Repozytorium

Stosując klasyczne metody hodowli roślin, takie jak chów wsobny, do otrzymania linii homozygotycznych potrzeba kilku lat. Wykorzystując techniki kultur in vitro możemy uzyskać te linie w znacznie krótszym czasie. U zbóż do indukowania form haploidalnych najczęściej stosuje się: androgenezę (kultury pylników i kultury izolowanych mikrospor) oraz eliminację chromosomów. Za najważniejsze czynniki decydujące o otrzymaniu roślin haploidalnych przyjmuje się: fizjologiczną kondycję roślin donorowych, genotyp, stadium rozwojowe mikrospor i czas prowadzenia kultury, traktowanie wstępne kłosów i pylników, skład pożywki, warunki prowadzenia kultury.W ostatnich latach wzrasta znaczenie haploidów w hodowli takich gatunków, jak: pszenica, pszenżyto, jęczmień, rzepak, tytoń i wielu innych. Żyto (Secale cereale L.) jest rośliną, u której indukowanie haploidów na drodze androgenezy sprawia szereg trudności. Najczęściej spotykanym problemem jest niski odsetek regenerowanych roślin i wysoki udział roślin albinotycznych.  

Określano wpływ pobudzania nasion dwóch mieszańców kukurydzy Duet i KLG 22-10 w wodzie i dwóch substancjach stałych. W ocenie laboratoryjnej pobudzanie nasion wpłynęło przede wszystkim na zwiększenie szybkości kiełkowania. Efektywność pobudzania nasion w substancjach stałych była dużo wyższa niż w wodzie. Wschody polowe po pobudzaniu nasion w stałych substancjach były wyższe o 6,5 i 6,7% w stosunku do nasion kontrolnych natomiast szybkość wschodów była wyższa od 1,6 do 2,1 dnia. Plon suchej masy rośliny odmiany Duet po pobudzeniu nasion w wodzie i substancjach stałych wzrósł o 13,7 do 54,6 g (7,3–29,1%) w stosunku do kontroli. Plon ziarna mieszańca KLG 22-10 zwiększył się w wyniku pobudzania nasion od 4,1 dt/ha do 8,6 dt/ha (8,0–16,8%) w porównaniu z kontrolą.  

W latach 1988–1995 prowadzono na 44 odmianach ziemniaka pomiary ubytków wody z odcię­tych liści. Określano ubytki masy liści w ciągu pierwszej i drugiej godziny po odcięciu z rośliny oraz stosunek obu tych wielkości jako wskaźnik sprawności aparatów szparkowych (W). Ubytki masy liści i wskaźnik (W) były największe przy pomiarach porannych i zmniejszały się istotnie w ciągu dnia. Wartości te były również istotnie zależne od wilgotności i temperatury powietrza. Stwierdzono wysoce istotne zróżnicowanie odmian pod względem badanych parametrów. Metoda ta może być przydatna do pośredniej oceny genotypów ziemniaka pod względem zdolności do obrony przed utratą wody z tkanek.  

W latach 1998–2000 przeprowadzono doświadczenie polowe, którego celem było ustalenie optymalnych dawek nawożenia azotem dla odmian Aksamitka i Gloria uprawianych na wczesny zbiór (zbieranych po 60 i 75 dniach od sadzenia) i zbieranych w pełnej dojrzałości. Doświadczenia zakładano w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Oddział Jadwisin i w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Stare Olesno. Stwierdzono, że po 60 dniach od sadzenia bardzo wczesna odmiana Gloria plonuje wyżej niż Aksamitka, po 75 dniach od sadzenia poziom plonowania tych odmian jest zbliżony, a po osiągnięciu pełnej dojrzałości wyższe plony wykształciła odmiana Aksamitka. Na podstawie analizy regresji wyznaczono dawki azotu maksymalne biologicznie i zalecane dla odmian zbieranych w poszczególnych terminach. Zalecane dawki azotu są mniejsze o 30–40 kg N×ha-1 od maksymalnych biologicznie i wynoszą w kolejnych terminach zbioru dla odmiany Aksamitka 50, 70, 130, a dla odmiany Gloria 50, 80, 120 kg N×ha-1. Podkiełkowywanie sadzeniaków przez około 5 tygodni we wszystkich terminach zbioru wpływało korzystnie na plonowanie obu odmian.

Przeanalizowano wyniki doświadczenia polowego przeprowadzonego w Parczewie w latach 1993–1995 na glebie piaszczysto-gliniastej. Eksperyment założono metodą losowanych podbloków, w systemie zależnym, w 3 powtórzeniach. Czynnikami I rzędu były regulatory wzrostu: Mival — w stężeniu 0,05%; Moddus 250 ME — w stężeniu 0,2%; obiekt kontrolny z wodą destylowaną. Czynnik II rzędu stanowiły terminy stosowania regulatorów wzrostu: przed sadzeniem i przed kwitnieniem. Czynnikiem III rzędu było 5 odmian ziemniaka: Drop (bardzo wczesna), Perkoz (wczesna), Irga (średnio wczesna), Grot (średnio późna), Elba (późna). Nawożenie mineralne i organiczne było na stałym poziomie w ilości: 100 kg N, 100 kg P2O5, 150 kg K2O i 250 dt·ha-1 obornika. Regulatory wzrostu spowodowały: zwiększenie partycypacji bulw o średnicy 4–5, 5–6 i ponad 6 cm; obniżenie udziału masy bulw w plonie o średnicy 3–4 cm, a zwiększenie partycypacji bulw o kalibrażu 4–5 cm; zwiększanie masy i liczby bulw z rośliny oraz plonu sadzeniaków w stosunku do obiektu kontrolnego.

W latach 1997–1999 za pomocą obrotowego symulatora warunków uszkodzeń bulw testowano rody hodowlane ziemniaka, określając ich podatność na ciemną plamistość pouderzeniową Ciemna plamistość zależała w pierwszej kolejności od zróżnicowania genetycznego rodów, a lata badań miały mniejszy wpływ na tę cechę. Badania bulw za pomocą obrotowego symulatora uszkodzeń pozwalają na prowadzenie selekcji materiałów hodowlanych ziemniaka pod kątem wyeliminowania rodów o dużej podatności na ciemną plamistość.

W pracy przedstawiono wyniki badań prowadzonych w latach 1997–2000 na mikropoletkach, na glebach o składzie granulometrycznym: ps:pgl, pgl:gl, pgl:pgl, ps:gl, pgm:gl/gś, gś:gc/ił. Zróżnico­waną wilgotność gleby uzyskiwano nawadniając ziemniaki w okresie od zakończenia wschodów do pełni kwitnienia. Zastosowano też dwa rodzaje nawozów azotowych: o działaniu lekko zasadowym i lekko kwaśnym. W latach 1997–1998 wprowadzono pogłównie wapnowanie CaCO3 w dawce odpowiadającej 1/2 kwasowości hydrolitycznej, zaś w latach 1999 i 2000 dolistne dokarmianie roślin saletrą wapniową. W naturalnych warunkach pogodowych porażenie bulw parchem zwykłym w badanych latach było istotnie zróżnicowane. Czynnikami oddziaływującymi na nasilenie objawów choroby były wilgotność i skład granulometryczny gleby. W tych samych warunkach pogodowych wilgotność gleby ciężkiej (gliny) była wyższa, a nasilenie objawów choroby na bulwach istotnie mniejsze, niż na glebach lżejszych. Czterokrotne nawadnianie, każdorazowo dawką 30 mm wody, którego efektem była znacząca poprawa wilgotności, istotnie ograniczało porażenie bulw. Zastosowanie nawozu azotowego o odczynie lekko zasadowym istotnie zwiększało porażenie bulw parchem. Było to szczególnie wyraźne w latach o niskim poziomie opadów w okresie wiosny, nawadnianie w takich warunkach powodowało modyfikację układu wyników. Stwierdzono, że oddziaływanie pogłównego wapnowania na porażenie bulw jest uzależnione od składu granulometrycznego gleby. W warunkach przeprowadzonych doświadczeń dokarmianie roślin nie miało znaczenia dla zagrożenia bulw parchem zwykłym.

W hodowli odmiany o zwiększonym potencjale plonowania nasiennego zastosowano gen lp warunkujący wydłużenie osadki kwiatostanowej i zwiększenie liczby kwiatów w kwiatostanie. Gen lp, metodą krzyżowań wstecznych, wprowadzono do materiałów hodowlanych odmiany Radius, odznaczających się bardzo dobrym wiązaniem strąków i nasion. Przeprowadzono dwa cykle krzyżowań wstecznych, otrzymując 7 długogroniastych linii hodowlanych lucerny. Pięć najlepszych linii połączono tworząc z nich pierwszą na świecie długogroniastą populację syntetyczną RAH 100, charakteryzującą się o ok. 15–20% wyższym plonem nasion w porównaniu z czołowymi, krótkogroniastymi odmianami wzorcowymi.

Ścisłe, dwuczynnikowe doświadczenie polowe przeprowadzono metodą losowanych bloków w Stacji Badawczej Akademii Techniczno-Rolniczej w Mochełku w latach 1997–1999. Nasiona tradycyjnej odmiany Bardo i samokończącego rodu R-525 wysiewano w kolejnych latach badań 3 i 4 kwietnia oraz 31 marca po 25, 50, 75, 100 i 125 sztuk na 1 m2. Odmiana Bardo plonowała na poziomie 3,17 t×ha-1, a ród R-525 — 2,39 t×ha-1. Plon netto wynosił od 1,86 t·ha-1 do 3,12 t×ha-1 u odmiany Bardo i od 0,52 t×ha-1 do 3,26 t×ha-1 u rodu R-525 dla odpowiednio, najniższej i najwyższej obsady. Plon nasion odmiany Bardo wzrastał istotnie do 73,5 roślin na 1 m2, a rodu R-529 do 97 roślin na 1 m2. Przy 111 roślinach na 1 m2 plon nasion obu odmian był jednakowy. Wraz ze wzrostem obsady notowano największy spadek liczby strąków i nasion oraz masy nasion wykształconych na pędach bocznych i jednej roślinie odmiany tradycyjnej. Dla rodu samokończącego nie stwierdzono istotnej korelacji tych elementów plonowania z obsadą roślin przed zbiorem. Zdrowsze nasiona zebrano przy wyższej obsadzie, szczególnie rodu samokończącego, a o większej zdolności kiełko­wania przy niższej obsadzie, głównie odmiany Bardo.

Na podstawie wyników otrzymanych z doświadczeń prowadzonych w latach 1996–1998 na glebach kompleksów pszennych, dokonano waloryzacji odmian grochu do uprawy w mieszankach z jęczmieniem jarym. W wielokryteriowym oszacowaniu przydatności 16 odmian grochu do uprawy współrzędnej z jęczmieniem jarym uwzględniono 6 następujących cech, stosując odpowiednie wagi dla każdej z nich: plon mieszanki (30), wierność plonu mieszanki (15), plon nasion danej odmiany grochu w mieszance (15), wierność plonowania grochu w mieszance (10), odporność mieszanki na wyleganie (25), jednoczesność dojrzewania jęczmienia i grochu w mieszance (5). Na podstawie takiej oceny ustalono ranking badanych odmian grochu w skali od 1 do 4 stopni. Uzyskano następującą klasyfikację odmian grochu: odmiany o największej przydatności: Agra i Dawo; odmiany o średniej przydatności: Albatros, Grapis, Pelikan, Agat, Kwestor, Perła, Piast, Rubin, Sol, Tegma; odmiany o małej przydatności: Eroika, Turkan, Kama, Karat.

Na podstawie wyników doświadczeń polowych przeprowadzonych w latach 1996–1998, na glebach kompleksów pszennych, dokonano waloryzacji odmian grochu z punktu widzenia ich przydatności do uprawy w mieszankach z pszenżytem jarym. Uwzględniono 16 odmian grochu jako komponentów mieszanek z pszenżytem jarym odmiany Migo. Wielokryteriową ocenę przydatności odmian grochu do uprawy współrzędnej z pszenżytem jarym przeprowadzono w oparciu o 6 następujących cech mieszanek: plon, wierność plonu, plon nasion danej odmiany grochu, wierność plonowania grochu, odporność mieszanki na wyleganie, jednoczesność dojrzewania pszenżyta i grochu. Badane odmiany, służące jako komponent pszenżyta w mieszankach, wykazały zarówno cechy korzystne jak i niekorzystne. Dlatego w wielokryteriowej ocenie stwierdzono stosunkowo małe zróżnicowanie ich przydatności do mieszanek. Względnie najlepszymi okazały się odmiany: Piast, Perła, Agra i Kama, o różnym typie morfologiczno-użytkowym. Do mniej przydatnych zaliczono odmiany: Grapis, Kwestor, Dawo, Tegma, Sol, Rubin.

Oceniana kolekcja soi pochodziła ze zbiorów Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie. W opracowaniu przedstawiono metody statystyczne takie jak analiza korelacji i czynnikowa, których celem było wykrycie zależności między 13 badanymi cechami i grupowanie cech ściśle ze sobą skorelowanych w zbiorach i grupach wcześnie i późno dojrzewających form kolekcyjnych soi. Stwierdzono bardzo silny związek pomiędzy cechami określającymi produktywność roślin (masą nasion, liczbą nasion oraz liczbą strąków z rośliny). Zależności te potwierdziła analiza czynnikowa. Wyznaczone składowe główne związane z wyżej wymienionymi cechami produktywności wyjaśniały w największym stopniu całkowitą zmienność analizowanych cech we wszystkich badanych zbiorach obiektów kolekcji soi.

Celem badań było określenie wpływu jakości nasion bobiku, odmiany Tom i rodu STH 494 (obecnie odmiana Titus), użytych do siewu, na wschody polowe, plon, jego strukturę i jakość zebranych nasion. Nasiona poddane starzeniu (1, 2 i 3 dni w 45–47° C) i nie poddane starzeniu wysia­no w roku 1998 i 1999 w polu Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie. Stwierdzono, że procent wschodów polowych malał wraz ze wzrostem stopnia degradacji, a w roku 1999 stwierdzono też nierówno­mierność wschodów oraz mniejszą suchą masę łodygi. Obniżenie jakości nasion spowodo­wało również zmniejszenie plonu nasion z rośliny, szczególnie znaczne w przypadku nasion poddanym starzeniu 3 dni (o 25 i 40%, zależnie od roku), w porównaniu z nasionami nie poddanymi starzeniu. Spadek plonu związany był z mniejszym ostrączeniem roślin wyrosłych z nasion o niższej jakości. Jakość wysianych nasion nie miała wpływu na jakość nasion zebranych z roślin w pokoleniu następnym.

Celem pracy było ustalenie zależności pomiędzy zawartością związków taninowych w nasionach, a zdolnością kiełkowania, wigorem i zdrowotnością oraz określenie wpływu tanin na wschody polowe, zdrowotność i produktywność roślin. Doświadczenia prowadzono z użyciem nasion 6 form bobiku o zróżnicowanej genetycznie zawartości tanin, zebranych w 1998, 1999 i 2000 roku. Wybrano formy niskotaninowe powszechnie uważane za beztaninowe (Caspar i BKSK 1074) o zawartości tanin od 0,03 do 0,14% i wysokotaninowe (Rajan, Titus, Tim, Bronto) o zawartości tanin od 0,88 do 1,69% w suchej masie. W doświadczeniu laboratoryjnym oceniano skład chemiczny, zdolność kiełkowania, wigor i zdrowotność nasion. W warunkach polowych określano wschody, zdrowotność roślin oraz plon nasion i jego strukturę. Nasiona bobiku o śladowej zawartości tanin, zależnie od roku zbioru, kiełkowały słabiej (o około 12%) i słabiej wschodziły w polu (o około 10%) oraz odznaczały się na ogół niższym wigorem niż nasiona o wysokiej zawartości tych związków. Zdrowotność nasion niskotaninowych była słabsza niż wysokotaninowych. Natomiast zdolność kiełkowania (r = 0,64) i wigor nasion określony metodą elektroprzewodnictwa (r = -0,59) oraz w warunkach stresowych cold-testu (r = 0,52) były istotnie skorelowane z zawartością tanin w nasionach. Uzyskane wyniki badań sugerują, że nasiona o zmniejszonej zawartości tanin nie tylko słabiej kiełkują, ale też są mniej odporne na niekorzystne warunki środowiska. Reasumując można stwierdzić, że udział związków taninowych w kształtowaniu zdolności kiełkowania, zdrowotności i odporności nasion bobiku na stresy środowiskowe wydaje się być znaczący, chociaż zależny od roku zbioru.

W artykule zostały omówione zagadnienia dotyczące obrad 26 Kongresu ISTA, który odbył się we Francji w czerwcu 2001 roku. Przedstawiono tematykę przedkongresowych kursów specjalisty­cznych, obrad komitetów technicznych, naukowego sympozjum nasiennego i obrad plenarnych. Ponadto omówiono rolę i zadania państwowej Stacji Oceny Nasion w Beaucouzé/Angers (we Francji). Przedstawiono zagadnienia dyskutowane na obradach oraz przebieg głosowania nad zmianami do nowego wydania przepisów ISTA.

 Odmiany transgeniczne głównych roślin uprawnych zaczynają odgrywać coraz większą rolę w rolnictwie. Znaczenie ekonomiczne odmian transgenicznych wynika z ich ulepszonych cech jakościowych oraz odporności na szkodniki i choroby. W artykule podano najnowsze informacje na temat procedury rejestracji odmian transgenicznych w Polsce. Wszystkie aspekty polskiego prawa na temat rejestracji i uprawy odmian transgenicznych zostały przedstawione, szczególnie te związane z ochroną środowiska i ludzkiego zdrowia. W artykule tym określono rolę, jaką ma do spełnienia Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w zastosowaniu polskiego prawa dotyczącego odmian transgenicznych.

Krzyżowanie międzygatunkowe i międzyrodzajowe jest ważną metodą we współczesnej hodowli. Celem tego krzyżowania jest najczęściej włączenie genów z form nieuprawnych do materiału hodowlanego, warunkujących lepszą zdolność przystosowawczą do niesprzyjających warunków uprawy i odporność na czynniki patogeniczne. W wyniku krzyżowania oddalonego mogą zaistnieć warunki do powstawania zarodków apomiktycznych oraz do eliminacji całego lub części genomu jednego, albo obojga partnerów. Dlatego jest ważne, aby jak najwcześniej zweryfikować status genetyczny powstających siewek lub zregenerowanych roślin. Weryfikację można prowadzić wykorzystując uprzednio opracowane markery. W tej pracy omówiono metody testowania mieszańców oddalonych na podstawie markerów morfologicznych, cytologicznych i molekularnych.

W latach 1998–2000 przeprowadzono doświadczenia, których celem było określenie wymagań agrotechnicznych nowych rodów pszenicy ozimej odnośnie terminu siewu, ilości wysiewu i dawki nawożenia azotem. Stwierdzono, że badane rody pszenicy ozimej wykazały różną reakcję na czynniki agrotechniczne, co pozwoliło na wydzielenie grup odmian. Pod względem reakcji na termin siewu badane rody zakwalifikowano do trzech grup. Grupa pierwsza — rody wrażliwe na każde opóźnienie siewu poza termin optymalny (BOA 397), grupa druga — znoszące opóźnienie terminu siewu do około 14 dni: SMH 2297, SMH 2497, SMH 3398, SMH 3498, grupa trzecia — mało wrażliwe na opóźnienie terminu siewu: AND 2298 i MIB 798. Pod względem wymagań dotyczących ilości wysiewu uwzględnione w badaniach rody zaliczono do dwóch grup: wymagające rzadkich siewów — AND 2298, MIB 798, SMH 2497, SMH 3398; wymagające średniej gęstości siewu — BOA 397, SMH 2297 i SMH 3498. Pod względem wymagań dotyczących nawożenia azotem badane rody zaliczono do grupy produktywnie wykorzystującej średnie dawki nawożenia azotem — AND 2298, MIB 798, SMH 2497, SMH 3398 oraz produktywnie wykorzystujące duże dawki nawożenia azotem — BOA 397, SMH 2297, SMH 3498

W latach 1998–2000 badano na wybranych polach trwałego doświadczenia płodozmianowego reakcję odmian pszenicy ozimej na uprawę w różnych systemach produkcji: ekologicznym, konwencjonalnym, integrowanym, monokulturze. W doświadczeniach testowano cztery odmiany pszenicy ozimej różniące się cechami morfologicznymi, podatnością na choroby, repartycją, rokiem wpisania do rejestru odmian, cechami jakościowymi, były to: Kobra, Roma, Juma, Elena. Program badań obejmował analizę wybranych parametrów wzrostu na poziomie rośliny i łanu. Testowane odmiany pszenicy ozimej wykazały największe zróżnicowanie plonów i analizowanych cech w ekologicznym systemie produkcji. Cechami, które decydowały o większej produkcyjności odmian w systemie ekologicznym były odporność na choroby liści oraz konkurencyjność w stosunku do chwastów.

Toksyczność glinu (Al) jest ważnym czynnikiem ograniczającym możliwość uprawy pszenicy na glebach kwaśnych. Celem badań było określenie sposobu dziedziczenia tolerancji na toksyczne działanie glinu i poszukiwanie źródeł tolerancji innych niż reprezentowany przez brazylijską odmianę pszenicy jarej BH 1146 mającej opisany już wcześniej gen AltBH na chromosomie 4D. Badano sposób dziedziczenia tolerancji na toksyczne działanie glinu w odmianach Carazinho (BRA), Ruivo Tardio A (PRT), Trigo des Acores (PRT), Barbela PI 185700 (PRT). Stwierdzono, że tolerancja na glin warunkowana jest jednym genem dominującym. Odmiany reprezentują identyczne źródło tolerancji jak brazylijska pszenica jara BH-1146.

Oceniano odporność 29 genotypów Triticum durum, w tym 16 odmian zagranicznych i 13 linii krajowych na rdzę brunatną (Puccinia recondita f. sp. tritici) w latach 1999–2000. Rośliny z poszczególnych form inokulowano w szklarni w stadium siewek czterema patotypami (izolatami) grzyba, zaś w polu mieszaniną tych patotypów w stadium 8–9 według skali Feekesa. Dwanaście spośród badanych form (7 odmian i 5 linii) charakteryzowało się wysoką odpornością na rdzę brunatną w stadium siewek i w stadium rośliny dorosłej. Osiem form (5 odmian i 3 linie) wykazało średnią odporność w warunkach polowych.

W latach 1998–2000 przeprowadzono jeden eksperyment wazonowy oraz dwa mikropoletkowe w celu określenia reakcji nowych odmian pszenicy jarej na dawki azotu, gęstość i termin siewu. Stwierdzono, że odmiany pszenicy jarej miały niejednakowe wymagania w stosunku do badanych czynników.

W latach 1989–1991 przeprowadzono doświadczenie, które miało na celu określenie zmienności architektury łanu pszenicy jarej pod wpływem gęstości siewu uprawianej na różnych glebach. Wyniki badań wskazują, że łany pszenicy jarej były zbudowane z roślin o różnym stopniu rozkrzewienia i zróżnicowanych pod względem wysokości. Pogorszenie warunków glebowych powodowało zmniejszenie udziału występowania w łanie roślin wysokich charakteryzujących się wyższą pro­dukcyjnością, a zwiększenie częstotliwości występowania w łanie roślin niskich.

Mieszańce F1 w sterylizującej cytoplazmie Triticum timopheevi charakteryzowały się pośrednim plonem ziarna w stosunku do form rodzicielskich. Siedem mieszańców na 36 badanych wykazało efekt heterozji plonu ziarna w stosunku do lepszego rodzica zawierający się w granicach 10–21%. Został on dla części mieszańców potwierdzony w drugim roku badań. Heterozja plonu ziarna zależała istotnie od efektu heterozji liczby kłosów z poletka i liczby ziaren z kłosa. Wykazano istotną wariancję ogólnej i swoistej zdolności kombinacyjnej męskosterylnych linii i form ojcowskich. Efekt heterozji plonu ziarna mieszańców był determinowany ogólną i swoistą wartością kombinacyjną form rodzicielskich. Nie stwierdzono wyraźnych różnic efektu heterozji w zależności od warunków glebowych i gęstości siewu.

Oceniono różnice odmianowe pszenżyta ozimego (Dagro, Bolero, Ugo, Malno, Tewo, ród CZR103/85) metodą porównywania diagramów elektroforetycznych gliadyn. Udział procentowy poszczególnych podjednostek gliadyn posłużył do wyznaczenia schematu diagramu badanych odmian pszenżyta. W oparciu o polimorfizm białek gliadynowych określono względne indeksy odmienności dla par odmian. Wartości tego indeksu zawierały się w granicach od 20 do 70%. Znajomość takich wskaźników można wykorzystać do oceny stopnia zróżnicowania genetycznego między odmianami i sprawdzenia efektywności krzyżowania.  

Przeprowadzono dwie trzyletnie serie doświadczenia polowego, w którym zbadano wpływ 5 sposobów stosowania retardantów i fungicydu na plonowanie pszenżyta ozimego nawożonego wzrastającymi dawkami azotu. W obu seriach stwierdzono istotność dla plonów ziarna, wysokości roślin i wylegania badanych czynników i ich większości współdziałań. Średnio z trzech lat spośród badanych sposobów stosowania regulatorów wzrostu i fungicydu w stosunku do obiektu kontrolnego (bez oprysku) najwyższą zwyżkę plonu ziarna (w I serii — 17,2%; w II serii — 15,4%) i zarazem największe skrócenie źdźbeł i ograniczenie wylegania uzyskano przy zastosowanych wariantach: Bercema CCC w ilości 3 l/ha w stadium Fe 3 i Flordimex T w ilości 2 l/ha w stadium Fe 8. Działanie retardacyjne stosowanych regulatorów wzrostu i fungicydu było w części modyfikowane przebiegiem pogody w poszczególnych latach. Korzystne działanie zastosowanego wariantu: retardant Bercema CCC w ilości 4 l/ha łącznie z fungicydem Benlate — 0,5 kg /ha w stadium Fe 6 uwidoczniło się jedynie w jednym roku badań, w którym pszenżyto masowo uległo porażeniu przez łamliwość podstawy źdźbła.

Badania przeprowadzono w 1999 i 2000 roku, na 13 odmianach pszenżyta ozimego, oraz dla porównania badano pszenicę odmiany Elena i żyto Dańkowskie Złote. Analizowano takie cechy, jak: energię i zdolność kiełkowania ziarniaków, liczbę opadania i aktywność a-amylazy. Oznaczenie energii i zdolności kiełkowania (PN-79/R-65950) przeprowadzono na płytkach Petriego o średnicy 15 cm. Podłożem była wilgotna bibuła o pH 6,0–7,5, na którą wysiewano po 100 ziarniaków. Płytki umieszczano w termostacie o temperaturze 23°C. Po 4 dniach badano energię kiełkowania, po 7 dniach zdolność kiełkowania dla żyta, a po 8 dniach dla pszenżyta i pszenicy. Oznaczenia przeprowadzono w 3 powtórzeniach oraz w 4 terminach: w okresie pełnej dojrzałości ziarna oraz 8, 16 i 24 dni po zbiorze, co miało na celu ustalenie okresu spoczynku ziarna. Liczbę opadania (PN-ISO 3093: 1996) oznaczono metodą Hagberga-Pertena, a aktywność a-amylazy (Jones, Varner, 1967) metodą Varnera. Energia i zdolność kiełkowania ziarna w okresie pełnej dojrzałości była zdecydowanie niższa od wartości uzyskanych w późniejszych terminach, co wiąże się z występowaniem okresu spoczynku ziarna. Należy podkreślić duże zróżnicowanie odmian odnośnie długości i głębokości spoczynku ziarna. Wysokie wartości energii i zdolności kiełkowania ziarna w okresie pełnej dojrzałości otrzymano dla takich odmian, jak: Disco, Fidelio, Tewo i Mundo, zaś niskie dla: Moniko, Lasko, Purdy oraz pszenicy. Wyraźnie niższą aktywność a-amylazy miały odmiany: Purdy, Bogo i Mundo, u których liczba opadania była wyższa, co wskazuje na wyższą odporność na porastanie ziarna tych odmian. Jednak wszystkie badane odmiany pszenżyta ozimego miały wyższą aktywność a-amylazy i niższą liczbę opadania od pszenicy i żyta. Duże zróżnicowanie odmian odnośnie wartości tych cech może pozwolić na prowadzenie odpowiedniej selekcji w pracach hodowlanych.

Wigor ziarniaków poddanych indukcji porastania w kłosach badano dla odmian pszenżyta ozimego: Bogo, Moreno, Vero w latach 1998–2000. Za pomocą testu c2 stwierdzono wpływ odmiany na występowanie zróżnicowanych uszkodzeń porostowych ziarniaków. Niezależnie od udziału poszczególnych grup ziarniaków z uszkodzeniami porostowymi, wigor i zdolność kiełkowania wykazały istotne współdziałanie odmian z latami. Odmiana Moreno o najwyższym procentowym udziale ziarniaków bez widocznych uszkodzeń porostowych charakteryzowała się największą zmiennością zdolności kiełkowania, która wahała się od 50,5–86,5% oraz wskaźników wigoru. Podobnie, dużą zmienność badanych parametrów stwierdzono dla ziarniaków kontrolnych tej odmiany.

W dwóch mikrodoświadczeniach polowych, przeprowadzonych w dwóch miejscowościach, różniących się warunkami glebowymi (1999) i w jednej miejscowości (2000) badano plon ziarna i komponenty plonu rodziców oraz mieszańców F1 i F2 pszenżyta jarego, otrzymanych w wyniku krzyżowania w układzie czynnikowym siedmiu form matecznych z czterema formami ojcowskimi (1999) i pięciu form matecznych z trzema ojcowskimi (2000). Oceniono efekt heterozji u mieszańców oraz zdolność kombinacyjną form rodzicielskich. Wykazano wysoce istotne zróżnicowanie cech wśród rodziców, mieszańców i kontrastu rodzice-mieszańce F1. Heterozja plonu ziarna u mieszańców F1 była powszechna i wysoka. Wahała się od -1,4% do 53,6% dla poszczególnych mieszańców i wynosiła średnio 23,3% w 1999 i 15,4% w 2000 roku ponad wartość lepszego z rodziców. Pokolenie F2 charakteryzowało się brakiem heterozji. Heterozja plonu ziarna mieszańców F1 wynikała z heterozji liczby kłosów na poletku, liczby ziaren z kłosa i masy 1000 ziaren. Zależała istotnie od ogólnej i swoistej wartości kombinacyjnej form rodzicielskich.  

Badano ziarno czterech odmian pszenżyta ozimego i trzech odmian pszenżyta jarego pochodzących z trzech miejsc uprawy z lat 1996–1998. Stwierdzono znaczne zróżnicowanie ocenianych prób pszenżyta zarówno pod względem cech fizycznych, chemicznych, jak i przemia­łowych ziarna. Szczególny wpływ na te wyróżniki wywarły warunki glebowo-pogodowe, a w mniejszym stopniu czynnik odmianowy. Zaznaczyło się to głównie w masie 1000 ziaren, szklistości i grubości ziarna. Pszenżyto ozime w porównaniu do jarego charakteryzowało się lepiej wykształconym ziarnem oraz niższą zawartością białka i składników mineralnych. Z ziarna form ozimych pszenżyta uzyskiwano przeciętnie więcej mąki. Z ocenianych odmian najlepszymi właściwościami przemiałowymi charakteryzowały się Presto i Vero.  

W latach 1999–2000 przeprowadzono doświadczenia, w których określono wpływ nawożenia, terminu i gęstości siewu na plon i strukturę plonu nowych odmian pszenżyta jarego. Stwierdzono, że odmiany MAH 1898 i MAH 1998 dobrze wykorzystują duże dawki azotu, natomiast MAH 2099 i MAH 2199 średnie. MAH 1998 i MAH 2199 są mało wrażliwe na termin siewu, natomiast odmiany MAH 1898 i MAH 2099 plonują lepiej przy wczesnym siewie. Badane odmiany mają podobne wymagania odnośnie gęstości siewu — u żadnej nie stwierdzono istotnej różnicy plonowania przy obsadzie roślin po wschodach od 400 do 800 na 1m2.

W latach 1997–1999 oceniono wartość browarną odmian i rodów hodowli krajowej z ZD HAR Bąków, ZD HAR Strzelce, SHR Modzurów, HR Polanowice i HR „Piast” Łagiewniki. Oceniane ziarno pochodziło z doświadczeń wstępnych i przedwstępnych w każdym roku z trzech miejscowości. Oszacowano współczynniki zmienności (CV%) oraz współczynniki zmienności fenotypowej (CV (p)%) i genotypowej (CV (g)%) dla: masy 1000 ziaren, celności, zawartości białka ogółem, a po wysłodowaniu ziarna dla: białka ogółem w słodzie, białka rozpuszczalnego, liczby Kolbacha, ekstraktywności, lepkości brzeczki, siły diastatycznej i końcowego stopnia odfermentowania. Wpływ efektu interakcji obiektów z miejscowościami był najwyższy dla siły diastatycznej. Odziedziczalność cech była wysoka dla masy 1000 ziaren, kruchości słodu i siły diastatycznej słodu.    

Trzyletnie badania nad androgenezą w kulturach pylnikowych in vitro 11 odmian i 5 mieszańców F1 jęczmienia jarego dały zróżnicowane wyniki dotyczące zdolności do androgenezy wśród tych genotypów. Potwierdzono zależność genotypową w procesie androgenezy i zależność zdolności do androgenezy poszczególnych genotypów od pożywki. Zastosowano cztery pożywki indukujące (FHG0, FHG1, BAC4, BAC5) i dwie pożywki regeneracyjne (FHGR1, FHGR2). W pierwszym roku badań procent zregenerowanych roślin zielonych wynosił dla genotypu F116 — 5%, F1471 — 5%, F1463 — 1,2% i dla odmiany Haisa — 2%. Pozostałe genotypy zregenerowały w rośliny albino­tyczne. Zauważono wśród genotypów mieszańcowych F1 wpływ rośliny matecznej na zdolność do androgenezy. W drugim roku prowadzonego doświadczenia wszystkie badane odmiany wykazały się dobrą reakcją androgeniczną (25% pylników tworzących kalus), jednakże regeneracja uzyskanych kalusów była słaba. Otrzymano jedynie 2 zielone rośliny z pylników odmiany Olga. W trzecim roku badań uzyskano 5 zielonych roślin z odmiany Krona i 1 zieloną roślinę odmiany Olga. Odmiana Haisa nie powtórzyła wyniku androgenezy z pierwszego roku badań. Na tej samej pożywce indukującej i regeneracyjnej wyrosły jedynie rośliny albinotyczne. Oceniono, że pożywki: FHG0 i BAC5 okazały się lepsze w indukowaniu procesu androgenezy od pożywek FHG1 i BAC4. Natomiast między pożywkami regeneracyjnymi FHGR1 i FHGR2 nie zanotowano różnic.

W ostatnich latach na rynku pojawiło się szereg nowych odmian populacyjnych, a także mieszańcowych o znacznie zwiększonych możliwościach plonowania. W pracy oceniono efekty hodowli żyta i ich wykorzystania w praktyce. Ocenę przeprowadzano metodą zmiany potencjału plonotwórczego odmian. W warunkach doświadczeń odmianowych, w okresie 1986–2000, w efekcie hodowli odmian średni przyrost plonów żyta wynosił 26 kg/ha/rok. Efekty potencjalnego postępu hodowlanego na etapie produkcji nasiennej i produkcji towarowej wynoszą odpowiednio 4,3 i 2,6 kg/ha. Praktyczne wykorzystanie efektów hodowli jest jeszcze mniejsze, ograniczane dodatkowo niskim poziomem agrotechniki w gospodarstwach. Jednym z głównych czynników nie satysfakcjo­nującego poziomu oddziaływania hodowli na produkcję jest rosnący rozdźwięk miedzy efektami hodowli a, wynikającym z braku popytu, zaopatrzeniem w nasiona nowych odmian.  

W celu określenia ewentualnego wpływu różnych źródeł sterylizującej pręcikowie cytoplazmy na wartość gospodarczą mieszańców żyta porównano w doświadczeniu polowym 3 mieszańce trójliniowe (genotypy), z których każdy występował w 4 wersjach cytoplazmatycznych. W badaniach wykorzystano 4 źródła cytoplazmy: cms-P, cms-R, cms-S i cms-C. Doświadczenie, zakładane w układzie podbloków losowanych, wykonano w 6 środowiskach (3 lata, 2 miejscowości). Badane źródła cytoplazmy wywołującej męską sterylność nie powodowały zmian w wartości gospodarczej mieszańców. Wszystkie cytoplazmatyczne wersje mieszańców, niezależnie od genotypu charaktery­zowały się podobnym poziomem plonowania, podobnymi wskaźnikami wartości technologicznej oraz podobnym wykształceniem zdecydowanej większości innych badanych właściwości rolniczych. Mieszańce z cytoplazmą cms-P, w porównaniu z mieszańcami posiadającymi cytoplazmę cms-R, cms-S i cms-C, były wprawdzie niższe, zawiązywały mniej ziarniaków w kłosie i wytwarzały ziarno o większej gęstości, ale nie miało to żadnego praktycznego znaczenia, ponieważ różnice były bardzo małe. Wyniki badań świadczą, że wykorzystanie w hodowli odmian mieszańcowych żyta dziedzicz­nie odrębnych od Pampa (cms-P) źródeł sterylizującej cytoplazmy: cms-R, cms-S, cms-C lub podob­nych nie powinno spowodować obniżenia wartości gospodarczej mieszańców.    

Obiektem badań było 9 odmian populacyjnych żyta, 2 rody hodowlane oraz genotypy S1, S2 otrzymane na drodze selekcji w kierunku tolerancji na niedobory azotu w kulturach hydroponicznych. Materiałem wyjściowym do selekcji były 7-dniowe siewki każdej populacji, które umieszczano na 10 dni w pożywce ubogiej w azot (10,506 mg/dm3 i w pożywce kontrolnej — Hoaglanda, zawierającej 168,0 mg N/dm3. Każdą badaną populację żyta reprezentowało 500 siewek. Po selekcji opartej na ich rozwoju w warunkach niedoboru azotu wybierano 35–37% siewek o najwyższych wartościach analizowanych cech. Wysadzano je na poletkach hali wegetacyjnej i rozmnażano parami. Zebrane nasiona stanowiły materiał wyjściowy do następnego cyklu selekcji. Pomiary biometryczne siewek wykorzystano do oceny zmienności selekcjonowanych populacji i skuteczności przeprowadzonej selekcji. Różnice genotypowe określono w oparciu o elektroforezę białek zapasowych metodą SDS-PAGE. Otrzymane wyniki badań wykazały zróżnicowanie badanych genotypów żyta pod względem wysokości siewek i długości ich korzeni. Różnice między cechami siewek wybranych na rodziców a ich potomstwem były istotne już po pierwszym cyklu selekcji. W drugim jej cyklu obserwowano dalsze obniżenie średnich wartości wysokości siewek i długości korzeni oraz zwiększenie liczby korzeni zarodkowych. Wśród 12 badanych genotypów żyta na szczególna uwagę zasługują odmiany Amilo, Arant, Adar, Dańkowskie Złote, Motto i ród SMH 92. Mogą być one wykorzystane jako cenne źródło genów tolerancji. Elektroforetyczna analiza sekalin badanych populacji żyta wykazała różnice między nimi w liczbie wyodrębnionych prążków w poszczególnych frakcjach sekalin. Podobieństwo genetyczne między odmianami a S1 wynosiło 79,3 do 97,4%, między S1 a S2 od 90,3 do 99,6%, i między odmianami a S2 od 81,10 do 91,4%.  

W pracy przedstawiono wyniki oryginalnych badań dotyczących udziału poszczególnych odmian ziemniaka w produkcji nasiennej i uprawie. Zróżnicowanie regionalne badano na podstawie sytuacji w dwóch reprezentatywnych regionach woj. mazowieckim i wielkopolskim. Stwierdzono roz­drobnienie i niską stabilność rynku nasiennego, znaczne zróżnicowanie struktury odmianowej w produkcji nasiennej w porównaniu z uprawą ziemniaka oraz zróżnicowanie regionalne udziału grup użytkowych odmian. Wdrożenie polityki odmianowej ze strony właścicieli odmian oraz list odmian rekomendowanych powinno zwiększyć koncentrację struktury odmianowej.

Badania polowe mające na celu zbadanie wpływu nadmiernego nawożenia azotem na aktywność peroksydazy i katalazy w bulwach ziemniaka były prowadzone w trzech sezonach wegetacyjnych Aktywność enzymów oznaczano w bulwach ziemniaka odmiany Uran pobranych z poletek w okresie od połowy lipca (kwitnienie i początek tuberyzacji) do końca września (zbiór). Najwyższą aktywność peroksydazy i najniższą katalazy, zarówno w bulwach pochodzących z poletka nawożonego azotem jak i nie nawożonego, notowano w okresie kwitnienia i początku tuberyzacji. W miarę dojrzewania bulw malała aktywność peroksydazy a rosła katalazy zwłaszcza w fazie zasychania naci. Efekt działania nawożenia azotem na aktywność badanych enzymów był istotny w czasie całej wegetacji. Obserwowano średnio o około 43% wyższą aktywność obu enzymów w bulwach pochodzących z poletka nawożonego azotem w dawce 200 kg N · ha-1.

Dwuczynnikowy eksperyment polowy przeprowadzono w latach 1997–1999 na płowej glebie lessowej w GD. Czesławice metodą split-plot w czterech powtórzeniach. Czynnikami doświadczenia były dwie odmiany soi: Aldana i Polan oraz pięć sposobów uprawy roli: I tradycyjny, II uproszczony bez uprawek pożniwnych, III uproszczony — drapaczowanie, bronowanie, głęboszowanie, IV uproszczony — po zbiorze przedplonu siew bezpośredni gorczycy białej, jej zbiór przed zimą i wykonanie orki przedzimowej, V uproszczony — po zbiorze przedplonu siew bezpośredni gorczycy białej, która pozostaje na zimę, wiosną oprysk Reglone (diquat) i siew bezpośredni soi. Statystycznie opracowane rezultaty dowiodły jednakowo wysokiego plonowania soi (1,84–1,72 t nasion ha -1) po wprowadzeniu do uprawy roli orki przedzimowej (system I, II, IV). Istotna obniżka plonu nasion (15%) w stosunku do plonu z I i IV — systemu uprawy nastąpiła po siewie bezpośrednim (V). Odmiana Aldana wydała wyższy o 28% plon (1,93 t · ha -1) niż Polan (1,51 t · ha-1). Polowa zdolność wschodów soi była niska (średnio około 46% zakładanej).

W latach 1997–1999 w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Oddział Bonin na glebach średnio zwięzłych przeprowadzono doświadczenia polowe, których celem była agrotechniczna ocena zastosowania nowych typów obsypników do pielęgnacji ziemniaków. Badania dotyczyły określenia wpływu różnych typów obsypników na uformowanie redlin, zwięzłość gleby, plon ziemniaków i jego strukturę oraz jakość i rozmieszczenie bulw w redlinie. Najwyższe plony ziemniaków uzyskano po zastosowaniu do pielęgnacji obsypników z urządzeniami do formowania redlin. Różnice w plonach były udowodnione statystycznie. Istotny był także wpływ sposobów pielęgnacji na jakość bulw. Na obiektach pielęgnowanych obsypnikami P 500 i UFO 97 stwierdzono ponad 3-krotnie mniejszą masę bulw porażonych zarazą ziemniaka i zazielenionych.