopniu przy uprawie zerowej. Brak opadów w okresach krytycznych dla wzrostu i rozwoju owsa sprzyjał większej skuteczności zerowej uprawy roli. We wszystkich latach badań wykazano lepsze zaopatrzenie roślin w makroskładniki w fazie początku strzelania w źdźbło na uprawie zerowej w stosunku do uprawy tradycyjnej. Na ogół w obu badanych systemach uprawy roli nawożenie rzutowe powodowało wyższą koncentrację P i K w częściach nadziemnych owsa w porównaniu do nawożenia rzędowo-wgłębnego. Jednak, przy zerowym systemie uprawy różnice na korzyść nawożenia rzutowego nie były tak duże, jak przy systemie tradycyjnym. 

Podstawę badań stanowiło doświadczenie polowe przeprowadzone w latach 1999–2001 w Stacji Badawczej ATR w Wierzchucinku k. Bydgoszczy na glebie płowej właściwej. Owies odmiany Komes nawożono saletrą amonową, magmolem (saletrą wzbogaconą w magnez i molibden), a także saletrą amonową uzupełnioną wieloskładnikowym nawozem mikroelementowym Sonata o zróżnico­wanych dawkach (3 kg∙ha-1 i 6 kg∙ha-1). Przeprowadzone badania wykazały, że nawożenie mineralne istotnie podwyższało w porównaniu z obiektem kontrolnym wielkość plonu ziarna owsa, zawartość w nim białka oraz wysokość plonu białka. Najwyższy średni plon ziarna owsa uzyskano w wyniku zastosowania saletry amonowej i 3 kg·ha-1 nawozu Sonata — różnica w stosunku do obiektu nie­nawożonego wynosiła 1,56 t·ha-1, co stanowiło 54,4%. Nie stwierdzono istotnych różnic między obiektami nawozowymi pod względem zawartości białka w ziarnie owsa. Zastosowanie magmolu pozwoliło osiągnąć plon białka ziarna owsa o 5,5% wyższy niż w wyniku nawożenia saletrą amonową, pozbawioną dodatku innych składników. Z dwóch objętych badaniami dawek Sonaty jako dodatku do saletry amonowej, istotnie korzystniejszą pod względem wielkości plonu białka była dawka 3 kg·ha-1.

W pracy przedstawiono wpływ nawożenia azotem w dawkach 0, 20, 40, 60, 80 i 100 kg N×ha-1 na plonowanie nagoziarnistej i oplewionej formy owsa. Doświadczenia polowe przeprowadzono na glebie kompleksu pszennego bardzo dobrego w latach 2001–2003. W badaniach uprawiano odmianę oplewioną Chwat i nagoziarnistą Akt. Nawożenie fosforem i potasem wynosiło 50 kg P2O5×ha-1 i 60 kg K2O×ha-1. Przedplonem była pszenica. Zastosowane nawożenie azotem wpłynęło na wzrost plonu ziarna owsa oplewionego z 4,84 t×ha-1 w obiekcie kontrolnym do 6,50 t×ha-1 po zastosowaniu dawki 100 kg N×ha-1. Plon ziarna formy nagoziarnistej wzrósł odpowiednio od 3,20 t×ha-1 do 4,53 t×ha-1. Plon białka wahał się od 292 do 621 kg×ha-1 w zależności od dawki nawozu i formy owsa. Wraz ze wzrostem dawki azotu systematycznie wzrastała zawartość białka w ziarnie owsa u formy oplewionej od 8,81% do 10,24% a u formy nagoziarnistej od 10,90% do 14,17%.

W doświadczeniu polowym prowadzonym na glebie kompleksu pszennego bardzo dobrego, w latach 2001–2003 badano pobranie i wykorzystanie azotu z nawozów mineralnych przez nagą i oplewioną formę owsa. Nawożenie saletrą amonową zastosowano w dawkach: 0, 20, 40, 60, 80 i 100 kg N·ha-1, nawożenie fosforem i potasem wynosiło 50 kg P2O5·ha-1 i 60 kg K2O·ha-1. W doświadczeniu uprawiano dwie odmiany owsa, oplewioną Chwat i nagoziarnistą Akt. Pobranie azotu z plonem ziarna i słomy owsa oplewionego wynosiło średnio od 74 kg do 128 kg·ha-1 a przez owies nagoziarnisty od 58 kg do 113 kg·ha-1. Wzrost poziomu nawożenia azotem powodował zwiększenie pobrania tego składnika z plonem, równocześnie systematycznie wzrastał udział azotu z nawozu, a obniżał się udział azotu z gleby w ogólnej ilości azotu pobranego z plonem owsa. Wykorzystanie azotu z nawozu przez owies nagi było wyższe i wynosiło od 55 do 80% a przez owies oplewiony niższe, średnio o 7% i wahało się od 46 do 90% w zależności od poziomu nawożenia.

W latach 1998–2000 przeprowadzono doświadczenia, w których określono wpływ nawożenia azotowego na plon, jego strukturę oraz zawartość białka i azotu w ziarniakach nowych odmian owsa oplewionego i nagoziarnistego. Stwierdzono, że odmiany dodatnio reagowały wzrostem na stosowane dawki azotu. Po zastosowaniu maksymalnej dawki azotu 90 kg×ha-1 odmiany Sławko i Akt uzyskały plony ziarna w wysokości 5,02 t×ha-1 i 3,85 t×ha-1. Wzrastające dawki azotu najsilniej determinowały liczbę kłosków i masę ziarna z wiechy. Liczba ziarniaków z wiechy oraz masa 1000 ziaren nie uległa zmianie pod wpływem zastosowanych dawek nawozów.

W latach 2003–2004 w SD Osiny przeprowadzono ścisłe dwuczynnikowe doświadczenie nad określeniem reakcji nieoplewionej krótkosłomej formy owsa STH 6503 na gęstość siewu (3,0; 4,5; 6,0; 7,5 mln ziaren·ha-1) oraz na dawkę nawożenia azotem (20, 40, 60, 80 kg N·ha-1). Określono plon ziarna i komponenty plonu: MTN, liczbę roślin ha·m-1, liczbę wiech·ha-1, plon ziarna z rośliny, plon ziarna z wiechy, współczynnik plonowania. Badany ród reagował odmiennie na czynniki doświadczenia w zależności od lat. W roku 2003 ród STH 6503 plonował najwyżej przy zastoso­waniu 7,5 mln ziaren·ha-1 i 40 kg azotu. W roku 2004 przy gęstości 6,0 mln ziaren/ha i 60 kg N. Średnio w dwuleciu nie stwierdzono istotnej zależności plonowania owsa od gęstości siewu. O dodatniej reakcji owsa na gęstość siewu zadecydowała głównie liczba roślin i wiech na jednostce powierzchni.

W doświadczeniach przeprowadzonych, w RZD Pawłowice należącym do AR we Wrocławiu w latach 2003–2004 określono wysokość plonu koniczyny perskiej (Trifolium resupinatum L.), życicy westerwoldzkiej (Lolium multiflorum var. westerwoldicum Wittm.) uprawianych w siewie czystym i mieszanym oraz mieszanki grochu siewnego z pszenżytem jarym, przy zróżnicowanym nawożeniu azotowym. W latach 2004–2005 badano następczy wpływ wymienionych powyżej czynników na plonowanie owsa uprawianego w systemie tradycyjnym i uproszczonym. Owies zbierano w dojrzałości mleczno-woskowej ziarna z przeznaczeniem na kiszonkę z całych roślin lub na bezpośrednie skarmianie. W systemie uproszczonym pług zastąpiono kultywatorem o łapach sztywnych. Wyeliminowanie orki spowodowało pogorszenie warunków wzrostu w początkowym okresie wegetacji, co obniżyło liczbę roślin na 1 m2 o 44% w porównaniu do uprawy orkowej. Podobne różnice stwierdzono w plonie suchej masy owsa z 1 m2, który obniżył się z ponad 1100 g (uprawa tradycyjna) do 639 g z 1 m2 (uprawa uproszczona). Po koniczynie perskiej w siewie czystym oraz po mieszance grochu z pszenżytem liczba roślin była największa. W stanowisku po koniczynie perskiej w siewie czystym, przez cały okres wegetacji były najkorzystniejsze warunki, a plon suchej masy był o 21–26% wyższy niż po innych przedplonach.

W latach 2002–2004 badano efekty oddziaływań brzegowych na poletkach doświadczalnych z uprawą owsa w czterech gęstościach siewu (140, 280, 420 i 560 ziaren/m2). Poletka rozdzielone były ścieżkami o szerokości 30 cm. Wykazano, że rośliny owsa rosnące w skrajnych rzędach sąsiadujących z ścieżką rozdzielającą poletka doświadczalne wytwarzają większą biomasę, wyższe źdźbła, dorodniejsze wiechy, silniej się krzewią i lepiej plonują niż rośliny rosnące w zwartym łanie wnętrza poletek. Najsilniej efekt taki ujawnił się w świeżej masie pojedynczych roślin, plonie ziarna oraz krzewieniu produkcyjnym owsa. Na glebie kompleksu żytniego dobrego nasilenie oddziaływań brzegowych na poletkach doświadczalnych jest duże i zależy od warunków meteorologicznych w sezonie wegetacyjnym owsa, a największe wartości osiąga w warunkach posusznych. Wraz z zagęszczaniem siewu owsa od 140 do 420 ziaren·m-2 zwiększały się efekty oddziaływań brzego­wych na poletkach doświadczalnych, natomiast nie wzrastały one przy większej gęstości siewu (560 ziaren·m-2). Przy zbiorze plonu z całych poletek efekty oddziaływań brzegowych znacząco wpływały na ocenę rzeczywistego plonu ziarna owsa w doświadczeniach, powodując zawyżenie tej oceny średnio o 0,88 t·ha-1 (o 20,5%). Zmniejszeniu błędu oceny plonu ziarna owsa w doświadczeniach sprzyja stosowanie możliwie dużych jednostek eksperymentalnych o kształcie zbliżonym do kwa­dratu lub zbieranie plonu z pominięciem rzędów skrajnych poletek przylegających do ścieżek.

W latach 2002–2004 przeprowadzono badania mikropoletkowe w celu porównania poziomu plonowania, składowych plonu oraz składu chemicznego ziarna owsa oplewionego i nagoziarnistego, w warunkach minimalnej i intensywnej ochrony chemicznej roślin. Badano następujące cechy: obsadę wiech, plon ziarna, masę i liczbę ziaren z wiechy oraz masę 1000 ziaren, a także prze­prowadzono analizy chemiczne ziarna. Badania wykazały, że owies nagoziarnisty plonował niżej o 22,2% w porównaniu z owsem oplewionym. Wynikało to głównie z niższej masy 1000 ziaren i liczby ziaren z wiechy odmiany nagoziarnistej w stosunku do oplewionej. Odmiana nagoziarnista owsa zawierała o 25,4% więcej białka i prawie dwukrotnie więcej tłuszczu oraz ponad pięciokrotnie mniej włókna niż oplewiona. Zastosowanie intensywnej ochrony chemicznej roślin istotnie wpłynęło na zwiększenie obsady wiech, a także zawartości tłuszczu w ziarnie odmian owsa.

Doświadczenie przeprowadzono w Stacji Doświadczalnej Lipnik k. Stargardu Szczecińskiego, w latach 2000–2002 na glebie kompleksu żytniego dobrego. Badano wpływ 4 ilości wysiewu (400, 530, 660, 790 ziaren kiełkujących na 1 m2), 2 wariantów zapraw nasiennych (Sarfun T450 FS, Dithane 455 S.C. oraz wariant bez zaprawy) na plon, i komponenty plonu 2 odmian owsa (Akt — odmiana nieoplewiona, Bajka — odmiana oplewiona). Wyżej plonującą odmianą była oplewiona odmiana Bajka od odmiany nieoplewionej Akt. Zwiększenie ilości wysiewu z 400 do 790 ziaren na 1m2 spowodowało istotny wzrost plonu ziarna owsa średnio o 2,6 dt·ha-1. W miarę zwiększania ilości wysiewu wzrastała liczba wiech z 1 m2, a zmniejszała się liczba ziaren w wiesze oraz masa 1000 ziaren, co spowodowało tylko niewielki wzrost plonu ziarna. Nie stwierdzono zróżnicowanej reakcji badanych form owsa na zwiększenie ilości wysiewu. Zastosowanie zapraw nasiennych Sarfun i Dithane, w porównaniu z wariantem kontrolnym, spowodowało istotny wzrost plonu ziarna o 1,0 dt·ha-1. Wskazuje to praktycznie na brak reakcji owsa na zaprawianie ziarna.

 W ziarnie z przeprowadzonego w latach 1999–2001 doświadczenia polowego, w którym badano dolistne nawożenie owsa roztworami mikroelementów (Cu, Zn, Mn, Mo, B) w formie pojedynczych soli nieorganicznych oraz w postaci nawozu zawierającego te pierwiastki w formie schelatowanej (Mikrochelat Gama) oznaczono zawartość aminokwasów. Przeprowadzone badania wykazały, że w warunkach prowadzenia badań na zawartość aminokwasów wpływały zastosowane dolistnie: molibden, bor i miedź. Pierwiastki te powodowały zwiększenie w ziarnie w stosunku do nie nawożonej mikroelementami kontroli, zawartości: argininy, tyrozyny, lizyny oraz kwasu glutamino­wego. Miedź wpływała też wyraźnie na zawartość metioniny, powodując zwiększenie jej zawartości. Zawartość azotu ogólnego w ziarnie owsa nie była w badaniach modyfikowana przez stosowane mikroelementy. Zmiany w zawartości badanych aminokwasów w ziarnie zachodziły zatem głównie w następstwie oddziaływania badanych czynników na jakość białka wyliczanego z zawartości azotu ogółem w ziarnie. Z badanych czynników we wpływie na jakość wyróżnił się zwłaszcza molibden, który powodował wyraźne zwiększenie zawartości sumy badanych aminokwasów oraz zwiększenie wartości charakteryzującego jakość białka wskaźnika aminokwasów egzogennych. W badaniach zwraca uwagę, że zastosowanie mikroelementów łącznie w formie schelatowanej wpływa na skład aminokwasowy ziarna owsa w stopniu znacznie mniejszym, niż mikroelementów zastosowanych pojedynczo, w formie jonowej.

W latach 1999–2001 przeprowadzono jednoczynnikowe doświadczenie polowe, w którym określono plon ziarna i białka oraz zawartość azotu ogólnego w ziarnie owsa nawożonego dolistnie roztworami mikroelementów (Cu, Zn, Mn, Mo, B) w formie pojedynczych soli nieorganicznych oraz w postaci wieloskładnikowego nawozu, zawierającego schelatowane składniki (Mikrochelat Gama). Dolistne stosowanie miedzi, manganu, cynku oraz molibdenu istotnie podwyższało plon ziarna owsa. Jedynym mikroelementem, który zastosowany dolistnie istotnie podwyższał zawartość azotu ogólnego w ziarnie, był molibden. Opryskiwanie wodnymi roztworami miedzi, molibdenu, manganu oraz cynku powodowało statystycznie potwierdzony wzrost plonu białka ziarna. Pod wpływem mikroelementów zastosowanych łącznie w formie wieloskładnikowego nawozu Mikrochelat Gama uzyskano istotny wzrost plonu ziarna i białka owsa.

Badania polowe nad wpływem nawożenia saletrą amonową z dodatkiem mikroelementów na zawartość aminokwasów w ziarnie owsa realizowano w latach 1999–2001 w Stacji Badawczej ATR w Wierzchucinku k. Bydgoszczy na glebie płowej właściwej. Owies odmiany Komes nawożono saletrą amonową, Magmolem (saletrą amonową wzbogaconą w magnez i molibden), a także saletrą amonową uzupełnioną wieloskładnikowym nawozem mikroelementowym Sonata w dawkach 3 kg∙ha-1 i 6 kg∙ha-1. Uzyskane wyniki badań wykazały, iż nawożenie samą saletrą amonową spowodowało wyraźne obniżenie jakości białka owsa mierzonej wartością wskaźnika aminokwasów egzogennych o 13,21% w odniesieniu do obiektu kontrolnego. Zastosowanie dodatku mikro­elementów do saletry amonowej znacząco zmniejsza niekorzystny wpływ nawożenia azotem na jakość białka omawianej rośliny. Wartość wskaźnika aminokwasów egzogennych na obiektach, na których stosowano dodatek mikroelementów jest niższa średnio o 7,96% w porównaniu do kontroli.

Doświadczenia poletkowe przeprowadzono w latach 2003–2004. W 2003 roku porównywano 23 rody krótkosłome owsa nagoziarnistego z wprowadzonymi genami karłowatości z odmiany Bandicoot na tle wzorcowych odmian owsa nagoziarnistego Akt i Polar oraz odmiany oplewionej Chwat. W 2004 roku porównywano 18 rodów krótkosłomych owsa nagoziarnistego oraz jeden ród krótkosłomy — STH 5630 owsa oplewionego na tle wzorcowych odmian owsa: nagoziarnistego — Polar oraz oplewionego Chwat. U form krótkosłomych obserwowano redukcję wysokości roślin od 31% do 50% w stosunku do tradycyjnych nagoziarnistych odmian wzorcowych Polar i Akt. Względna redukcja wysokości roślin nie była uzależniona od warunków siedliskowych i przebiegu pogody w okresie wegetacji. Wyróżniono następujące rody: STH 7091 (nagoziarnisty) — charakteryzował się wysoką obsadą wiech oraz długą wiechą o małej liczbie ziaren, ale o wysokiej masie ziarniaków; STH 7146 (nagoziarnisty) — przy stosunkowo niższej obsadzie wiech uzyskiwał bardzo wysoki plon ziarna z wiechy, ale głównie dzięki dużej liczbie nieco słabiej wypełnionych ziaren; STH 5630 (oplewiony) — wytwarzał dużo wiech na jednostce powierzchni oraz wysoką liczbę słabiej wypełnionych ziaren w kłosie. Nie zanotowano wpływu genów karłowatości na przebieg i długość poszczególnych faz rozwojowych oraz na zmiany w liczbie ziaren oplewionych.

Doświadczenia poletkowe przeprowadzono w latach 2002–2004 z następującymi czynnikami: regulatory wzrostu (Cycocel 750 SL — chlorek chloromekwatu, Moddus 250 EC — trineksapak etylu i kontrola); nawożenie azotowe (60, 90(60+30), 120(60+30+30) kg N/ha);odmiany owsa (Akt (forma nagoziarnista) i Sławko (forma oplewiona)). Przy braku wylegania, retradanty Moddus i Cycocel w niewielkim stopniu wpływały na plonowanie odmiany nagoziarnistej Akt i oplewionej Sławko. Efekt działania retardantów był uzależniony od przebiegu pogody w okresie wegetacji, głównie warunków wilgotnościowych gleby. Owies reagował zwyżką plonu ziarna na zwiększone nawożenie z 60 do 120 kg N/ha, jedynie w latach o wysokiej ilości opadów. Niski potencjał plonowania odmian nagoziarnistych w stosunku do oplewionych jest nadal głównym czynnikiem, który ogranicza ich szersze wprowadzenie do produkcji. Głównymi komponentami plonu odpowiedzialnymi za obniżony potencjał plonowania form nagoziarnistych owsa jest słaba polowa zdolność wschodów oraz niewystarczające wypełnienie ziarna.

W Akademii Rolniczej we Wrocławiu, w latach 2000–2002, przeprowadzono ścisłe, jednoczyn­nikowe doświadczenie polowe założone metodą losowanych bloków, w czterech powtórzeniach. Doświadczenie zlokalizowano na madzie właściwej lekkiej zaliczanej do kompleksu żytniego słabego. Czynnikiem zmiennym było 5 płodozmianów z różnym udziałem owsa oraz obecność w nich międzyplonu ścierniskowego z przeznaczeniem na przyoranie: 1) ziemniak++ — owies — groch pastewny — żyto, 2) ziemniak+ — owies — żyto, 3) ziemniak+ — owies — żyto + międzyplon ścierniskowy, 4) owies — żyto, 5) owies — żyto + międzyplon ścierniskowy. W międzyplonie ścierniskowym wysiewano gorczycę białą odmiany Salvo. Wykazano, że poziom plonowania owsa siewnego uprawianego w płodozmianach uproszczonych na glebie kompleksu żytniego słabego wyraźnie zależał od przebiegu pogody w okresie wegetacji. Najniżej plonował owies w 2000 roku, w którym ilość opadów w czerwcu była blisko 4-krotnie mniejsza od przeciętnych z wielolecia. Upraszczanie płodozmianów poprzez skracanie rotacji i zwiększanie w nich udziału owsa spowodowało pogorszenie plonowania tej rośliny. Plony owsa uprawianego w monokulturze zbożowej były o 25,5% niższe niż w płodozmianie czteropolowym. Przyorywanie międzyplonu ścierniskowego z gorczycy białej sprzyjało na ogół poprawie plonowania owsa, nie rekompensowało jednak całkowicie ujemnych skutków upraszczania płodozmianów.

W trzech jednorocznych ścisłych doświadczeniach polowych badano reakcję owsa na nawożenie borem. Wyniki porównywano z uzyskanymi w doświadczeniach łanowych. Stwierdzono plono­twórcze działanie boru w latach z niedoborami wilgoci w okresie wiosny. Owies uprawiany na glebie o niskiej zawartości boru przyswajalnego odznaczał się ponad optymalną w świetle kryterium Bergmanna (1986) zawartością tego składnika. Pod wpływem nawożenia borem uzyskiwano istotne przyrosty masy plonów ziarna owsa oraz dalszy wzrost zawartości mikroskładnika w biomasie. Wyniki te wskazują na potrzebę weryfikacji stosowanych kryteriów zaopatrzenia gleb i roślin w bor. Stwierdzono przewagę doglebowego sposobu nawożenia w poprawie zaopatrzenia ziarna owsa w bor. Zgodność wyników uzyskanych w doświadczeniach ścisłych i łanowych umożliwia opracowanie na ich podstawie zaleceń nawożenia owsa borem dla praktyki rolniczej.

Porównano zbiorowiska grzybów wyizolowane z ziaren 23 rodów krótkosłomego owsa nagoziarnistego. Ziarna pochodziły z doświadczenia polowego przeprowadzonego w Rolniczej Stacji Doświadczalnej w Lipniku koło Stargardu Szczecińskiego w roku 2003. Grzyby ujawniono w następstwie inkubowania powierzchniowo odkażonych ziarniaków w szalkach Petriego z agarową pożywką glukozowo-ziemniaczaną. Łącznie wyizolowano 462 kolonie grzybów, wśród których rozpoznano 14 gatunków. Grzybami najczęściej występującymi były: Alternaria alternata, Epiccocum purpurascens, Fusarium poae, Penicillium spp. i kolonie niezarodnikujące. Pojawiła się tendencja do większego porażenia ziarna przez Fusarium poae w miarę skracania się wysokości roślin.

W dwóch jednoczynnikowych doświadczeniach polowych zrealizowanych w latach 2003–2005, porównywano plon oraz elementy struktury plonu owsa uprawianego w siewie czystym oraz w mieszankach z jęczmieniem jarym jak również z pszenżytem jarym. Eksperymenty przeprowadzono w Górskiej Stacji Doświadczalnej KOURiR w Czyrnej k. Krynicy oraz w Mydlnikach k. Krakowa. Owies uprawiany w okolicy Krakowa (Mydlniki) uzyskał większy plon ziarna w porównaniu do uprawy w warunkach górskich (Czyrna), zarówno gdy był wysiewany w siewie czystym (o 61,6%) jak i w mieszankach (o 30,3-52,3%). Zastosowana metoda Rudnickiego wykazała, że bez względu na sposób siewu, o większym plonie owsa, uprawianego w Mydlnikach względem doświadczenia w Czyrnej, decydowała większa obsada wiech średnio w 66,0%, większa MTN w 31,6%, oraz dorodniejsze wiechy w 2,4%.

Celem pracy było ustalenie aktualnego stanu i perspektyw hodowli owsa na podstawie badań rodów owsa w zespołowych doświadczeń wstępnych w latach 2002–2004. Doświadczenia zlokalizo­wano w 5 miejscowościach; Kopaszewo, Małyszyn, Polanowice, Sobiejuchy i Strzelce w 3 powtórze­niach na poletkach o powierzchni 10 m2. Badaniami objęto 78 rodów i 3 odmiany wzorcowe: Deresz, Chwat i Bohun. Badano rody owsa z 3 firm hodowlanych; Danko, Małopolskiej Hodowli Roślin HBP i HR Strzelce. Ocena rodów owsa była wykonana w oparciu o 13 cech: plon ziarna z poletka, odporność na wyleganie i choroby (mączniak, rdzę koronową, helminthosporium i wirus żółtej karłowatości), wysokość roślin, datę wiechowania, masę 1000 ziaren, procent ziaren z łuską, zawartość białka i tłuszczu w ziarnie. Na tej podstawie wytypowano liczną grupę rodów owsa plen­niejszych od odmian wzorcowych oraz odznaczających się korzystnymi cechami rolniczymi. Wyniki zespołowych doświadczeń wstępnych wskazują na skuteczna pracę selekcyjną w stacjach hodowla­nych, umożliwiającą sukcesywne zastępowanie starych odmian nowymi o lepszych parametrach rolniczych i użytkowych.

W latach 1995–1997 w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym w Minikowie koło Bydgoszczy przeprowadzono doświadczenie polowe, którego celem było prześledzenie wpływu terminu siewu oraz zróżnicowanego nawożenia azotem na wielkość plonu ziarna, zawartość i plon białka ogółem oraz skład aminokwasowy owsa odmiany German. Badano dwa terminy siewu (I czynnik, n = 2): optymalny i opóźniony o dwa tygodnie oraz 3 poziomy nawożenia azotem (II czynnik, n = 3): 0, 60 i 120 kg N·ha-1. Stwierdzono, że wielkość plonu ziarna owsa odmiany German była istotnie determinowana terminem siewu i zastosowanymi dawkami azotu. Opóźnienie terminu siewu o dwa tygodnie spowodowało istotne obniżenie wielkości plonu ziarna o 37,2%. Natomiast statystycznie istotne różnice w plonach ziarna uzyskano po zastosowaniu dawki 60 kg N∙ha-1. Zastosowane zróżnicowane nawożenie azotem w zakresie dawek od 0 do 120 kg∙ha-1 powodowało istotny wzrost zawartości białka ogółem w ziarnie owsa. Udowodnione różnice w plonie białka uzyskano jedynie przy dawce 60 kg N∙ha-1. Na podstawie przeprowadzonych badań, poza tendencjami do spadku zawartości w białku fenyloalaniny, izoleucyny, leucyny, lizyny, metioniny, treoniny, waliny, alaniny i kwasu glutaminowego, nie stwierdzono istotnego wpływu terminu siewu na skład aminokwasowy białka owsa odmiany German. Zastosowanie dawki azotu na poziomie 60 kg·ha-1 spowodowało, w stosunku do obiektu kontrolnego, istotny wzrost zawartości argininy i leucyny oraz spadek udziału histydyny, lizyny, treoniny, alaniny, glicyny oraz kwasu glutaminowego. Natomiast po zastosowaniu kolejnej dawki — 120 kg·ha-1 stwierdzono wzrost zawartości argininy oraz obniżenie zawartości fenyloalaniny, metioniny, alaniny, glicyny oraz kwasu asparaginowego, co zostało udowodnione statystycznie tylko w stosunku do obiektu kontrolnego.  

Materiał badawczy stanowiło ziarno pochodzące z doświadczenia poletkowego przeprowa­dzonego w RSD Lipnik k. Stargardu Szczecińskiego w 2003 roku. Do badań jakościowych wybrano rody: STH 15944, STH 7091, STH 16316 i porównywano je z odmianami nagoziarnistymi (Polar i Akt) oraz z odmianą oplewioną — Chwat. Owies nagoziarnisty zawiera około 20% więcej białka ogólnego w ziarnie i ponad 66% tłuszczu surowego. Mniejsza zawartość włókna surowego oraz strukturalnych frakcji włókna w odmianach owsa nagoziarnistego stwarzają nowe możliwości wykorzystania tego zboża w żywieniu zwierząt monogastrycznych. Badane rody krótkosłome owsa nagoziarnistego tylko sporadycznie wykazywały gorsze parametryi jakościowe ziarna w porównaniu z wzorcowymi odmianami nagoziarnistymi Akt i Polar. 

Skrobia owsiana znacznie różni się właściwościami od innych rodzajów skrobi. Wśród skrobi zbóż uprawianych w naszym kraju należy do skrobi o najmniejszych rozmiarach gałeczek. Celem podjętych badań było określenie wybranych właściwości skrobi owsianej wyodrębnionej z polskich odmian owsa. Przebadano ziarnistość, zawartość fosforu i amylozy, zdolność wiązania wody i rozpuszczalność, a także zbadano przebieg charakterystyki kleikowania wodnych zawiesin skrobiowych. Przebadane skrobie wykazywały znaczne zróżnicowanie w zawartości fosforu. Średnia zawartość amylozy wynosiła 14,2%. Ponadto stwierdzono związek pomiędzy jej zawartością a lepkością. Przebieg charakterystyki kleikowania wskazał na odmienne w porównaniu z innymi skrobiami właściwości skrobi owsianej.

Skrobia owsiana w porównaniu ze skrobią innych roślin charakteryzuje się wysoką zawartością lipidów, które w istotny sposób wpływają na jej właściwości. Celem pracy było określenie właściwości skrobi wyodrębnionej z nagiej odmiany owsa Akt. By określić wpływ tłuszczu skrobie poddano procesowi odtłuszczania, którego warunki tak dobrano by zminimalizować wpływ na właściwości skrobi. W celu określenia zmian właściwości fizykochemicznych, w badanych skrobiach (natywnej i odtłuszczonej) oznaczono: zawartość amylozy, lipidów oraz fosforu; scharakteryzowano rozpuszczalność i zdolność wiązania wody oraz oceniono zdolność kleikowania i rozkład ziarnistości. Wykonano też badanie oscylacyjne oraz jakościowy test pętli histerezy oraz przeprowadzono termodynamiczną charakterystykę kleikowania (DSC). Odtłuszczenie skrobi owsianej doprowadziło do wzrostu pozornej zawartości amylozy i przeciętnej średnicy ziaren, oraz zmniejszenia ilości związków fosforowych i lipidów Zaobserwowano też wzrost zdolności wiązania wody oraz rozpuszczalności, obniżenie entalpii kleikowania i poszerzenie zakresu temperatur piku przemiany. Ponadto nastąpiło obniżenie temperatury kleikowania wodnej zawiesiny skrobi odtłuszczonej oraz jej lepkości. Kleik sporządzony ze skrobi owsianej odtłuszczonej charakteryzował się niższymi wartościami zespolonego modułu sprężystości niż kleik skrobi natywnej, przy zachowaniu zbliżonego przebiegu odpowiednich krzywych. Zmiany te świadczą o częściowym uszkodzeniu struktury ziarna w trakcie odtłuszczania.

W pracy określano wpływ otrąb owsianych na jakość ciasta i pieczywa. Otręby owsiane stosowano jako zamiennik mąki pszennej w ilości 20%, 30% i 40% w stosunku do ogólnej masy. Fizyczne właściwości ciasta pszennego i pszenno-owsianego określono stosując farinograf firmy Brabendera. Pieczywo pszenne produkowano stosując metodę jednofazową, a pieczywo pszenno-owsiane przy zastosowaniu metody z fazą wstępnego rozmiękczania otrąb owsianych. Zaobserwo­wano, że 20%–40% udział otrąb owsianych w mieszance pszenno-owsianej wyraźnie wpływał na zwiększenie jej wodochłonności oraz poprawę właściwości fizycznych ciasta takich jak: czas rozwoju i czas stałości oraz wskaźnik tolerancji na miesienie. Udział otrąb owsianych w masie ciasta pszenno-owsianego przyczynił się do zwiększenia wydajności ciasta oraz skrócenia czasu fermentacji końcowej kęsów ciasta w porównaniu z ciastem pszennym. Otręby owsiane jako zamiennik mąki pszennej w ilości do 40% powodowały zmniejszenie objętości pieczywa, co jest związane z mniejszą zdolnością zatrzymywania gazu niż jego wytwarzania w kęsach ciasta. Wilgotność i kwasowość pieczywa pszenno-owsianego była większa niż pieczywa pszennego. Zaobserwowano pewne zróżnicowanie w wartościach oceny sensorycznej pieczywa zawierającego otręby owsiane.

Materiał badawczy stanowiła handlowa mąka pszenna typu 550 i ziarno 6 odmian owsa (Akt, Bajka, Borowiak, Chwat, Cwał, Kasztan). Wykonano analizy mające na celu scharakteryzowanie materiału badawczego oraz przeprowadzono oznaczenia farinograficzne, ekstensograficzne i wypiek laboratoryjny ciasta z udziałem 5 i 10% śruty owsianej. Mąka pszenna typ 550 charakteryzowała się dobrą wartością wypiekową. Odmiany owsa zawierały dużo białka ogółem oraz mało skrobi, pentozanów i popiołu. Odznaczały się one wysoką aktywnością enzymów proteolitycznych i liczbą opadania. Dodatek śruty owsianej do mąki pszennej powodował zwiększenie wodochłonności mieszanek, a wraz ze wzrostem ilości śruty wydłużał się czas rozwoju, skracał czas stałości ciasta i zwiększała wartość współczynnika tolerancji na mieszenie. Ciasta z dodatkiem 5% śruty owsianej miały największą wartość walorymetryczną. Stwierdzono, że spośród wszystkich badanych ciast pszenno-owsianych najlepsze właściwości farinograficzne miały ciasta z udziałem śruty z odmian Bajka i Chwat. W ocenie ekstensograficznej uzyskano pogorszenie jakości ciasta pod wpływem dodatku śruty owsianej. Zaobserwowano zróżnicowane oddziaływanie odmian na właściwości ekstensograficzne przy różnym udziale śruty owsianej w mieszance. Przy dodatku 5% najlepsze rezultaty uzyskiwano ze śrutą z odmian Kasztan i Akt, a przy 10% ze śrutą odmiany Bajka. Chleb pszenno-owsiany był wyrośnięty i charakteryzował się przyjemnym aromatem. Chleb z dodatkiem 5% śruty owsianej miał nieznacznie większą objętość niż chleb pszenny, a z 10% udziałem był najmniejszy. Największe były chleby zawierające śrutę owsianą z odmian Cwał i Borowiak. Nadpiek chleba nie ulegał zmianom pod wpływem stosowanych dodatków. Zastąpienie mąki pszennej dodatkiem 10% śruty owsianej spowodowało poprawę struktury miękiszu chleba.

Ziarno owsa żółtoplewkowej odmiany Kasztan i czarnoplewkowego z rodu D2244 zmielono razem z plewką i po odsianiu na sitach użyto jako surowca do wypieku chlebów pszennych, w ilości 5%, 7% i 10% masy mąki. Oceniono jakość, proces starzenia się oraz skład chemiczny uzyskanych chlebów. W analizie organoleptycznej wszystkie chleby zostały zakwalifikowane do I klasy jakości, mimo mniejszej objętości chlebów z udziałem mąki owsianej. Zróżnicowany dodatek całoziarnowej mąki owsianej nie wpłynął istotnie na zmiany parametrów tekstury miękiszu ocenianych chlebów podczas trzydobowego przechowywania, zwiększył natomiast istotnie zawartość włókna pokarmo­wego (frakcji rozpuszczalnej i nierozpuszczalnej) oraz zawartość Fe i Mn, zwłaszcza w chlebach z dodatkiem mąki z owsa czarnoplewkowego.

Badaniom składu chemicznego poddano wybrane, najbardziej dostępne w sieci handlowej Lublina, asortymenty przetworów owsianych: otręby owsiane stabilizowane, płatki owsiane, dwa asortymenty płatków owsianych błyskawicznych (oznaczone jako A i B), dwa asortymenty płatków owsianych górskich (A i B), dwa asortymenty płatków zwykłych (A i B), otręby owsiane preparowane, oraz dla porównania płatki kukurydziane zwykłe i koekstrudaty kukurydziane czekoladowo-mleczne. W badanych próbach oznaczano zawartość wody, popiołu surowego, białka, tłuszczu oraz włókna surowego. Przebadano także skład frakcyjny błonnika pokarmowego metodą detergentową oraz metodą enzymatyczną. Wykazano, że badane owsiane zboża śniadaniowe zdecydowanie różnią się składem chemicznym od przetworów kukurydzianych. Przetwory owsiane charakteryzowały się szczególnie niskimi wartościami rozpuszczalności suchej masy (WSI). Zawartość białka dwukrotnie przekraczała poziom białka w przetworach kukurydzianych. Produkty owsiane charakteryzowały się także znacznie wyższą zawartością błonnika pokarmowego, szczególnie jego rozpuszczalnych frakcji. Mogą one być zaliczane do zbożowych produktów podstawy piramidy żywienia.

Przeprowadzono badania procesu ekstruzji mieszanin kaszki kukurydzianej z razówką owsa nagonasiennego w ekstruderze jednoślimakowym przy zróżnicowanym składzie surowcowym i zróżnicowanych parametrach procesu. Badano wpływ udziału razówki owsa nagonasiennego, wilgotności ekstrudowanej mieszanki i temperatury cylindra na przemiany chemiczne ekstrudatów ze szczególnym uwzględnieniem polisacharydów nieskrobiowych. Wykazano, że mieszanina kaszki kukurydzianej z razówką owsa nagonasiennego może być wartościowym surowcem przy produkcji wyrobów ekstrudowanych. Zwiększenie udziału razówki owsianej, w ekstrudowanej mieszance, pozwala na obniżenie wodnej rozpuszczalności (WSI) otrzymanych ekstrudatów oraz zwiększenie zawartości białka i błonnika pokarmowego. Proces ekstruzji wpłynął destrukcyjnie na polisacharydy nieskrobiowe. Odnotowano obniżenie zawartości błonnika pokarmowego całkowitego (TDF) i jego frakcji nierozpuszczalnej (IDF), jednocześnie ekstruzja powodowała wzrost zawartości frakcji rozpuszczalnej błonnika (SDF). Wielkość tych zmian była uzależniona od składu mieszanki oraz parametrów procesu takich jak temperatura i wilgotność surowca. Nie stwierdzono znaczącego wzrostu zwartości żelaza, manganu i niklu w wyrobach ekstrudowanych w porównaniu do mieszanek surowcowych.

Przedmiotem badań było poznanie wpływu wymiany tłuszczu (2,5%, 5,0%, 7,5%, 10,0%) owsem odmiany Polar po obróbce hydrotermicznej na zmiany oksydoredukcyjne podczas przechowywania (1, 7, 14 dób) modelowego wyrobu mięsnego. Owies po obróbce hydrotermicznej (90°C / 80 min.) dodawano do wyrobu mięsnego (65% mięso chude wołowe, 25% tłuszcz wieprzowy i 10% wody) z odpowiednią redukcją surowca tłuszczowego. Przemiany oksydoredukcyjne w gotowym wyrobie badano metodą pomiaru potencjału oksydoredukcyjnego i wskaźnika TBA. Otrzymane wyniki wykazały, że obróbka hydrotermiczna owsa ma istotny wpływ na wartość potencjału oksydo­redukcyjnego. Zastąpienie tłuszczu owsem (po obróbce hydrotermicznej) zwiększa istotnie stabilność oksydoredukcyjną wyrobu podczas 14 dobowego przechowywania w porównaniu ze stosowanymi obecnie dodatkami.

Choroby układu krążenia, których przyczyną często jest nadmierna otyłość powodują, że poszukujemy rozwiązań w doborze i komponowaniu codziennej diety, ograniczając m.in. zawartość tłuszczu. Maltodekstryny otrzymane ze skrobi różnego pochodzenia (np. ziemniaczanej, kukurydzianej, tapiokowej, ryżowej, owsianej, czy grochu), mogą być użyte jako zamienniki tłuszczu. Ich zastosowanie pozwala na znaczne ograniczenie zawartości tłuszczu w żywności, sprzyjając zachowaniu właściwości sensorycznych i teksturalnych. Maltodekstryny mają wpływ na wilgotność żywności współdziałając z niektórymi jej składnikami (błonnik, gumy) i oddziaływując na zdolności wiązania i zatrzymywania wody. Z drugiej strony mogą wpływać na skrócenie czasu przechowywania, czy wzrost poziomu skażenia mikroorganizmami. Stosowane w nadmiernych ilościach mogą nadawać żywności posmak skrobiowy. Ułatwieniem procedury wprowadzania maltodekstryn do żywności jest ich całkowite bezpieczeństwo żywnościowe oraz szerokie spektrum ich pochodzenia, właściwości i możliwości zastosowania.

Do wypieku herbatników Piccolino użyto maltodekstryny owsianej otrzymanej ze zmielonego ziarna owsa poprzez hydrolizę α-amylazą bakteryjną, zastępując nią margarynę w ilości 5, 10 lub 15%. Uzyskano nowe produkty cukiernicze o obniżonej kaloryczności i zwiększonej wartości dietetycznej, w porównaniu z herbatnikami tradycyjnymi, przy czym najwyższą ocenę konsumencką uzyskały wyroby z 5% udziałem maltodekstryny w miejsce tłuszczu. Herbatniki z maltodekstryną odznaczały się istotnym wzrostem zawartości białka ogółem, większą zawartością rozpuszczalnej frakcji włókna pokarmowego oraz wyraźnym zwiększeniem zawartości Zn i Ca, w porównaniu z herbatnikami tradycyjnymi. Zastąpienie maltodekstryną owsianą części tłuszczu w badanych herbatnikach wpłynęło na przedłużenie ich przydatności do spożycia.

W badaniach przedstawiono kształtowanie się wyróżników jakości ziarna pszenicy ozimej w zależności od jej udziału w zmianowaniu i poziomu agrotechniki. Wykazano, że przebieg warunków pogodowych w latach badań istotnie różnicował cechy technologiczne ziarna pszenicy ozimej, tj. zawartość białka ogółem, glutenu mokrego, wskaźnik sedymentacji Zeleny’ego, liczbę opadania oraz gęstość i wyrównanie ziarna. Z badanych czynników doświadczenia większy wpływ na cechy technologiczne ziarna wywarł poziom agrotechniki niż udział pszenicy ozimej w zmianowaniu. Intensywny poziom agrotechniki istotnie zwiększał zawartość białka ogółem i glutenu mokrego oraz wartość wskaźnika sedymentacji Zeleny’ego w ziarnie pszenicy ozimej, w stosunku do poziomu zminimalizowanego.