Repozytorium

Celem badań było określenie wpływu nawożenia organicznego obornikiem lub poplonami oraz sposobu niszczenia naci na zdrowotność roślin, plony bulw i ich strukturę dwóch odmian ziemniaka. Badania przeprowadzono w latach 2000–2002 w Zakładzie Doświadczalnym Pawłowice koło Wrocławia. Trzy czynnikowe doświadczenie założono metodą split-plot. Porażenie roślin chorobami wirusowymi wzrastało w kolejnych latach reprodukcji. Przyczyniły się do tego cechy genetyczne badanych odmian i warunki pogodowe sprzyjające nalotom mszyc. W trzecim roku reprodukcji (2002) ilość roślin porażonych wirusami (PVY, PLRV, PVM) wynosiła już od 60,6% przy chemicznym niszczeniu naci do 72,0% przy naturalnym zasychaniu naci. Wcześniejsze mechaniczne niszczenia naci lub preparatem Reglone korzystnie wpłynęło na obniżenie porażenia roślin. Cechy genetyczne badanych odmian miały istotny wpływ na wysokość plonów bulw ogółem, sadzeniaków i bulw handlowych oraz ich procentowy udział w plonie ogólnym. Natomiast wcześniejsze niszczenie naci oraz rodzaj nawożenia organicznego nie wpłynęły na wysokość i strukturę plonu bulw, chociaż przy wcześniejszym niszczeniu naci wystąpiła tendencja do zmniejszania plonu ogólnego, a wzrostu plonu sadzeniaków. Odmiana Balbina charakteryzowała się istotnie wyższym plonem ogólnym bulw i plonem bulw handlowych oraz większym ich procentowym udziałem w plonie oraz większą przeciętną masą jednej bulwy, natomiast odmiana Mila charakteryzowała się wyższym plonem sadzeniaków i ich procentowym udziałem w plonie ogólnym.

W latach 1997–2002 w warunkach gleby lekkiej przeprowadzono doświadczenia polowe, których celem było określenie dawek azotu oraz ich efektywności dla 38 odmian ziemniaka. W badaniach stosowano 5 poziomów nawożenia azotem: 0, 50, 100, 150 i 200 kg×ha-1 N oraz stały poziom fosforu — 120 kg×ha-1 P2O5 i potasu 180 kg×ha-1 K2O. Dla wszystkich odmian wyznaczono dawki azotu maksymalne biologicznie i zalecane oraz ich efektywności. Odmiany podzielono na 3 grupy: o małych, średnich i dużych wymaganiach w stosunku do azotu. W badaniach stwierdzono, że maksymalne biologicznie dawki azotu dla odmian o małych wymaganiach wyniosły od 112 do 138 kg×.ha-1 N, dla odmian o wymaganiach średnich od 148 do 176 kg×ha-1 N, a dla odmian o wysokich wymaganiach stanowiły 179–198 kg×ha-1 N. Dawki zalecane były około 30–40 kg×ha-1 N mniejsze. Efektywność maksymalnej biologicznie dawki azotu wyniosła od 47 do 116 kg bulw i  była mniejsza o około 10–15 kg bulw na 1 kg azotu w porównaniu do dawki zalecanej. Niektóre odmiany o małych wymaganiach wykazywały większą efektywność niż odmiany o średnich i dużych wymaganiach.

Do opracowania posłużyły wyniki badań przeprowadzonych w Stacji Badawczo-Dydaktycznej Nawadniania Roślin w Samotworze k. Wrocławia oraz dane meteorologiczne z sąsiadującej stacji Wrocław-Strachowice, z lat 1974–2001. Glebę pola doświadczalnego stanowiła glina lekka, zaliczona do kompleksu żytniego dobrego (5). Doświadczenia przeprowadzono metodą losowanych podbloków w układzie zależnym. Czynnikami zmiennymi były: odmiany, dawki nawożenia azotem i nawadniania deszczownianego. Łącznie przebadano 49 odmian (15 — wczesnych, 12 — średnio wczesnych, 13 — średnio późnych i 9 — późnych). Na podstawie analizy regresji stwierdzono, że najwyższych plonów odmian średnio późnych można spodziewać się w latach o sumie opadów atmosferycznych, w okresie od maja do lipca, rzędu 240–270 mm. Opady przekraczające te wartości zdecydowanie obniżały plony większości, pozostałych, badanych odmian. Ponadto, wzrost sumy opadów w miesiącach od maja do lipca istotnie obniżał zawartość skrobi w bulwach ziemniaka. Nawadnianie ziemniaków powodowało istotną zwyżkę plonów bulw wszystkich grup wczesności i tak: odmian wczesnych o 14%, średnio wczesnych o 11%, średnio późnych o 23% a późnych o 11%. Zabieg ten nie wywierał istotnego wpływu na zawartość skrobi u badanych grup wczesności odmian. Najwyższe plony bulw odmian wczesnych ziemniaka otrzymano przy nawożeniu azotem w ilości 80–120 kg N na 1 ha, zaś pozostałych odmian w dawkach 120–160 kg N na 1 ha. Wzrost poziomu nawożenia azotem powodował obniżanie procentu skrobi w bulwach wszystkich badanych odmian.

Celem pracy było określenie wpływu deszczowania i zróżnicowanego nawożenia mineralnego na wysokość i strukturę plonu bulw ziemniaka. Badano odmianę Karlena przydatną do celów spożywczych, a zwłaszcza do produkcji chipsów. Doświadczenie prowadzono w latach 1999–2001 w Stacji Naukowo-Badawczej Samotwór należącej do Akademii Rolniczej we Wrocławiu, na glebach brunatnych zaliczanych do kompleksu żytniego dobrego. Gleba charakteryzowała się kwaśnym odczynem (pH 5,1–5,3), średnią zawartością w przyswajalny fosfor i magnez oraz wysoką zawartością potasu. Przebieg pogody w kolejnych latach badań nie był korzystny do nawodnień, bowiem obok okresów posusznych w kilku dekadach notowano zdecydowany nadmiar opadów. Przeciętny w 3-leciu przyrost plonów pod wpływem deszczowania wynosił 19% i wahał się od 16% w roku 2000 do 29% w posusznym 1999 r. Stosowane dawki nawozów mineralnych (233 i 280 kg NPK/ha) spowodowały przyrost plonu bulw w stosunku do obiektów kontrolnych średnio o 43 do 58% zależnie od technologii nawożenia. Na obiektach nawożonych rzędowo średnie plony były o ponad 1,1 t/ha wyższe w porównaniu do uzyskanych przy nawożeniu tradycyjnym (rzutowo na całą powierzchnię). Porównywane zabiegi agrotechniczne w podobny sposób wpływały na kierunek zmian plonu handlowego, przy czym zakres zmian pod wpływem deszczowania był większy, a nawożenia, mniejszy niż w przypadku plonu ogólnego. Deszczowanie korzystnie wpływało na strukturę plonu zwiększając udział bulw dużych, a także na liczbę i masę bulw z jednej rośliny.

W latach 2000–2002 w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Oddział w Boninie na glebie średnio zwięzłej przeprowadzono doświadczenia polowe i badania uzupełniające, których celem było określenie wpływu nawożenia N na plon, jego jakość i trwałość przechowalniczą. Najwyższy plon handlowy wydały odmiany: Wawrzyn (53,5 t×ha-1) i Wolfram (43,2 t×ha-1) a najniższy Wiking (36,8 t×ha-1). Badane odmiany posiadały dość duże wymagania w stosunku do azotu. Optymalna dawka nawożenia wynosiła 150 kg N×ha-1, a efektywność nawożenia wahała się od 68 do 135 kg bulw na 1 kg N. Wzrost nawożenia zmniejszał tempo szerzenia się zarazy ziemniaka na liściach i porażenie bulw parchem zwykłym oraz rdzawą plamistością miąższu. Wyższe nawożenie wpłynęło na zwiększenie azotanów w bulwach, szczególnie u odmian Wiking i Wolfram, lecz nie miało wpływu na ubytki w okresie przechowywania.

W trzyletnim doświadczeniu polowym oceniano plonowanie odmian ziemniaka w warunkach zróżnicowanej ochrony przed chwastami. Najwyższą skuteczność chwastobójczą zaobserwowano po opryskiwaniu herbicydem Sencor 70 WP w dawce 0,5 kg·ha-1 przed wschodami ziemniaka i prepara­tem Titus 25 DF 50g×ha-1 z adiuwantem Atpol po wschodach roślin. Pielęgnacja mechaniczno-chemiczna zapewniała wzrost plonu bulw frakcji handlowej w porównaniu do zabiegów mecha­nicznych o 23,8–82,5 i plonu bulw frakcji sadzeniaków o 16,5–68,2 dt·ha-1. Stwierdzono istotny wpływ odmian ziemniaka oraz warunków pogodowych w czasie wegetacji na plon bulw.

W doświadczeniu polowym przeprowadzonym w latach 1999–2001 porównano siedem sposobów pielęgnacji ziemniaka. Zastosowane w doświadczeniu herbicydy i ich mieszanki spowodowały obniżenie powietrznie suchej masy chwastów i wzrost plonu bulw frakcji handlowej, który wynosił od 3,3 do 12,5 t×ha-1 w porównaniu do pielęgnacji mechanicznej.

W pracy przedstawiono wyniki badań ankietowych przeprowadzonych na terenie Polski w latach 1995–2002. Badania dotyczyły analizy składu gatunkowego chwastów występujących w ziemniaku, metod ich zwalczania oraz najczęściej stosowanych herbicydów. Na polach ziemniaczanych dominowały dwuliścienne gatunki chwastów, a spośród nich komosa biała Chenopodium album i fiołek polny Viola arvensis. Na plantacjach objętych badaniami ankietowymi chwasty zwalczane były głównie w sposób mechaniczny i mechaniczno-chemiczny. Do zwalczania chwastów stosowane były herbicydy do przedwschodowego terminu stosowania, które zawierają substancje aktywne linuron i metrybuzynę.

Celem badań było określenie wrażliwości odmian zarejestrowanych w latach 1995–2002 na metrybuzynę, stosowaną po wschodach ziemniaka w dawce 350 gram substancji biologicznie czynnej (0,5 kg na 1 ha preparatu Sencor 70WG). Odmiany badano w cyklu 2–3 letnim. Wrażliwość odmian określano za pomocą 9° skali EWRC (European Weed Research Council). Na podstawie reakcji odmian, wyrażonej skalą porażenia, zakwalifikowano odmiany do 4 grup. Określono wpływ warunków pogody na wrażliwość odmian i spadek plonu powodowany uszkodzeniami roślin ziemniaka.

Celem badań była ocena poziomu wrażliwości larw stonki ziemniaczanej (Leptinotarsa decemlineata Say) na najczęściej stosowane w praktyce rolniczej insektycydy: Decis 2,5 EC (s.a. deltametryna), Karate 025 EC (s.a. λ-cyhalotryna), Fastac 100 EC (s.a. α-cypermetryna) oraz Bancol 50 WP (s.a. bensultap). Badania laboratoryjne wykonywane były w trzech instytutach: Instytucie Przemysłu Organicznego w Warszawa, Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie, Zakładzie Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie oraz Instytucie Ochrony Roślin w Poznaniu, a bioindykatorem były larwy pochodzące z pól ziemniaczanych, z trzech rejonów Polski: centralnego, północnego i zachodniego. Doświadczenia laboratoryjne wykonano zgodnie z metodyką nr 7 zalecaną przez Komitet ds. Odporności Owadów (IRAC). Stwierdzono w rejonach Polski centralnej i północnej tendencję do lokalnej, zmniejszonej wrażliwości larw stonki ziemniaczanej na pyretroidy oraz lokalnie zmniejszoną wrażliwość na bensultap we wszystkich badanych obszarach.

Ocenę strat przechowalniczych bulw prowadzono na próbach pobieranych z doświadczenia polowego wykonanego w latach 1998–2000 w Parczewie. Czynnikami doświadczenia były: technologie uprawy (z ochroną i bez ochrony przed zarazą ziemniaka); odmiany ziemniaka (Jantar, Karlena, Meduza, Panda i mieszanina tych odmian). Po zbiorze pobrano 10 kg próby bulw w 6 powtórzeniach, każdej kombinacji doświadczenia polowego i przechowywano je w kopcu przez 5 miesięcy w sezonach przechowalniczych 1998/1999–2000/2001. Próby bulw z każdej kombinacji doświadczenia polowego ułożono w 2 miejscach kopca: w 1/3 odległości od końca kopca i połowie kopca, a w każdym z nich w 3 warstwach: na dole, w środku i na górze kopca. Podczas likwidacji oznaczono następujące elementy strat przechowalniczych: masę kiełków, ubytki naturalne masy bulw spowodowane procesami transpiracji i oddychania oraz straty powstałe w wyniku chorób grzybowo-bakteryjnych. Technologie uprawy nie ograniczały strat masy bulw na oddychanie i parowanie, gnicie oraz kiełkowanie. Właściwości odmianowe determinowały trwałość przechowalniczą bulw. Odmiana Jantar i mieszanina odmian odznaczały się bardzo dobrą, a Karlena, Panda i Meduza — dobrą trwa­łością przechowalniczą.

Głównym parametrem systemu wentylacyjnego w przechowalni ziemniaków jest dawka wentylacyjna. Celem pracy była analiza głównych czynników wpływających na dobór dawki wentylacyjnej w dwóch typach przechowalni o składowaniu luzem i w paletach skrzyniowych w zależności od intensywności oddychania ziemniaków. Wyliczono bilans cieplny, w którym ciepło produkowane w przechowalni jest równoważone ciepłem odprowadzanym przez system wentylacji. Wielkość dawki wentylacyjnej zależy od intensywności oddychania ziemniaków i od czasu pracy wentylatorów. Z przedstawionych zależności wynika, że dawka wentylacyjna dla ziemniaków o średniej intensywności oddychania w przechowalni o składowaniu luzem powinna wynosić 78 m3/t×h i 116 m3/t×h w przechowalni o składowaniu w paletach skrzyniowych. Odmiany o dużej intensywności oddychania wymagają zwiększonej dawki wentylacyjnej o 20%.

W doświadczeniu porównano 3 systemy wentylacyjne stosowane w przechowalniach do składo­wania luzem z niską (25 m3/t×h) i wysoką (120 m3/t. h) dawką wentylacyjną oraz w przechowalni do składowania w paletach skrzyniowych z dawką 120 m3/t×h. Przechowalnia do składowania w paletach skrzyniowych posiada opływowy system wietrzenia. Porównywano następujące parametry technicz­ne: średni dobowy czas wietrzenia, wydajność wentylatorów, ilość przepływającego powietrza w se­zonie na 1 tonę ziemniaków oraz zużycie energii. Oceniano ubytki naturalne odmiany Triada w badanych przechowalniach. Największe ubytki wystąpiły w przechowalni paletowej i wynosiły 10,1%. Z dwóch przechowalni do składowania luzem większe ubytki (7,7%) były w przechowalni o niższej dawce wentylacyjnej.

Celem badań było określenie podatności na uszkodzenia mechaniczne bulw, polskich odmian ziemniaka, wchodzących do produkcji w latach 1983–2002. W oparciu o uzyskane wyniki na sortowniku laboratoryjnym, badane odmiany zakwalifikowano do 9-stopniowej skali. Stwierdzono, że podatność odmian na uszkodzenia mechaniczne bulw związana jest z budową anatomiczną, morfologiczną i składem chemicznym bulwy. Zwiększona podatność odmian na uszkodzenia mechaniczne powoduje wzrost chorób i strat przechowalniczych.

W sezonie przechowalniczym 1999–2000 badano skuteczność preparatów Tecto 450 FW i Fungazil 100 SL w ograniczeniu występowania chorób przechowalniczych. Fungicydy aplikowano na bulwy przeznaczone do przechowywania w dzień po zbiorze. Badania wykazały istotną skuteczność preparatu Fungazil 100 SL w ograniczeniu porażenia bulw rizoktoniozą (ospowatością) i parchem srebrzystym. Nie stwierdzono istotnego wpływu badanych fungicydów na ograniczenie występowania suchej zgnilizny i gangreny.

Celem badań było określenie trwałości przechowalniczej 25 nowych odmian ziemniaka. Badania przeprowadzono w Zakładzie Przechowalnictwa i Przetwórstwa Ziemniaka w Jadwisinie w sezonach 1997/1998–2001/2002. Bulwy ziemniaka badanych odmian rozmnażane były zawsze w tych samych warunkach i magazynowano je w przechowalni w temperaturze 2°, 4, 6°, 8°C (odmiany jadalne) i 2°, 4°, 6°C (odmiany skrobiowe) przy zachowaniu wilgotności względnej powietrza powyżej 90%. Po 6 miesiącach przechowywania oceniono ubytki naturalne, straty spowodowane kiełkowaniem i rozwojem chorób. Stwierdzono, że badane odmiany różniły się przydatnością do długotrwałego przechowywania, a trwałość przechowalnicza poszczególnych odmian uzależniona jest przede wszystkim od odporności odmiany na porażenie bulw chorobami.

W pracy dokonano oceny ważniejszych biologicznych i przyrodniczych uwarunkowań nasien­nictwa ziemniaka w Polsce. Nakreślono zmiany zachodzące w tym zakresie oraz wyszczególniono zmiany korzystne i niekorzystne dla produkcji zdrowego sadzeniaka. Zmiany korzystne to malejąca liczba źródeł wirusów w terenie i zwiększająca się izolacja przestrzenna między poszczególnymi plantacjami. W obu przypadkach jest to efekt zmniejszającej się powierzchni uprawy ziemniaków w Polsce (w latach 1962–2000, ok. 2,5-krotnie). Innym czynnikiem sprzyjającym produkcji nasiennej jest zmniejszająca się presja (liczebność) niektórych gatunków mszyc, wektorów wirusów. Z kolei do zmian niekorzystnych należy zaliczyć zwiększający się w ostatnich latach napływ do rejestru, odmian charakteryzujących się znaczną podatnością na wirusy oraz obserwowaną wcześniejszą migrację wiosenną niektórych gatunków mszyc, wektorów wirusów, zwiększającą zagrożenie roślin infekcją wirusową już we wczesnym okresie ich wegetacji.

W latach 2000–2002 porównywano wpływ dwóch sposobów uprawy ziemniaków (uprawa tradycyjna — redlinowa oraz uprawa zagonowa) na poziom porażenia bulw wirusami ziemniaka. Doświadczenie przeprowadzono na średnio wczesnej odmianie Balbina w Boninie k/Koszalina. Oprócz sposobu uprawy analizowano również trzy gęstości sadzenia w rzędzie: 21 cm, 27 cm i 36 cm, różnicując w ten sposób obsadę roślin na 1 ha. Stwierdzono wyraźnie wyższe porażenie wirusem liściozwoju przy rzadszym sadzeniu (mniejszej obsadzie). Poza tym najbardziej korzystna ze względu na zdrowotność wydaje się obsada w granicach 63 tys. roślin/ha w przypadku uprawy redlinowej oraz 74 tys. roślin/ha w uprawie zagonowej. Nie stwierdzono tak wyraźnych zależności metody uprawy oraz obsady na porażenie wirusami Y i M jak w przypadku wirusa liściozwoju.

Opracowanie dotyczy problematyki hodowli ziemniaka skrobiowego w Polsce. Zwrócono uwagę na cechy użytkowe (zawartość skrobi w bulwach, plon skrobi, współzależność pomiędzy zawartością skrobi a innymi cechami), trwałość przechowalniczą oraz na cechy jakości ziemniaka skrobiowego (wielkość ziaren skrobi, ich skład chemiczny, ciemnienie miąższu bulw surowych i zawartość glikoalkaloidów).

Materiał do badań stanowiły bulwy 4 odmian ziemniaka: Orlik (bardzo wczesna), Sumak (wczesna), Ekra (średnio wczesna, skrobiowa) i Bryza (średnio późna). Z surowca sporządzono frytki, metodą dwustopniowego smażenia, stosując blanszowanie krajanki w roztworach: 0,4% chlorku wapnia i 0,4% chlorku magnezu. W ziemniakach oznaczono podstawowy skład chemiczny, natomiast we frytkach zawartość tłuszczu, jonów wapnia i magnezu — metodą (ASA) oraz określono konsystencję gotowego produktu metodą obiektywną. Stwierdzono, że dodatek jonów wapnia i magnezu do blanszowania spowodował wyraźne zmniejszenie zawartości tłuszczu we frytkach otrzymanych z ziemniaka odmiany Bryza i Orlik. Blanszowanie frytek w roztworach soli wapnia i magnezu spowodowało zwiększenie w nich zawartości jonów wapnia i magnezu, co poprawiło konsystencję gotowego produktu otrzymanego zwłaszcza z ziemniaków odmian wczesnych. Dodatek soli magnezu do blanszowania w większym stopniu kształtuje teksturę frytek niż dodatek soli wapnia.

W doświadczeniu polowym oceniano skuteczność chemicznego ograniczania rozwoju rizoktoniozy (Rhizoctonia solani) na roślinach i bulwach ziemniaka. Bulwy ziemniaka zaprawiano preparatami: Vitavax 200 FS i Monceren 250 FS 2–3 dni przed sadzeniem. Po zbiorach z każdego poletka pobierano próby o wadze 10 kg i po umyciu oceniano porażenie bulw ospowatością i podział plonu na frakcje. Wyniki uzyskane w doświadczeniach wykazują skuteczność testowanych zapraw w ograniczaniu ospowatości bulw w latach 1999–2002. Zastosowanie zaprawiania spowodowało wzrost plonu bulw dużych od 26,5% do 48,5% na odmianie Bryza i od 0,5 do 12,0% dla Rywala.

Oceniono odporność na wirusy odmian ziemniaka znajdujących się we Rejestrze w 2003 roku. W Rejestrze Odmian znajduje się 117 oryginalnych odmian ziemniaka: 83 pochodzi z hodowli krajowej i 34 z hodowli zagranicznych. Średnia odporność na wirus Y 83 odmian krajowych wynosi 7,5, a średnia odporność 34 odmian zagranicznych jest o 2,1 stopnia niższa od średniej odmian krajowych. Odporność na wirus M odmian krajowych rejestrowanych w ostatnich latach jest o jeden stopień wyższa niż w odmianach zagranicznych. Średnia odporność na wirus liściozwoju odmian krajowych i zagranicznych jest podobna, wynosi > 6.

Zmiany w populacji Phytophthora infestans wpływają na wcześniejsze pojawienie się zarazy System monitorowania występowania zarazy umożliwia oszacowanie wiarygodności prognoz w systemach decyzyjnych stosowanych w ochronie ziemniaka i jest praktycznym zabezpieczeniem w przypadku wystąpienia nowych źródeł wcześniejszych infekcji. Wstępem do tworzenia polskiego, internetowego systemu monitorowania zarazy na plantacjach ziemniaka były obserwacje prowadzone przez pracowników Inspektoratu Ochrony Roślin w województwie lubelskim w latach 2001–2002, jako część polsko-duńskiego projektu badawczego “Development of an Internet based DSS for Cereal Diseases and Potato Late Blight in Poland, 2001–2002”. Uzyskane wyniki wskazują, iż możliwe jest znalezienie wczesnych ataków choroby jako infekcji pierwotnych (pojedyncze nekrozy na roślinach). Najwcześniejsze infekcje były najczęściej znajdowane na odmianach podatnych (74%). W większości przypadków, stadium rozwoju roślin było wyższe niż 37 (BBCH) w momencie pierwszych stwierdzonych infekcji, co wskazuje, że bardzo wczesne infekcje powodowane przez oospory z gleby nie są powszechne w województwie lubelskim.

Ocena nasilenia głównych chorób grzybowych i bakteryjnych (zarazy ziemniaka, alternariozy, czarnej nóżki, mokrej zgnilizny i parcha zwykłego) w uprawach ziemniaka opracowana została na podstawie danych ankietowych we współpracy Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie z Wojewódzkimi Inspekto­ratami Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Podstawą oceny terminów występowania i rozpow­szechnienia (wyrażonego procentem roślin porażonych) najważniejszych patogenów były cotygodniowe obserwacje wykonywane na plantacjach ziemniaka (100 roślin × 4 powtórzenia). Notowano terminy wystąpienia pierwszych objawów oraz tempo rozwoju czarnej nóżki, alternariozy i zarazy ziemniaka. Porażenie bulw mokrą zgnilizną i parchem zwykłym oceniano po zbiorach na próbach bulw 100 bulw × 4 powtórzenia. Stwierdzono istotne różnice w nasileniu czarnej nóżki i mokrej zgnilizny w poszczególnych województwach i w latach badań. Nie stwierdzono tego typu różnic w nasileniu alternariozy, zarazy i parcha zwykłego.

Celem badań wykonanych w latach 2001–2002 było określenie możliwości wykorzystania biopreparatu Polyversum w ochronie naci ziemniaka przed Phytophthora infestans (Mont.) de Bary. Bulwy 6 odmian ziemniaka przed wysadzeniem zaprawiano biopreparatem. Analizy prowadzono od momentu pojawienia się pierwszych symptomów zarazy. Przeprowadzone doświadczenie wykazało możliwość zastosowania Polyversum w ochronie naci ziemniaka przed Phytophthora infestans.

Badania przeprowadzono w latach 2000–2002 na ścisłym doświadczeniu polowym założonym w Tomaszowie k. Olsztyna. Uprawiano ziemniaki jadalne następujących odmian: Bard, Rybitwa i Wawrzyn nawożone azotem w różnych dawkach: 30, 60 i 90 kg×ha-1. W laboratorium dokonano izolacji grzybów z liści według metodyki Chruściak (1974) i łodyg powszechnie stosowaną metodą fitopatologiczną celem określenia zbiorowiska grzybów fyllosfery ziemniaka. Analiza struktury otrzymanego zbiorowiska grzybów fyllosfery ziemniaka dowodzi dużej liczebności i różnorodności gatunkowej. Wyodrębniono 39 gatunków grzybów oraz grzyby drożdżopodobne składające się na ogólną liczbę 10429 izolatów. Najbardziej liczną grupę stanowiły grzyby drożdżopodobne (50,5%). Wśród grzybów patogenicznych częściej izolowano gatunki Alternaria alternata (10,9%) i Botrytis cinerea (8,8%), rzadziej grzyby z rodzaju Fusarium (5,7%) oraz Colletotrichum coccodes (3,1%). Gatunek Rhizoctonia solani otrzymano nielicznie — 48 kolonii grzyba. Grzyby saprofityczne reprezentowane były przez gatunki z rodzaju Epicoccum (4,8%), Cladosporium (2,6%), Penicillium (2,4%) i z rzędu Mucorales (5,0%). W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono różnicujący wpływ odmian ziemniaka, dawek nawożenia azotowego oraz terminu prowadzenia badań na skład ilościowy i jakościowy zbiorowiska grzybów nadziemnej części ziemniaka. Odmiana Bard okazała się najliczniej zasiedloną przez grzyby. Analizując średnie z badanego okresu, najmniejszą liczebność kolonii uzyskano z fyllosfery ziemniaka nawożonego azotem w najwyższej dawce 90 kg×ha-1. Najmniej izolatów otrzymano w ostatnim roku badań, charakteryzującym się ciepłym i suchym latem. Ten sezon wegetacyjny sprzyjał rozwojowi Alternaria alternata i grzybów z rodzaju Fusarium, zanotowano natomiast spadek liczby izolatów grzyba Botrytis cinerea i Rhizoctonia solani.

W sezonie wegetacyjnym 2001–2002, przeprowadzono badanie plonu dla 25 genotypów pszenicy ozimej o skróconym źdźble. Stwierdzono istotną dodatnią korelację prostą plonu ziarna z masą 1000 ziaren, z liczbą ziaren w kłosie, z liczbą kłosów na 1 m2 oraz z liczbą kłosków w kłosie. Większa liczba kłosków w kłosie i większa liczba kłosów na 1 m2 może być podstawą do pierwszej selekcji genotypów o relatywnie wysokim potencjale plonotwórczym pojedynczej rośliny w młodszych materiałach hodowlanych. Stosując analizę współczynników ścieżek wykazano, że głównymi składowymi determinującymi zmienność plonu ziarna z jednostki powierzchni dla testowanych pszenic ozimych o skróconym źdźble była masa 1000 ziaren oraz liczba kłosów na 1m2, a w mniejszym stopniu liczba kłosków w kłosie.

W pracy przedstawiono wyniki analizy genetycznej dla dwóch wskaźników jakości ziarna: liczby sedymentacji Zeleny’ego i liczby opadania Hagberga. Odziedziczalność liczby sedymentacji była dość wysoka w 1999 (57%) i wysoka w 2000 roku. (76%). Stwierdzono również istotną współzależność między wartościami liczby sedymentacji uzyskanymi w 1999 i 2000 roku (r = 0,44). Odziedziczalność liczby opadania była znacznie niższa (49% i 44%), a współczynnik korelacji między wartościami z dwóch lat wynosił zero. Analiza dialleliczna wykazała, że obydwie cechy były warunkowane częściowym dominowaniem w 1999 roku i pełnym dominowaniem w 2000 roku. Wysokie wartości liczby sedymentacji były związane z genami recesywnymi, natomiast wysoką ekspresję liczby opadania warunkowały geny dominujące.

Wykonano krzyżowanie dialleliczne pomiędzy ośmioma odmianami pszenicy ozimej, należącymi do grup jakościowych A, B i C i różniących się składem HMW-GS. Z roślin pokolenia F1 rosnących w szklarni, zebrano ziarniaki F2, na których połówkach przeprowadzono elektroforezę SDS-PAGE. Selekcjonowano segreganty homozygotyczne pod względem wszystkich alleli kodujących HMW-GS. W kombinacjach Zyta × Korweta, Roma × Zyta, Mobela × Begra i Roma × Mobela wyselekcjo­nowano homozygotyczne segreganty o wysokiej (10 i 9 punktów), wyższej od odmian rodzicielskich, liczbie punktów jakościowych podjednostek gluteninowych.

 W okresie 5 lat prowadzono selekcję w obrębie 20 populacji mieszańcowych F4 pszenicy ozimej pochodzących ze skrzyżowania 13 linii tolerancyjnych na toksyczne działanie glinu z 9 odmianami o wysokiej wartości gospodarczej. Prace selekcyjne prowadzono według klasycznej metody hodowli rodowodowej. Wyboru pojedynków i ich rozmnożeń dokonywano na podstawie oceny wizualnej w porównaniu do odmian wzorcowych. W następnych latach wybrane rody oceniano w doświad­czeniach porównawczych. Z 20 populacji wyjściowych wyselekcjonowano 7 rodów tolerancyjnych na glin o wysokiej wartości gospodarczej. Rody te przekazano do Banku Genów Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie jako źródła tolerancji na glin.

Celem pracy było porównanie mieszańców pokolenia F1 pszenicy z ich formami rodzicielskimi pod względem podstawowych parametrów związanych z efektywnością uzyskiwania haploidów drogą eliminacji chromosomów. Materiał do badań obejmował mieszańce pokolenia F1: Alidos × Kobra, Alidos × Kris, Alidos × Mikon, Alidos × Elena, Batis × Charger, Batis × Kris, Kornett × Elena, Kornett × Kobra oraz ich formy rodzicielskie. Formy haploidalne pszenicy uzyskiwano poprzez krzyżowanie z kukurydzą. Doświadczenie przeprowadzono w układzie całkowicie losowym w czterech powtórzeniach. Obserwowano liczbę rozrośniętych zalążni, liczbę zarodków oraz liczbę uzyskanych roślin haploidalnych. U mieszańców Alidos × Kobra i Alidos × Kris uzyskano istotnie więcej zarodków na 100 rozrośniętych zalążni niż u odmian rodzicielskich. Natomiast największy procent roślin haploidalnych na 100 zarodków otrzymano u mieszańców Kornett × Kobra i Alidos × Kris. Uzyskane wyniki potwierdziły zależność efektywności otrzymywania haploidów od genotypu pszenicy oraz wykazały wyższą efektywność uzyskiwania form haploidalnych z mieszańców F1 niż z ich form wyjściowych.

Badania prowadzono w latach 2000–2001 oraz 2001–2002 na poletkach doświadczalnych Akademii Rolniczej w Poznaniu. Porównywano 22 genotypy formy ozimej pszenicy orkisz oceniając przebieg wegetacji, wysokość roślin, liczbę źdźbeł, liczbę kłosów, produkcyjność kłosa i rośliny, porażenie mączniakiem prawdziwym i rdzą brunatną. Badane formy pszenicy orkisz wykazywały dużą zmienność produkcyjności oraz cech morfologicznych roślin i kłosów. Spośród badanych form najwyżej plonowały: Waggershauser Hohenh. Weiβer Kolben (nr 22), Oberlaender (nr 2), Spelt inz Drogendijk (nr 4) i HTRI 9631/75 SKL (nr 16). Wśród badanych genotypów wystąpiły 3 wykazujące podwyższoną odporność na rdzę brunatną oraz mączniaka prawdziwego: Spelt. inz Drogendijk (nr 4), Ostro (nr 8) oraz HTRI 16981/95 SKL (nr 21). Wykazano, że ze względu na najwyższą produkcyjność kłosa i rośliny, dużą odporność na mączniaka i średnią na rdzę brunatną, odmiana Waggershauser Hohenh. Weiβer Kolben (nr 22), wydaje się charakteryzować najwyższą wartością gospodarczą spośród badanych form pszenicy orkisz.

W pracy przeanalizowano wpływ podstawowych czynników agrotechnicznych takich jak: termin siewu, ilość wysiewu i nawożenie azotem na wielkość plonu i kształtowanie cech jego struktury i budowy łanu. Stwierdzono, że ujawnienie się potencjalnych możliwości plonotwórczych odmian możliwe jest przy dostosowaniu czynników agrotechnicznych do wymagań odmiany.

W dwóch sezonach wegetacyjnych (lata 2000–2001 i 2001–2002) przeprowadzono w hali wegetacyjnej IUNG w Puławach dwuczynnikowe doświadczenie. Porównano w nim plonowanie 10 odmian pszenicy ozimej (Kaja, Korweta, Kris, Mewa, Mikula, Mobela, Rysa, Soraja, Symfonia, Zyta) na glebie pobranej ze statycznego doświadczenia płodozmianowego po ziemniaku i po pszenicy ozimej (wieloletnia monokultura). Udowodniono istotny wpływ przedplonu na wydajność porównywanych odmian pszenicy ozimej. Wydzielono 3 grupy odmian: 1) silnie reagujących na niekorzystny przedplon (Mewa, Moblela, Symfonia) — istotne spadki plonu ziarna wynoszące 25–27%; 2) reagujące średnim spadkiem wydajności (10–18%) — odmiany: Mikula, Korweta, Kris, Soraja; 3) słabo reagujące na uprawę po zbożach (spadki plonu 2–6%) — Kaja, Rysa, Zyta. Obniżka plonu ziarna spowodowana była głównie zmniejszeniem masy 1000 ziaren oraz redukcją pędów produkcyjnych, co potwierdzają wyliczone wartości współczynników korelacji. Uprawa pszenicy po pszenicy powodowała również zmniejszenie zawartości chlorofilu w liściach (mniejsze wartości jednostek SPAD), co może wskazywać na gorszy stan odżywienia roślin azotem, głównie odmian silniej reagujących na niekorzystny przedplon.

 W latach 1999–2001 przeprowadzono doświadczenia, których celem było porównanie opłacalności uprawy pszenicy ozimej w zależności od sposobu ochrony roślin (konwencjonalny, integrowany, integrowany + stymulator naturalnej odporności — Bion oraz obiekt kontrolny). Oceniono efektywność ekonomiczną różnych sposobów ochrony roślin przyjmując jako główne kryteria: nadwyżkę bezpośrednią na 1 ha, nadwyżkę bezpośrednią na 1 zł kosztów bezpośrednich, nadwyżkę bezpośrednią na 1 roboczogodzinę (rbh). Stwierdzono, że intensywność ochrony zasiewów pszenicy istotnie różnicuje poziom plonowania. Najkorzystniejszą dla poziomu plonowania okazała się ochrona intensywna, następnie integrowana. Natomiast najbardziej korzystny ekonomicznie okazał się integrowany sposób ochrony zasiewów. Wprawdzie uzyskano nieco niższe plony w porównaniu z ochroną intensywną, ale przy niższych kosztach bezpośrednich.

Doświadczenia nad podatnością genotypów pszenicy ozimej na porażenie przez Puccinia graminis prowadzono na poletkach doświadczalnych Katedry Fitopatologii SGGW w Warszawie w latach 2000–2002. Materiał roślinny stanowiły rody i odmiany pszenicy pochodzące z polskich ośrodków hodowli twórczej. Pierwszych infekcji pszenicy dokonywały ecjospory z krzewów berberysu, zaś wtórnych urediniospory tworzące się na liściach i źdźbłach pszenicy. Warunki przebiegu doświadczeń umożliwiły pełny rozwój rdzy źdźbłowej. Porażenie roślin kombinacji porównawczej (odm. Gama) osiągało najwyższą wartość. Wśród 2771 przetestowanych genotypów ponad 74% uległo silnemu porażeniu przez Puccinia graminis. Genotypy całkowicie wolne od rdzy źdźbłowej stanowiły 16% badanych form. Wysoki (74%) był również udział bardzo wrażliwych form pszenicy ozimej wśród rodów znajdujących się w badaniach rejestrowych. Wyniki doświadczeń wskazują na pilną potrzebę uwzględnienia w pracach hodowlanych cechy odporności pszenicy na rdzę źdźbłową.

Badano dziedziczenie odporności pszenicy ozimej Michigan Amber na porażenie przez P. tritici-repentis. W pokoleniu F1 wszystkie rośliny uzyskane w wyniku krzyżówek odwrotnych reagowały jak podatne formy rodzicielskie, a efekt cytoplazmatyczny był nieistotny. Występująca w pokoleniu F2 segregacja 3:1 (podatne : odporne) wskazała, że badana cecha w przypadku odmiany Michigan Amber warunkowana jest pojedynczym genem recesywnym.  

Rody i odmiany pszenicy jarej pochodzące z doświadczeń wstępnych roku 2001, badane w doświadczeniu polowym, różniły się istotnie pod względem masy ziarna, akumulacji i wykorzystania azotu i fosforu. Większość badanych rodów pszenicy jarej o wysokiej masie ziarna osiągnęły wysokie wartości: indeksu plonowania rolniczego (HI), indeksu plonowania dla azotu (NHI) i fosforu (PHI) oraz zakumulowanego azotu w ziarnie. Rody pszenicy jarej: KOC 1477/98, KOC 2361/98, CJ 179/98, RAH 1796 o wysokiej efektywności wykorzystania azotu i fosforu miały także wysokie wartości większości analizowanych cech. Rody: HEC 1428/98, KOC 2003/98, KOC 2245/98, KOC 2249/98 i KOC 3845/98 odznaczały się wysokimi wartościami efektywności wykorzystania zarówno azotu jak i fosforu. Rody RAH 2070/98 i KOC 3530/97 odznaczały się wysoką efektywnością wykorzystania azotu, a rody CJ 396/98, HEC 1957/98 - wysoką efektywnością wykorzystania fosforu. Jednocześnie rody te charakteryzowały się średnimi wartościami: suchej masy rośliny i ziarna, zakumulowanego azotu i fosforu w ziarnie, średnią lub niską ilością zakumulowanego azotu i fosforu w roślinie. Uzyskane wyniki wskazują na możliwość wyselekcjonowania rodów pszenicy jarej charakteryzujących się wysokim i stabilnym plonem oraz wysoką efektywnością wykorzystania składników mineralnych.

W doświadczeniu fitotronowym (kultura wodna, 0,5 standardowego stężenia pożywki Hoaglanda nr 2) badano 39 rodów i 3 odmiany pszenicy jarej z doświadczeń wstępnych z 2001 roku. Stwier­dzono zróżnicowanie genotypowe pod względem analizowanych cech. Wartości współczynników zmienności dla większości badanych cech były wysokie (z wyjątkiem efektywności wykorzystania azotu i fosforu). Na podstawie analizy wartości najważniejszych cech można dokonać wyboru genotypów pszenicy jarej odznaczających się wysokimi wartościami cech: efektywność pobierania i wykorzystania azotu i/lub fosforu, masa rośliny i korzeni. Rody: RAH 1796, KOC 2249/98, KOC 3845/98 badane w doświadczeniu fitotronowym i polowym charakteryzowały się wysokimi war­tościami wyżej wymienionych cech. Wyniki uzyskane w doświadczeniu fitotronowym i polowym wskazują na możliwość dokonania kompleksowej oceny szerokiego zestawu nowych rodów pszenicy jarej. Tak dokonana ocena pozwala na wybór rodów o wysokiej efektywności pobierania i wyko­rzystania składników mineralnych i wysokim plonie ziarna.