Repozytorium

Załamanie zdolności do tolerowania odwodnienia przez siewki wybranych losowo 10 odmian i rodów pszenicy jarej (Triticum aestivum L.) przypada na 5 dzień kiełkowania. Zbiega się to z okresem intensywnego wycofywania rezerw pokarmowych z ziarniaka i akumulacji suchej masy w organach wegetatywnych. Ponowne uwodnienie siewek 4-dniowych prowadzi do odzyskania prawie całkowitej przeżywalności, podczas gdy w przypadku roślin 6-dniowych — do jej drastycznej redukcji. Zjawisko to wydaje się mieć genetycznie utrwalony charakter.

Celem przeprowadzonych badań było określenie przyczyn obniżonej wartości siewnej nasion jęczmienia jarego nieoplewionego — Rastik w porównaniu z oplewionym — Rataj. Zbioru i omłotu ziarna z produkcyjnych plantacji nasiennych dokonywano w 2002 roku przy użyciu kombajnu poletkowego i polowego. Wartość siewną nasion obu odmian zbieranych kombajnem poletkowym i polowym badano bezpośrednio po zbiorze i po wstępnym czyszczeniu, tj. doczyszczeniu na wialni (po wstępnej obróbce). Natomiast partia nasion zbierana kombajnem polowym oceniana była jeszcze raz po przechowywaniu i przeprowadzeniu na wiosnę kompleksowych zabiegów czyszczenia (po przerobie). Oceniano wilgotność, rodzaj i ilość uszkodzeń, czystość, zdolność kiełkowania i wigor nasion. Ziarniaki nieoplewione częściej ulegały uszkodzeniom niż oplewione. Wzrost uszkodzeń stwierdzono po przechowywaniu nasion i po zastosowaniu kompleksowych zabiegów czyszczenia (po przerobie). Zdolność kiełkowania nasion bezpośrednio po zbiorach kombajnem poletkowym i kombajnem Bizon wynosiła odpowiednio 90,7 i 81,7%. Zdolność kiełkowania nasion odmiany oplewionej Rataj zbieranej kombajnem poletkowym wynosiła 89,5% a kombajnem polowym o 6% mniej. Jeszcze większe różnice (13%) stwierdzono w przypadku oceny nasion odmiany nieoplewionej Rastik. Wigor nasion młóconych kombajnem poletkowym był lepszy niż zbieranych kombajnem Bizon. Zabiegi czyszczenia oraz warunki przechowywania spowodowały dalsze pogorszenie wartości siewnej nasion odmiany nieoplewionej.

W doświadczeniu wazonowym, przeprowadzonym w latach 2000–2002, porównano plonowanie roślin jednopędowych, dwupędowych i swobodnie krzewiących się jęczmienia jarego oplewionego i nagoziarnistego na jednakowej powierzchni wazonu, w kontrolowanych warunkach wilgotnościowych. Stwierdzono, że największą produktywność z powierzchni wazonu, forma nagoziarnista i oplewiona uzyskiwały w przypadku roślin naturalnie krzewiących się, głównie dzięki większej liczbie źdźbeł kłosonośnych (średnio ponad 5 pędów z rośliny). Sztuczne, mechaniczne ograniczenie liczby pędów na roślinie do dwóch lub jednego powodowało spadek plonowania jęczmienia od 44% do 49%. Tak, więc ograniczanie krzewistości u obu form jęczmienia było czynnikiem obniżającym ich produktywność. Nie stwierdzono specyficznej, odmianowej reakcji jęczmienia na liczbę pozostawionych pędów produktywnych.

W doświadczeniu mikropoletkowym (1998–1999) i w doświadczeniu polowym (2000–2002) porównano plon ziarna i główne elementy jego struktury w zależności od gęstości siewu (250–450 ziaren na m2) jęczmienia jarego. Uwzględniono nagoziarnistą odmianę Rastik i kilka odmian oplewionych. Obserwowano tendencję do słabszej reakcji jęczmienia nagoziarnistego na gęstość siewu w stosunku do jęczmienia oplewionego. Na dobrych glebach wystarczająca dla odmiany Rastik jest obsada 300 roślin/m2. Jęczmień nagoziarnisty plonuje niżej od oplewionego, ale posiada wyższą zawartość białka w ziarnie.

Badano chorobotwórczość mączniaka prawdziwego jęczmienia (Blumeria graminis f. sp. hordei) w Polsce w roku 2000. W badaniach wykorzystano porażone mączniakiem próbki liści odmiany podatnej Manchuria zebrane w 12 miejscowościach. Z próbek liści z każdej miejscowości izolowano 20 kultur jednozarodnikowych. Wirulencję poszczególnych izolatów jednozarodnikowych określano na podstawie reakcji odpornościowej na zestawie 32 odmian różnicujących. Najwyższą frekwencję występowania wykazały wirulencje Vg + CP (99,0%), Va7 + Ab (99,5%), Vh (99,5%), V(La) (100%), V(Ru2) (100%), V(Bo) (98%), Vra (100%), V(Kr) +? (90%). Wirulencjami, które występowały z niskimi frekwencjami (do 50%) były: Va1 +? (37%), V(St1) + St2 (29%), Vat (47%), Va9 + k (41,5%), Va3 (40,5%), Va22 (47%), Va7+ k +? (42,5%) i Vp (0,5%). Nie stwierdzono występowania genów wirulencji Va23 i Vo5. Odnotowano duże oddziaływanie populacji B. graminis f. sp. hordei z krajów sąsiednich na częstotliwość występowania takich wirulencji jak: V(Bo) i V(La). Wirulencje Mla1, Mla3, V(St1) + St2, Va1 i Va3+ Tu2 występowały w populacji mączniaka w Polsce, pomimo że w roku 2000 nie uprawiano w Polsce odmian z korespondującymi genami odporności.

Przedstawiono genetyczne uwarunkowania odporności na mączniaka (Blumeria graminis f. sp. hordei) u 8 odmian jęczmienia ozimego i 13 jarego włączonych do badań rejestrowych w Polsce w 2002 roku. Badane odmiany ozime mają jeden lub więcej genów odporności związanych z locus Mlra, Mla6, Mla14, Mlg i Mlh. U odmian jarych stwierdzono obecność genów Mla1, Mla9, Mla12, Mla13, Mlg, Ml(Ab), Ml(IM9), Ml(St1) i mlo. Na populację mączniaka występującą w Polsce odporne są tylko odmiany z genem mlo.

W dwuletnim jednoczynnikowym doświadczeniu polowym porównywano zawartość i skład frakcyjny białka ziarna jęczmienia jarego oraz owsa, zbóż nawożonych dolistnie roztworami mikroelementów (Zn, Mn, Cu, Mo, B) w formie pojedynczych soli nieorganicznych oraz w postaci wieloskładnikowego nawozu, który zawierał składniki w formie schelatowanej (Mikrochelat Gama). Dolistne stosowanie mikroskładników na ogół korzystnie oddziaływało na kumulację azotu w ziarnie jęczmienia jarego i owsa. Mikroelementami, które istotnie zwiększały zawartość tego pierwiastka w ziarnie obydwu gatunków zbóż były cynk i mangan. Frakcją białkową, której zawartość w ziarnie badanych zbóż była największa, okazały się gluteliny; najniższy udział posiadały albuminy. Ziarno owsa w stosunku do ziarna jęczmienia jarego posiadało wyższą zawartość azotu albumin i globulin, frakcji o korzystnym składzie aminokwasowym. Mikroelementami, które zastosowane dolistnie istotnie zwiększały sumę azotu tych frakcji w ziarnie jęczmienia i owsa, były cynk i mangan. Wieloskładnikowy nawóz mikroelementowy oddziaływał mniej korzystnie na skład frakcyjny białka ziarna obydwu badanych gatunków zbóż niż mikroelementy stosowane w formie pojedynczych soli nieorganicznych.

Badano wpływ wydzielin korzeniowych siewek owsa na kiełkowanie nasion grochu siewnego, wyki siewnej, łubinu wąskolistnego i żółtego. Oceniano również oddziaływanie eksudatu z ziarna owsa i jęczmienia na nasiona grochu, a także wpływ wyciągu z nasion grochu na ziarniaki tych zbóż. Doświadczenia wykonano w warunkach laboratoryjnych. Silniejsze było oddziaływanie na nasiona roślin strączkowych wydzielin korzeniowych siewek owsa niż eksudatów z jego ziarna. Wydzieliny korzeniowe siewek owsa miały hamujący lub stymulujący wpływ na kiełkowanie nasion grochu, wyki i łubinu wąskolistnego i żółtego, rozwój kiełka oraz korzeni zarodkowych. Po 4 dniach wydzieliny korzeniowe siewek owsa o stężeniu większym oddziaływały hamująco na rozwój korzenia zarodkowego wszystkich gatunków roślin strączkowych, a o mniejszym stężeniu ograniczały masę korzenia grochu, łubinu wąskolistnego i wyki siewnej (wyki także długość). Natomiast po 8 dniach wydzieliny te (niezależnie od stężenia) najsilniej ograniczały rozwój korzenia łubinu wąskolistnego. Po 4 dniach wyciągi z pęczniejących przez 72 godz. ziarniaków owsa oraz po 8 dniach z ziarniaków moczonych przez 24 godz. stymulowały kiełkowanie nasion grochu, nie obserwowano natomiast takiego wpływu roztworów z ziarna jęczmienia. Eksudaty z nasion grochu moczonych 72 godz. wpływały inhibicyjnie na kiełkowanie ziarniaków owsa, silnie ograniczały kiełkowanie ziarniaków jęczmienia oraz rozwój kiełków i korzeni zarodkowych ziarniaków obu gatunków.

Przedstawiono następczy wpływ wsiewek poplonowych i nawożenia obornikiem na plonowanie pszenżyta jarego uprawianego w monokulturze. Wykazano, że uprawa pszenżyta w monokulturze powodowała istotny spadek plonu ziarna, w porównaniu z obiektem kontrolnym, tj. stanowiskiem po grochu siewnym. Przyorywana materia organiczna niwelowała zniżki plonu, chociaż w różnym stopniu. Mniej korzystnie na plon wpływała wsiewka życicy westerwoldzkiej niż seradela i przyorywanie obornika. Obniżka plonu ziarna spowodowana była wzrostem zachwaszczenia i porażenia roślin przez choroby podstawy źdźbła. Przyczyniło się to do zmniejszenia obsady kłosów na l m2, a także liczby i masy ziaren w kłosie, w stosunku do obiektu kontrolnego, tj. po grochu siewnym.

Obecnie w długoterminowym przechowywaniu w Krajowym Centrum Roślinnych Zasobów Genowych znajduje się 105 obiektów gryki. W latach 1997 i 2002 wykonano kontrolne badania zdolności kiełkowania. Na podstawie uzyskanych wyników określono reakcję 26 odmian gryki na warunki długoterminowego przechowywania. Po 11 latach przechowywania dla 26 odmian nastąpił średni spadek zdolności kiełkowania z 94,6 do 92,1% co stanowi 2,6%. Najwyższą zdolność kiełkowania 97,7% stwierdzono u odmiany Jeżyk. Stabilne w przechowywaniu było 25 odmian.

Termin „adaptogen” został stworzony w 1947 roku przez naukowca radzieckiego N.V. Lazarewa. Nazwał on tak grupę substancji aktywnych farmakologicznie, które wywoływały w organizmie stan podwyższonej odporności niespecyficznej, pomagały w przystosowaniu się do zwiększonego wysiłku fizycznego, przeciwdziałały stresowi. Obecnie za kryterium przynależności do adaptogenów przyjmuje następujące właściwości biologiczne leku: działanie immunostymulujące, obniżanie aktywności ośrodkowego układu nerwowego, a więc działanie uspokajające, poprawę funkcji mózgowych — umiejętności uczenia się i zapamiętywania, podwyższanie sprawności fizycznej organizmu w sytuacji obciążenia wysiłkiem, a także właściwości przeciwutleniające. Według niektórych autorów należy ponadto dodać: działanie antyhepatotoksyczne, przeciwnowotworowe oraz obniżanie poziomu cholesterolu i cukru we krwi. Niektóre właściwości surowców adaptogennych (antyhepatotoksyczne, przeciwutleniające, immunostymulujące) nabierają coraz większego znaczenia przy obecnym stanie zanieczyszczenia środowiska. Nagromadzanie się toksyn, zwłaszcza w komórkach wątroby, wiedzie do powstawania szeregu chorób, czemu mogą zapobiegać kuracje odtruwająco-wzmacniające, utrzymujące organizm w dobrej kondycji pomimo szeroko pojętej presji ze strony otoczenia. W opracowaniu tym zebrano ostatnie doniesienia literaturowe dotyczące uznanych roślin adaptogennych i ich aktywności biologicznej.

W rejonach subtropikalnych, a zwłaszcza w Indiach, od wieków wykorzystuje się korzeń Withania somnifera (L.) Dun. (Withaniae radix) jako środek adaptogenny: zwiększający odporność i wzmagający siły witalne organizmu. Celem niniejszej pracy była ocena plonu i wartości surowca zielarskiego (ziele i korzenie) uzyskanego przy kilku wariantach uprawy Withania somnifera (L.) Dun. w gruncie, w warunkach klimatu umiarkowanego. Porównano plon korzeni, ziela oraz zawartość i plon witaferyny A osiągnięte przy uprawie z siewu do gruntu i przy uprawie z rozsady, a następnie 10 wariantów uprawy z rozsady różniących się zagęszczeniem roślin na polu, sposobem zbioru ziela i zastosowaniem, lub brakiem zastosowania ściółkowania gleby czarną folią polietylenową. Stwierdzono, iż Withania somnifera (L.) Dun. może być z powodzeniem uprawiana na surowiec zielarski w warunkach klimatu umiarkowanego. Nawet plantacja z siewu przyniosła znacznie wyższy plon korzeni niż produkcyjne plantacje w Indiach, a uprawa z rozsady dała plon prawie 3-krotnie wyższy niż z siewu. Z zastosowanych wariantów uprawy z rozsady najlepsze plony osiągnięto w przypadku F/I/9 (uprawa ze ściółkowaniem czarną folią, przy jednokrotnym zbiorze i zagęszczeniu 9 roślin/m2) i F/II/30 (uprawa ze ściółkowaniem czarną folią, przy dwukrotnym zbiorze i zagęszczeniu 30 roślin /m2). Korzystniejszym ze względu na jakość korzeni, przy jednoczesnym porównywalnym plonie ziela i mniejszej praco- i kosztochłonności, wydaje się być wariant F/I/9. Daje on jednak mniejszy plon witaferyny A.

W latach 1993–1998 oceniono trzydzieści odmian i rodów Festuca spp. pod względem cech użytkowych stosując umiarkowanie intensywną pielęgnację. Wyniki badań wykorzystano do opracowania formuły syntezy niektórych cech, w oparciu o metody analizy statystycznej. Dokonano podziału odmian na grupy pod względem wartości ogólnego aspektu estetycznego trawnika metodą k-średnich. Określano zależności korelacyjne pomiędzy ogólnym aspektem i innymi cechami użytkowymi (zadarnienie, odrastanie, doskonałość liścia i kolor). Na podstawie współczynników regresji wielokrotnej ustalano wagi cech i opracowano wskaźnik jakości darni QM. Uzyskane w badaniach wartości wskaźnika QM porównano z wartościami wskaźników proponowanymi przez innych autorów. Stwierdzono różnice w ocenie odmian wyrażonej za pomocą różnych wskaźników. Relacje pomiędzy wskaźnikami na ogół zależały od grupy odmian. Mało zgodne wyniki uzyskano, gdy oceniano odmiany o niskiej wartości ogólnego aspektu. Silniejsze współzależności pomiędzy wskaźnikami występowały, gdy oceniano odmiany o wysokiej wartości aspektu estetycznego. Opracowany wskaźnik QM wykazywał duży stopień podobieństwa z ogólnym aspektem estetycznym niezależnie od grupy porównywanych odmian. Wskaźnik ten może być przydatny w ocenie wartości i selekcji odmian w programach hodowlanych. Wymaga on jednak sprawdzenia na innych gatunkach traw i przy innym typie użytkowania trawnikowego.

W latach 1999–2000 oceniano reakcję wybranych odmian, rodów i ekotypów sześciu gatunków traw gazonowych na warunki suszy naturalnej. Za pomocą skali bonitacyjnej określano zasychanie oraz regenerację darni na mikropoletkach trawnikowych w trakcie suszy letniej 1999 i wiosennej 2000. Dla tych samych obiektów wykonano również ocenę kiełkowania nasion w warunkach ujemnego potencjału wody. Stwierdzono istnienie zależności pomiędzy kiełkowaniem nasion w tych warunkach a kondycją darni trawnikowej podczas naturalnej suszy dla kilku spośród 5 odmian i 4 rodów sześciu gatunków traw gazonowych. Obiekty, dla których zanotowano wysokie oceny po suszy letniej 1999 i wiosennej 2000 kiełkowały dobrze w -0,65 MPa, a niektóre z nich (życica trwała Stadion i KRH-22) kiełkowały nawet w -2,05 MPa. Z kolei obiekty kiełkujące słabo przy najwyższej zastosowanej wartości potencjału wody (-0,65 MPa) uzyskały niskie wartości oceny podczas suszy (np. kostrzewa czerwona Bargena i wiechlina łąkowa Dresa). Powyższe zależności znalazły odzwierciedlenie w wartości współczynników korelacji pomiędzy średnim czasem kiełkowania w -0,65 MPa i wartościami kondycji poletek trawnikowych podczas suszy. Uzyskane wyniki wskazują na konieczność doskonalenia tej metodyki.

W okresie trzyletniego użytkowania trawnikowego badano odmianę śmiałka darniowego Brok w mieszankach z pięcioma odmianami wiechliny łąkowej. Wzorcami porównawczymi były — czysty zasiew śmiałka oraz dwie mieszanki standardowe, A — stosowana na boiskach piłkarskich i B – stosowana w parkach. W warunkach wysokiego nawożenia (157 kg na ha)i częstego koszenia (22 przycięć) przy ubytku światła słonecznego ok. 80% oceniono następujące cechy użytkowe trawników: ogólny aspekt estetyczny (OA), przezimowanie (PR), zimozieloność (ZZ), tolerancję na rdzę żółtą (RŻ), pleśń śniegową (PŚ) i jako cechę najważniejszą zadarnianie (ZA). Stwierdzono, że śmiałek darniowy poza bardzo dobrymi wynikami w pierwszym roku w dalszych latach nie wniósł istotnych nowych korzystnych cech w wyglądzie (OA) i zadarnianiu (ZA) trawników. Istotny wpływ na ocenę poszczególnych cech miały odmiany wiechliny łąkowej. Śmiałek w czystym zasiewie wykazał cechę nietrwałości zadarniania oraz niskie wartości cechy ogólnego aspektu estetycznego w okresie jesiennym i zimowym.

W latach 1985–2001 w Oddziale Naukowo-Badawczym IHAR w Jadwisinie przeprowadzono badania dotyczące długości okresu uśpienia i intensywności kiełkowania sadzeniaków ziemniaka. Łącznie przebadano 54 odmiany ziemniaka w 13 seriach. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że odmiany różniły się istotnie zarówno pod względem długości uśpienia, intensywności kiełkowania jak i masy wytwarzanych kiełków. Wskaźnikiem najbardziej pomocnym w określaniu optymalnej temperatury przechowywania sadzeniaków poszczególnych odmian okazała się masa kiełków wytwarzana w czasie długotrwałego przechowywania w temperaturze 6°C i 10°C.

Na podstawie badań przeprowadzonych w latach 1986–2001 w Oddziale Naukowo-Badawczym IHAR w Jadwisinie określono wpływ warunków przechowywania sadzeniaków na wzrost i rozwój roślin potomnych. Badaniami objęto 54 odmiany ziemniaka, których sadzeniaki przechowywano wcześniej w temperaturze 2°, 6° i 10°C przy wilgotności względnej powietrza ponad 90%. Oceniano tempo wschodów roślin, obsadę roślin oraz liczbę pędów głównych w roślinie. Stwierdzono, iż temperatura przechowywania w sposób istotny wpływa na obsadę roślin. Wykazano istotną zależność między miejscami pustymi na poletku, liczbą pędów a optymalną temperaturą przechowywania sadzeniaków poszczególnych odmian. Miejsca puste na plantacji mogą być dobrym wskaźnikiem w określaniu wymagań termicznych odmian co do temperatury przechowywania sadzeniaków. Dotyczy to szczególnie odmian o krótkim okresie uśpienia i intensywnym wzroście kiełków.

Badania przeprowadzono w rejonie Bonina, woj. zachodniopomorskie. Ich celem było porównanie presji infekcyjnej PVY, PVM, PVS i PLRV oraz jej dynamiki w różnych latach i w różnych okresach sezonu wegetacyjnego. Największe zagrożenie dla ziemniaka stanowił PVY. Średnie porażenie bulw tym wirusem z obydwóch okresów badań wyniosło 47,0%. Porażenie przez PVS i PVM było już znacznie mniejsze i kształtowało się na poziomie odpowiednio 17,1 i 8,6% bulw porażonych. Wirusy te najintensywniej szerzyły się w okresie od III dekady czerwca do III dekady lipca lub I sierpnia, ale zagrożenie infekcją powodowaną przez PVY było duże przez cały sezon wegetacyjny. Wysoka infekcja w bardzo wczesnym terminie wegetacji roślin jest dowodem, że nasiennictwo odmian podatnych na PVY może być trudne nawet na północy Polski, a więc w rejonie zaliczanym do I strefy (zdrowej) presji wirusów. W omawianym czasie znaczenie PLRV było niewielkie.

Ocena nasilenia występowania grzybowych i bakteryjnych chorób (zaraza ziemniaka, alternarioza, czarna nóżka, mokra zgnilizna i parch zwykły) w uprawach ziemniaka opracowana została na podstawie badań ankietowych prowadzonych w ramach współpracy Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie, Zakładu Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie z Wojewódzkimi Inspektoratami Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. W roku 2003 stwierdzono późniejsze wystąpienie pierwszych objawów zarazy i alternariozy ziemniaka oraz niższy w porównaniu do lat ubiegłych procent porażenia bulw i roślin przez oceniane patogeny.

W uprawie ziemniaków chwasty powinny być niszczone w momencie ich kiełkowania, przed wschodami roślin uprawnych. Jeżeli chwasty już wyrosły lub na polu występują gatunki wieloletnie, jak np. Elymus repens, wówczas nawet intensywne zabiegi pielęgnacyjne nie są w stanie skutecznie odchwaścić ziemniaków. Wtedy jedynym sposobem jest użycie środków chemicznych. W latach 2001–2002 prowadzono w Zakładzie Ekologii i Zwalczania Chwastów badania polowe z preparatem Sting CT 120 SL. Doświadczenia zakładano metodą losowanych bloków w trzech powtórzeniach na poletkach o powierzchni 25 m2. Herbicydy stosowano wiosną, po wschodach chwastów, które wytworzyły już liście właściwe, ale przed wschodami ziemniaków po ich uprzednim obredleniu. Ocenę działania środków wykonywano metodą bonitacyjną i szacunkową określając zniszczenie chwastów w procentach. Najlepiej zwalczały chwasty Sting CT 120 SL w dawce 4 l/ha i mieszanina Glifosat 360 SL + siarczan amonu 2 l + 5 kg/ha. Uzyskano 97-100% zniszczenia Chenopodium album, Amaranthus retroflexus, Echinochloa crus-galli, Polygonum persicaria, Veronica persica i Polygonum convolvulus oraz 95% zniszczenia Elymus repens, natomiast odporny okazał się Convolvulus arvensis. Sting CT 120 SL w dawce 3 l/ha słabiej zwalczał chwasty. Badane herbicydy były selektywne dla roślin ziemniaka, a po ich zastosowaniu uzyskano wzrost plonu bulw o 35%–40% w porównaniu do kontroli.  

Przedstawiono wyniki doświadczeń przeprowadzonych w Boninie w latach 1996–1998. Badano skuteczność zwalczania chwastów na plantacji ziemniaka herbicydem Sencor 70 WG stosowanym w różnych dawkach i terminach aplikacji (przed i po wschodach roślin ziemniaka). Najwyższą skuteczność zwalczania chwastów odnotowano po zastosowaniu Sencoru 70 WG w dawce dzielonej (0,3 kg przed wschodami + 0,2 kg po wschodach) dla odmiany Lotos, która wynosiła 93,7%. W przypadku odmiany Aster skuteczność ta wynosiła 92,4% i była zbliżona do skuteczności na obiekcie z pełną dawką Sencoru 70 WG (1,0 kg przed wschodami) — 92,5%. Największą fitotoksyczność stwierdzono na obiekcie, gdzie stosowano Sencor 70 WG po wschodach w dawce 0,5 kg/ha.

W doświadczeniu polowym, w Pracowni Chorób i Szkodników Kwarantannowych Ziemniaka, w latach 2001–2003 śledzono rozwój objawów bakteriozy pierścieniowej ziemniaka w bulwach potomnych 8 prób (w próbie od 90–180 bulw) różnych odmian ziemniaka, w których stwierdzono metodą immunofluorescencyjną porażenie latentne. W pierwszym roku doświadczenia pierwsze symptomy choroby na liściach zaobserwowano w 8 tygodniu od wysadzenia u ok. 6% roślin ziemniaka (nr 27, 40, 170 i 187), pod koniec lipca liczba ich wzrosła do 80%. W następnych latach typowych objawów dla tej choroby na roślinach nie obserwowano. Każdego roku dwukrotnie oceniano bulwy potomne w poszukiwaniu widocznych objawów, zewnętrznych i wewnętrznych, na ich przekroju. Obserwacje te wykonywano zaraz po zbiorze oraz po przechowaniu na wiosnę. Bulwy wykazywały objawy od 0% (nr 63) do 21,6% (nr 170) — od ich braku, poprzez szkliste do kremowożółtych stref w wiązce przewodzącej w okolicy przystolonowej, potem żółtych do jasnobrązowych, aż do całkowitego zniszczenia wiązek naczyniowych i wycieku, przy ucisku bulw, śluzu bakteryjnego wraz ze zmacerowanymi tkankami bulwy.

Dokonano przeglądu aktualnej wiedzy na temat sposobów rozprzestrzeniania się bakteriozy pierścieniowej ziemniaka i możliwych zabiegów służących zmniejszeniu ryzyka przenoszenia sprawcy choroby.

W latach 1999 i 2001–2003 w doświadczeniach polowych i laboratoryjnych oceniano skuteczność wybranych fungicydów w zwalczaniu alternariozy ziemniaka. W doświadczeniu oceniano skuteczność różnych mieszanin substancji aktywnych fungicydów o działaniu powierzch­niowym: mankozeb (Dithane NeoTec 75 WG), zoksamid + mankozeb (Unikat 75 WG); wgłębnym: fenamidon + mancozeb (Pyton 60 WG) i systemicznym: metalaksyl M + mankozeb (Ridomil Gold MZ 68 WG). Wszystkie oceniane w doświadczeniu polowym fungicydy istotnie ograniczyły rozwój choroby w porównaniu do kontroli (brak ochrony chemicznej). W wyniku zastosowania fungicydów uzyskano wzrost plonu od 4,8 t/ha (metalaksyl M + mankozeb) do 6,4 t/ha (zoksamid + mankozeb). W doświadczeniu laboratoryjnym efekt hamujący rozwój grzyba Alternaria alternata stwierdzono tylko dla substancji aktywnych: mankozeb i fenamidon.

W latach 2000–2003 testowano skuteczność nowego fungicydu Pyton Consento 450 SC w ograniczeniu rozwoju zarazy (Phytophthora infestans) i alternariozy ziemniaka (Alternaria solani i A. alternata). Doświadczenia wykonano w dwóch miejscowościach: Bonin — rejon północny i Stare Olesno — rejon południowo-zachodni. Badania wykazały dobrą skuteczność nowego fungicydu w hamowaniu rozwoju zarazy (77%–99%) i alternariozy (40%–61%) w porównaniu do kontroli. Badany preparat okazał się równie skuteczny lub lepszy (stosowany w dawce 2,0 l/ha), jak inne fungicydy.

W latach 2000–2003 i dwóch miejscowościach (Bonin — rejon północny, Stare Olesno — rejon południowo-zachodni) przebadano wpływ warunków meteorologicznych w okresie wegetacji na skuteczność wybranych fungicydów w ograniczeniu rozwoju zarazy ziemniaka. Badania wykazały, że po zastosowaniu fungicydów nastąpiło wydłużenie okresu wzrostu bulw w polu i korzystny wpływ ochrony chemicznej na wielkość plonu. Najwyższy wzrost plonu bulw stwierdzono zarówno w Boninie, jak i Starym Oleśnie w roku 2000. Skuteczność zwalczania choroby przez badane fungicydy była na wysokim poziomie (powyżej 90%), niezależnie od sposobu ich działania w roślinie.

W ciągu dwóch lat badań oceniano zmienność wirulencji i agresywności 12 izolatów Phytophthora infestans po inokulacji listków ziemniaka. Ekspresja obu tych cech zmieniała się okresowo w ciągu roku. Najwyższy poziom agresywności i najszerszy zakres wirulencji był obserwowany wczesną wiosną i jesienią. Dwa izolaty P. infestans MP 324 i MP 423 charakteryzowały się największą stabilnością ekspresji agresywności i wirulencji. Stwierdzono istotną korelację między poziomem agresywności i wykrywalnością czynników wirulencji. Badano także wpływ różnych stężeń inokulum na ekspresję agresywności i wirulencji. Obserwowano istotnie wyższą wykrywalność czynników wirulencji po zastosowaniu inokulum o wyższych stężeniach. Nie stwierdzono jednak korzystnego wpływu wyższych koncentracji zawiesiny na poziom agresywności w okresie, w którym rutynowo są przeprowadzane testy odporności ziemniaka na P. infestans.

Celem badań wykonanych w latach 2001–2002 było określenie skuteczności działania kilku fungicydów (Altima 500 SC, Brestanid 502 SC, Unikat 75 WG i Tattoo C 750 SC) w zwalczaniu zarazy ziemniaka na średnio wczesnej odmianie Ibis. Na podstawie otrzymanych wyników badań można stwierdzić, że badane preparaty statystycznie istotnie obniżały zarówno stopień porażenia naci ziemniaków jak i procentowe porażenie bulw przez Phytophthora infestans.

Badania przeprowadzono w latach 1999–2002 na 22 odmianach ziemniaka należących do róż­nych grup wczesności. Długość okresu spoczynku określano liczbą dni upływających od umownie przyjętej daty zerowej do skiełkowania 80% bulw w próbie. Na podstawie uzyskanych wyników podzielono badane odmiany na grupy o krótkim, średnim i długim spoczynku, jak również przypisano każdej odmianie konkretną cyfrę w skali 9-stopniowej. Nie wykazano ścisłej zależności między długością wegetacji a długością okresu spoczynku. Stwierdzono różnice odmianowe dotyczące głębokości uśpienia bulw, czyli długości okresu od skiełkowania 10 do 90% bulw w danej próbie. Wykazano wpływ warunków okresu wegetacji na długość okresu spoczynku.

Wysokość plonu bulw ziemniaka jak i jego struktura (udział w plonie bulw różnej wielkości) zależą w dużej mierze od liczby pędów głównych. Ta zaś jest pochodną między innymi wielkości bulwy matecznej. W pracy przedstawiono analizę plonu bulw (plon bulw z 1 rośliny, liczba bulw z 1 rośliny, liczba bulw przypadająca na 1 łodygę, plon bulw przypadający na 1 łodygę, średnia masa 1 bulwy) w odniesieniu do zróżnicowanej masy bulwy matecznej. Stwierdzono, ze w miarę wzrostu masy bulwy następuje wzrost liczby łodyg, liczby bulw z 1 rośliny i plonu bulw. Maleje natomiast liczba bulw przypadająca na 1 łodygę, plon bulw przypadający na 1 łodygę i średnia masa 1 bulwy. Uwzględniono również różnice odmianowe dotyczące badanych cech.

W latach 1985–2002 przeprowadzono badania, w których uwzględniono 46 odmian ziemniaka. Celem tych badań było określenie terminu zakończenia okresu uśpienia bulw w czasie długotrwałego przechowywania w temperaturze 2°, 6°, 8°, 10°C w ciemności i wilgotności względnej powietrza powyżej 90%, wyznaczenie minimalnej temperatury kiełkowania, a także określenie tempa wzrostu kiełków w zależności od odmiany i temperatury magazynowania. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że poszczególne odmiany przechowywane w tych samych warunkach były bardzo zróżnicowane pod względem zakończenia terminu uśpienia bulw jak również intensywności wzrostu kiełków. Ponadto wykazano, że długość uśpienia i skłonność do kiełkowania nie była ściśle związana z wczesnością odmiany.

Ziemniak (Solanum tuberosum L.) jest gatunkiem o dość płytkim systemie korzeniowym, co powoduje jego dużą wrażliwość na okresowe susze. Analizowano wzrost korzeni u trzech odmian ziemniaka o zróżnicowanej tolerancji w stosunku do suszy (Cisa, Kalina, San) w naturalnym profilu glebowym w latach 1991–1992 oraz w doświadczeniu wazonowym w podłożu piaskowym w latach 1990–1992. Ponadto w latach 1994–1998 przeprowadzono porównawcze pomiary systemów korzeniowych u 12 odmian w doświadczeniu wazonowym. Stwierdzono, że odmiana wrażliwa na suszę (Kalina), w porównaniu do badanych równocześnie odmian tolerancyjnych (Cisa, San), miała znacznie mniejszy i płytko rozlokowany system korzeniowy zarówno w naturalnym profilu glebowym, jak i w wazonach. Badania grupy 12 odmian wykazały wysoce istotne zróżnicowanie tych odmian pod względem długości, zwartość suchej masy i zasięgu wgłębnego systemów korzeniowych. Wykazano korelację zgodną wysoce istotną pomiędzy długością systemu korzeniowego roślin i plonem suchej masy bulw wytworzonych przez te rośliny.

W doświadczeniach przeprowadzonych w latach 1993–1999 badano wzajemne relacje między zawartością witaminy C i azotanów w dojrzałych bulwach 21 odmian uprawianych każda przez trzy lata. Stwierdzono istotną zależność między zawartością obu tych składników w bulwach ziemniaka. Ujemny współczynnik korelacji między nimi występował wówczas, gdy iloraz zawartości witaminy C i azotanów przekraczał wartość dwa. Większość prób bulw badanych odmian charakteryzowała się takimi wartościami, które zapobiegają tworzeniu się nitrozoamin, substancji szkodliwych dla zdrowia. Korelacja między zawartością witaminy C i azotanów może być dodatnia w warunkach sprzyjających nadmiernemu gromadzeniu się azotanów, czyli na przykład podczas suchego i gorącego okresu wegetacji odmian bardzo wczesnych i wczesnych. Wówczas wartość stosunku zawartości witaminy C i azotanów zmniejsza się do około jedności.

W doświadczeniu polowym przeprowadzonym w SDOO Uhnin w latach 1998–2000 zastosowano układ bloków zrandomizowanych w trzech powtórzeniach. Badano 16 odmian ziemniaka: Ania, Anielka, Arkadia, Fregata, Grot, Klepa, Omulew, Rybitwa, Rywal, Salto, Vistula (średnio późne), Dunajec, Hinga, Jantar, Meduza i Wawrzyn (późne). Nawożenie organiczne i mineralne pod ziemniak było na jednakowym poziomie (20 t×ha-1 gorczycy białej na przyoranie oraz N — 90, P2O5 — 90, K2O — 135 kg×ha-1). Odmiany wewnątrz grup wczesności różniły się istotnie plennością. Dominującą rolę w zmienności plonu bulw i jego strukturze odgrywały czynniki siedliskowe. Czynniki genetyczne najsilniej determinowały zmienność fenotypową pod względem liczby łodyg na roślinie. Współdziałanie odmian i lat było najwyższe w zmienności plonu handlo­wego bulw.

Celem opracowania jest porównanie wybranych cech jakości wszystkich odmian ziemniaka pochodzących z hodowli krajowej i z hodowli zagranicznych a będących w polskim Rejestrze Odmian 2003 roku prowadzonym przez COBORU. Źródłem danych były badania rejestrowe w zakresie oceny wartości gospodarczej odmian ziemniaka oraz uzupełniające badania dotyczące wartości agrotechnicznej odmian prowadzone przez Zakład Agronomii Ziemniaka w Jadwisinie. Analiza wyników badań wskazuje, że odmiany polskiej hodowli generalnie odznaczają się wyższą odpornością na choroby i czynniki stresowe, natomiast ustępują odmianom hodowli zagranicznej w niektórych cechach jakościowych dotyczących szczególnie wyglądu bulw. Najnowsze odmiany polskiej hodowli są coraz bardziej wartościowe również pod względem cech jakościowych.

Przedstawiono analizę wyników doświadczeń przeprowadzonych przez różne jednostki badawcze na obszarze, zaklasyfikowanym przez J. Dzieżyca jako VI rejon przyrodniczo-rolniczy, obejmującym przede wszystkim Dolny Śląsk. Doświadczenia były prowadzone w 93 miejscowościach, w różnych latach, w okresie od 1954 do 1997 roku. Występujące w doświadczeniach odmiany ziemniaka połączono w 4 grupy wczesności, tj. wczesne (15 odmian), średnio wczesne (15 odmian), średnio późne (20 odmian) i późne (24 odmiany). Określano ich reakcję na zróżnicowane nawożenie mineralne oraz stosowane dawki nawozów organicznych. W wyniku przeprowadzonych obliczeń stwierdzono, że w uprawie odmian średnio wczesnych wystarczające jest nawożenie organiczne, dawką 31–35 t obornika na 1 ha. W przypadku odmian średnio późnych i późnych, dłużej wykorzystujących dobrodziejstwo tego zabiegu, przyrosty plonów powodują jeszcze dawki pow. 35 t masy obornika na 1ha. Wzrost dawek obornika powodował też istotny wzrost zawartości skrobi badanych odmian średnio wczesnych, średnio późnych i późnych. Wzrost poziomu nawożenia mineralnego w przedziale 240–400kg NPK/ha, powodował systematyczny przyrost plonów bulw odmian średnio wczesnych i późnych. Jednocześnie przekroczenie dawki 350kg NPK/ha skutkowało obniżaniem zawartości skrobi w bulwach odmian średnio wczesnych, średnio późnych i późnych. Najwyższe plony odmian wczesnych (22,5 t/ha) uzyskiwano stosując dawkę azotu wynoszącą 120 kg, odmian średnio wczesnych i średnio późnych (32,0 t/ha) dawkę 160 kg, a odmian późnych (32,5 t/ha) — 180 kg na 1 ha. Nawożenie azotem powodowało zmniejszanie zawartości skrobi u odmian wczesnych. W pozostałych grupach wczesności, zawartość skrobi w bulwach nie ulegała zmianom w warunkach nawożenia 40–120 kg N/ha i wahała się od ok. 14,5% (odmiany średnio wczesne) do 16% (odmiany późne).  

Przedmiotem opracowania jest synteza ponad 11 tys. danych z lat 1954–1997, zebranych z 93 miejscowości rozlokowanych na obszarze Dolnego Śląska (VI rejon przyrodniczo-rolniczy), a dotyczących plonów i zawartości skrobi w bulwach różnych odmian ziemniaka. Badano ich reakcję na przygotowanie sadzeniaków (podkiełkowanie), wybór stanowiska i terminu sadzenia oraz sposobu pielęgnacji. Zgromadzone wyniki poddano weryfikacji statystycznej, w wyniku której stwierdzono, że odpowiednie przygotowanie materiału sadzeniakowego może istotnie zwiększyć uzyskiwane plony o od 2,2 t/ha (odmiany średnio wczesne) do 5,2 t/ha (odmiany średnio późne). Plony bulw przekraczające 30,0 t/ha uzyskiwano stosując jako przedplon dla odmian wczesnych: mieszankę strączkowo-zbożową i truskawki, dla odmian średnio wczesnych: pszenżyto, mieszankę zbożową, len włóknisty, rzepak i pszenicę, dla odmian średnio późnych: len włóknisty, mieszankę zbożową, pszenżyto, rzepak, owies i kapustę głowiastą oraz dla odmian późnych: pszenicę ozimą. Przedplony wywierały również pewien wpływ na zmiany zawartości skrobi. W warunkach siedliskowych Dolnego Śląska optymalnym terminem sadzenia odmian wczesnych wydaje się pierwsza dekada kwietnia a pozostałych grup wczesności odmian druga dekada kwietnia. Dalsze opóźnianie sadzenia prowadzi do znacznego obniżenia plonów bulw i zawartości skrobi. Stosowanie chemicznych zabie­gów pielęgnacji w łanie ziemniaków pozwalało zwykle uzyskiwać wyższe plony niż po zastosowaniu innych sposobów odchwaszczania.

W pracy przedstawiono wyniki badań z lat 1997–1999 mające na celu określenie wpływu nawożenia wsiewkami międzyplonowymi na plonowanie i jakość ziemniaka odmiany Rywal. W doświadczeniu badano następujące kombinacje nawożenia wsiewką międzyplonową: obiekt kontrolny (bez nawożenia organicznego), obornik, komonica zwyczajna, komonica zwyczajna + życica wielokwiatowa, życica wielokwiatowa. Podczas zbioru ziemniaków, na każdym poletku określono plon świeżej masy bulw. Następnie pobrano średnie ich próby w celu oznaczenia struktury plonu bulw, a także zawartości suchej masy, skrobi i witaminy C. Największy plon świeżej masy bulw ziemniaka, o największym udziale frakcji bulw jadalnych odnotowano na obiekcie nawożonym mieszanką komonicy zwyczajnej z życicą wielokwiatową. Jakość ziemniaka nawożonego wsiewkami międzyplonowymi dorównywała jakości bulw nawożonych obornikiem. Nawożenie ziemniaka odmiany Rywal mieszanką komonicy zwyczajnej z życicą wielokwiatową, a także komonicą zwyczajną w pełni zastępuje obornik.

W pracy przedstawiono wyniki badań z lat 1995–1997 mające na celu określenie wpływu wsiewek międzyplonowych przyorywanych łącznie ze słomą na plonowanie i wartość odżywczą bulw ziemniaka odmiany Ania. W doświadczeniu badano następujące kombinacje nawożenia organicznego: obiekt kontrolny (bez nawożenia organicznego), obornik, koniczyna czerwona + słoma, koniczyna czerwona + życica wielokwiatowa + słoma, życica wielokwiatowa + słoma. Podczas zbioru ziemniaków, na każdym poletku określono plon ogólny świeżej masy bulw. Następnie pobrano średnie próby bulw w celu określenia plonu handlowego, zawartości suchej masy, skrobi, witaminy C, białka ogółem i makroelementów (N, P, K, Ca i Mg). Największy plon ogólny i handlowy świeżej masy bulw ziemniaka otrzymano z obiektu nawożonego koniczyną czerwoną ze słomą. Wartość odżywcza bulw ziemniaka nawożonego koniczyną czerwoną ze słomą, a także mieszanką koniczyny czerwonej z życicą wielokwiatową i słomą dorównywała wartości odżywczej bulw ziemniaka nawożonego obornikiem. Nawożenie ziemniaka odmiany Ania całą biomasą wsiewek międzyplonowych ze słomą, z wyjątkiem życicy wielokwiatowej w pełni zastępuje obornik.

Celem badań było określenie wpływu rozstawy międzyrzędzi i gęstości sadzenia w rzędzie na strukturę roślin ziemniaka odmian z różnych grup wczesności, w okresie kwitnienia oraz w czasie zbioru. Trzyczynnikowe doświadczenie założono metodą podbloków. Czynnikami badanymi były: 1) szerokość międzyrzędzi: 62,5, 75,0 i 90,0 cm, 2) gęstość sadzenia w rzędzie: 30 i 40 cm 3) odmiany: bardzo wczesna – Orlik i średnio późna — Arkadia. W badaniach stwierdzono w okresie kwitnienia tendencje do wzrostu liczby i masy pędów, liści, stolonów oraz bulw u obu badanych odmian przy wzroście rozstawy rzędów do 90 cm i gęstości sadzenia do 40 cm w rzędzie. Średnio późna odmiana Arkadia w tym okresie charakteryzowała się istotnie większą liczbą i masą pędów, liści, korzeni i stolonów z jednej rośliny. U odmiany Orlik natomiast wyższy był procent zawiązanych bulw w stosunku do liczby stolonów niż u odmiany Arkadia. Liczba pędów była na hektarze większa u odmiany Arkadia i malała wraz ze zwiększaniem się rozstawy rzędów oraz mniejsza była przy mniejszej gęstości sadzenia w rzędzie. Procentowa zawartość suchej masy i skrobi w bulwach w okresie kwitnienia była niska i zależała od właściwości odmianowych. W okresie zbioru wraz ze wzrostem rozstawy rzędów i przy mniejszej gęstości sadzenia w rzędzie nieznacznie zwiększała się liczba i masa łętów oraz liczba i masa bulw z jednej rośliny. Bardzo wczesna odmiana Orlik charakteryzowała się istotnie mniejszą liczbą pędów i masą łętów i bulw z jednej rośliny, a większą przeciętną masą jednej bulwy oraz niższą procentową zawartością suchej masy bulw i wyższą zawartością białka ogółem niż średnio późna odmiana Arkadia.