Streszczenie:
Postęp biologiczny w hodowli rzepaku zarówno odnośnie cech jakościowych (wyhodowanie odmian '00") jak i plonowania (odmiany mieszańcowe), spowodował, że roślina ta jest ważną gospodarczo rośliną oleistą w świecie, a najważniejszą w Polsce i Unii Europejskiej. O wzroście powierzchni uprawy i znaczenia rzepaku zadecydowały walory prozdrowotne oleju rzepakowego i zwiększenie jego wykorzystania dla celów spożywczych i do produkcji biopaliw płynnych. Ponadto poekstrakcyjna śruta rzepakowa jest głównym rodzimym źródłem paszy wysokobiałkowej, jak również ważnym elementem płodozmianu w wielu regionach Polski. Obecnie głównym czynnikiem limitującymi postęp w plonowaniu rzepaku są stresy biotyczne i abiotyczne. Straty plonu rzepaku powodowane przez stresy ocenia się na 5–20%, a w skrajnych przypadkach mogą one wynieść 50%, a nawet możliwa jest całkowita utrata plonu. W badaniach i hodowli najwięcej uwagi poświęca się patogenom, których biologia rozwoju powoduje, że ochrona chemiczna upraw jest mało skuteczna. Do patogenów tych należą między innymi powodujący duże szkody pierwotniak (Plasmodiophora brassicae Wor.) wywołujący kiłę kapusty oraz wirus żółtaczki rzepy TuYV (ang. Turnip Yellows Virus) wywołujący żółtaczkę rzepy u rzepaku. Stresem abiotycznym powodującym istotne straty jest pękanie łuszczyn i osypywanie nasion.
Planowane badania umożliwią charakterystykę podstaw genetycznych odporności rzepaku ozimego na stresy biotyczne i abiotyczne w otrzymanych nowych liniach DH oraz liniach rekombinacyjnych. Zostaną zidentyfikowane polimorfizmy w sekwencjach nukleotydowych DNA zasocjowane z genotypem odpornym lub podatnym na określone stresy biotyczne i abiotyczne. Możliwa będzie identyfikacja markerów DNA znajdujących zastosowanie w procesie selekcyjnym wartościowych rolniczo genotypów rzepaku. Ponadto, zostanie określony polimorfizm genetyczny w obrębie badanych populacji nowych linii rzepaku ze szczególnym uwzględnieniem form stanowiących źródło nowej zmienności genetycznej - genotypów uzyskanych w wyniku resyntezy z gatunków ancestralnych (RS) i semi-RS, a także rodzimych linii hodowlanych.
Cel:
Celem planowanego projektu jest charakterystyka nowych genotypów rzepaku ozimego otrzymanych w Spółkach Grupy IHAR Hodowla Roślin Strzelce i Hodowla Roślin Smolice oraz IHAR-PIB, Oddział w Poznaniu, w wyniku hodowli rekombinacyjnej, a także na drodze resyntezy z gatunków ancestralnych i krzyżowań międzygatunkowych. Badania będą ukierunkowane na wyodrębnienie nowych oryginalnych genetycznych źródeł zmienności charakteryzujących się odpornością na żółtaczkę rzepy, kiłę kapusty oraz zwiększoną odpornością na pękanie łuszczyn. Selekcja będzie prowadzona przy zastosowaniu analiz fenotypowych, klasycznych analiz genetycznych i wysoko-przepustowych technologii następnej generacji (NG), w celu identyfikacji sekwencji nukleotydowych zasocjowanych z nowymi cechami fenotypowymi. Efektem praktycznym badań będą nowe źródła genetyczne o pożądanych cechach odporności na stresy biotyczne i abiotyczne.