Repozytorium

Przedstawiono najważniejsze elementy teorii modelu mieszanego Shukli i wyprowadzonego z niego modelu regresji łącznej Eberharta-Russella-Shukli (model E-R-S). Podano możliwie proste i efektywne estymatory i testy dla parametrów tych modeli w przypadku danych w kompletnej klasyfikacji genotypy × środowiska, pochodzących z serii doświadczeń odmianowych. Przedmiotem wnioskowania są średnie genotypowe oraz inne parametry wymienionych modeli, zwane miarami stabilności genotypów. W modelu Shukli miarą stabilności jest wariancja interakcyjna, nazywana wariancją stabilności (σ2i), zaś w modelu regresji łącznej E-R-S są to współczynnik regresji (bi lub bi), wariancja reszt regresyjnych (σ2d(i) i σ2δ(i)) oraz współczynnik determinacji (R2 i). Podane estymatory miar stabilności zostały uzyskane za pomocą metody MINQUE w modelu Shukli (1972) lub przybliżonej zwykłej metody najmniejszych kwadratów PZNK w modelu E-R-S (Eberhart i Russell, 1966; Shukla, 1972; Mądry, 2002). Do badania istotności tych parametrów zastosowano dokładne lub przybliżone testy F. Stwierdzono, że przedstawione narzędzia statystyczne w modelu Shukli dla danych kompletnych mają własności optymalne, natomiast narzędzia z metody PZNK w modelu E-R-S mają coraz lepsze własności wraz ze zwiększeniem liczby genotypów I oraz przewagi wariancji środowiskowej σ2e nad wariancjami pozostałych efektów losowych (Piepho, 1998; Mądry, 2002), co w praktyce jest często spełnione. Z tych rozważań i literatury wynika, że modele Shukli i E-R-S mogą być praktycznie przydatne do analizy stabilności i adaptacji genotypów.

Celem niniejszej pracy jest zastosowanie narzędzi statystycznych podanych w pierwszej części pracy do wnioskowania o stabilności i adaptacji plonowania genotypów (rodów) pszenicy jarej na podstawie danych dla plonu ziarna z jednorocznej wielokrotnej serii doświadczeń odmianowych. W tej serii doświadczeń badano 25 rodów w 10 miejscowościach. Podzielono rody na grupy genotypów stabilnych rolniczo, o szerokiej adaptacji, intensywnych, ekstensywnych i nieregularnych (nieprzewidywalnych). Stwierdzono, że analiza regresji łącznej okazała się mało skuteczna w wyjaśnianiu zmienności efektów interakcyjnych plonu ziarna, pozwoliła ona jednak na praktycznie wystarczającą analizę przyczyn niestabilnej rolniczo reakcji plonu genotypów na warunki środowiskowe w miejscowościach badanego rejonu oraz umożliwiła wydzielenie grup genotypów o intensywnym i ekstensywnym trendzie środowiskowym plonowania, których reakcja jest zazwyczaj słabo przewidywalna. Rozpatrywane modele mieszane Shukli i regresji łącznej E-R-S oraz metody statystyczne z racji na stosunkowo prostą treść formalną oraz wystarczającą efektywność statystyczną i praktyczną w rozwiązywaniu typowych problemów oceny i selekcji genotypów w procesie ich hodowli i testowania oraz rejonizacji odmian mają szansę stać się, obok modeli Scheffego-Calińskiego, rutynowym narzędziem statystycznym, którego wciąż nie wprowadzono szeroko do tej praktyki, mimo merytorycznego uzasadnienia.

Omawiany jest przybliżony test dla badania jednorodności współczynników zmienności, podany przez Bennetta (1976). Do testowania hipotezy zerowej o równości k współczynników zmienności proponowana jest statystyka. Z posiadająca przybliżony rozkład c2 z (k-1) stopniami swobody. Sposób testowania równości współczynników zmienności uzupełniony jest o informacje dotyczące przydatności testu w różnych sytuacjach praktycznych, uzyskane na podstawie przeprowadzonych badań symulacyjnych.

Celem pracy jest przedstawienie zastosowania i walorów sekwencyjnej analizy plonu na przykładzie oceny uwarunkowania zmienności plonu owoców porzeczki czarnej na roślinie przez jego cechy plonotwórcze takie, jak (w kolejności ich kształtowania się w ontogenezie) średnia liczba pędów 1-rocznych, średnia długość przyrostów 1-rocznych, termin kwitnienia, uszkodzenie kwiatów przez przymrozki wiosenne oraz średnia masa 100 owoców. Stwierdzono, że sekwencyjna analiza plonu jest wartą polecenia, lepszą metodą, niż analiza liniowej regresji wielokrotnej oraz analiza ścieżek, w badaniach uwarunkowania zmienności plonu owoców przez kolejno kształtujące się w trakcie ontogenezy cechy plonotwórcze roślin, co może odnosić się także do innych roślin uprawnych. Wnioskowanie o uwarunkowaniu plonu owoców na roślinie porzeczki czarnej za pomocą rozpatrywanej metody ma zarówno znaczenie poznawcze z zakresu fizjologii plonowania tego gatunku, traktuje bowiem ilościowo o względnej roli kolejno kształtujących się w ontogenezie cech plonotwórczych roślin w kształtowaniu się wysokości plonu owoców na roślinie, jak i znaczenie praktyczne w hodowli roślin, stanowi bowiem podstawy kryteriów selekcyjnych na plon.

Praca zawiera numeryczne porównanie dwu metod estymacji efektu addytywnego działania genów. W pierwszej metodzie zakładamy, że obserwujemy jedynie fenotyp rośliny, natomiast w drugiej dodatkowe informacje otrzymujemy z obserwacji markerów molekularnych. W prezen­towanej pracy analizowano dane z 90 doświadczeń przeprowadzonych na 150 liniach podwojonych haploidów jęczmienia uzyskanych z pokolenia F1 krzyżówki Steptoe ´ Morex metodą Hordeum bulbosum oraz dane z obserwacji 223 markerów, w większości molekularnych typu RFLP, wykonanych na tych liniach, zaczerpnięte z Północnoamerykańskiego Projektu Badania Genomu Jęczmienia. W większości rozważanych doświadczeń zaobserwowano niedoszacowanie efektu addytywnego działania genów obliczonego na podstawie obserwacji fenotypowych i markerów, w stosunku do oceny jedynie na podstawie obserwacji fenotypowych. Obserwowano dużą rozpiętość wyników względnego porównania prezentowanych metod estymacji.

W pracy przedstawiono wyniki badań nad oceną podatności linii podwojonych haploidów (DH) jęczmienia jarego na fuzariozę kłosa powodowaną przez Fusarium culmorum. Materiał do badań stanowiło 15 linii DH o ziarnie oplewionym, 15 linii o ziarnie nieoplewionym oraz dwie formy rodzicielskie RK63/1 i IN86, odpowiednio o ziarnie oplewionym i nieoplewionym. Obserwacje dotyczyły redukcji cech struktury plonu (masy 1000 ziaren, liczby i masy ziarna z kłosa oraz celności ziarna). Analizę statystyczną uzyskanych wyników przeprowadzono za pomocą metod wielowy­miarowych. Zastosowanie tych metod uzasadnione było faktem, że obserwowane cechy są w znacz­nym stopniu skorelowane ze sobą i analizowanie ich oddzielnie mogłoby okazać się niewystarczające i nie w pełni obiektywne.

Metody taksonomii numerycznej zastosowano do klasyfikacji parametrów genetycznych m, [d], [h], [i], [j], [l] oraz niezależnie mieszańcowych taksonów pszenic tetraploidalnych. Skupianie obiektów przeprowadzano przy wielkości korelacji kofenetycznych > 0,90. Transformacje skal nie poprawiały wyraźnie skuteczności stosowanych metod. Parametry m wyodrębniane są w niezależne skupienie. Rozmieszczanie parametrów w przestrzeni 3D wskazuje na odrębność i integralność natury genetycznej epiblastu. Związki pomiędzy parametrami genetycznymi w parach [h]–[i] i [d]–[l] wskazują na funkcjonowanie naddominacji i nadinterakcji nieallelicznych w kontroli ekspresji cech zarodka. Prezentacja taksonów w przestrzeni drzewa najkrótszych rozgałęzień ujawniła rozdzielenie par mieszańców przeciwnych na dwie grupy mateczno-ojcowskiego pochodzenia od endemicznej Triticum carthlicum. Dendrogram najbliższego sąsiedztwa wydziela grupę pochodzącą od T. carthlicum i T. dicoccoides. Świadczy to o odrębności genetycznej endemicznej pszenicy perskiej i dzikiej płaskurki w grupie analizowanych tetraploidów.

W pracy zastosowano technikę AFLP w połączeniu z metodą BSA do poszukiwania markerów sprzężonych z recesywnym genem karłowatości ds1 u żyta. Zidentyfikowano ponad 22 tysiące fragmentów DNA różnicujących linie wsobne o skrajnych fenotypach (8/40K — karłowa i 8/40N — kontrola) oraz pokolenie segregujące DWSK-1 F2. Wykorzystano 239 par selektywnych starterów dla restryktaz EcoRI/MseI. Następnie analizowano obecność wspólnych fragmentów różnicujących dla badanych form rodzicielskich i potomstwa F2 oraz form rodzicielskich populacji mapującej DS2 i RXL10, co ograniczyło liczbę użytych par starterów do 68. Kolejna analiza na zawężonej populacji segregującej (DWSK-1 F2) składającej się z 21 roślin, zredukowała liczbę par starterów do 51. Otrzymano 88 fragmentów polimorficznych sprzężonych z genem karłowatości segregujących w stosunku 3:1 dla χ2 = 0,50 przy p = 0,01, które ponownie przetestowano dla 15 par starterów na populacji mapującej. Dla 13 różnicujących prążków, stwierdzono segregację 3:1 i na tej podstawie uznano je za markery dominujące AFLP związane z badaną cechą karłowatości u żyta. W przyszłości zidentyfikowane markery AFLP zostaną przetestowane na rozszerzonej populacji segregującej, celem przeniesienia ich na istniejącą mapę genetyczną żyta.

Celem pracy było zbadanie zróżnicowania odmian jęczmienia ozimego na poziomie molekular­nym. Materiał do badań stanowiło osiem odmian: Marinka, Gil, Tramp, Kroton, Tiffany, Horus, Kos oraz Sigra. Realizując cel pracy przeprowadzono reakcje RAPD-PCR dla 24 10-nukleotydowych starterów, wybranych wcześniej spośród 300 o losowej sekwencji. W wyniku reakcji otrzymano 172 zamplifikowane fragmenty DNA, z których 115 wykazywało polimorfizm. Obliczono współczynniki podobieństwa genetycznego według Nei’a, które posłużyły do hierarchicznego pogrupowania odmian. Wyniki grupowania przedstawiono w postaci dendrogramu. Największe podobieństwo wykazały pary Tiffany i Horus oraz Marinka i Kos, natomiast najmniej podobne okazały się Kroton i Tiffany oraz Kroton i Sigra.

Analizowano trzynaście genotypów tritordeum heksaploidalnego (2n = 4x = 42; AABBHchHch) i dwa genotypy oktoploidalnego (2n = 4x = 56; AABBDDHchHch). Genotypy te wysiewano wiosną w latach 1999–2001 razem z wzorcowymi odmianami pszenicy jarej Sandra i Saxana. W latach 1999 i 2000 wysiano je również jako zboże ozime wraz ze wzorcami pszenicy ozimej Astella i Brea oraz źródłami wysokiej zawartości białka — pszenicami Nap Hal, Atlas 66 i Lancota. Średnie plony z upraw jarych wyniosły: 1,99 t×ha-1 dla tritiordeum 6x, 0,98 t/ha dla tritordeum 8x oraz 6,75 t×ha-1 i 6,85 t×ha-1 dla pszenic Sandra i Saxana. Tritordeum w siewie jarym dojrzewało późno i nierów­nomiernie ze względu na bylinowy charakter Hordeum chiloense, z którego udziałem powstało. Większość badanych genotypów uległo też naturalnej infekcji sporyszem (Claviceps purpurea), co wskazuje na wyższy procent otwartego kwitnienia. Łagodne zimy 1999/2000 i 2000/2001 nie uszkodziły zasiewów tritordeum. Uprawy ozime plonowały następująco: tritordeum 6x — 2,97 t×ha-1, tritordeum 8x — 1,88 t×ha-1, Astella — 8,78 t/ha, Brea — 7,45 t×ha-1. Jaryzacja ozimin ograniczyła znaczenie opóźnionego dojrzewania. Wyższe plony tritordeum z siewu jesiennego sugerują możliwość wytworzenia form ozimych dla warunków Europy Środkowej. U mieszańców tych stwierdzono również, w warunkach polowych, wyższą odporność na rdzę liściową i septoriozę niż u wzorcowych odmian pszenicy. Zawartość białka u tritordeum z upraw jarych wyniosła średnio 19,6% u form 6x, 19,0% u form 8x, a u pszenic Sandra i Saxana po 14,1%. W ziarnie zebranym z upraw ozimych wartości te wyniosły odpowiednio dla form 6x i 8x 19,2% i 18,8%, a dla wzorcowych pszenic Astella i Brea 10,2% i 11,9%. Było to również więcej, niż w pszenicach Nap Hal, Atlas 66 i Lancota (odpowiednio 17,5%, 17,0% i 16,3%) uznanych za źródła wysokiej zawartości białka. Zawartość niezbędnych aminokwasów (Liz, Fen, Wal, Leu, Ileu, Met, i Tre) w ziarnie tritordeum też była nieco wyższa. Interesująca była wysoce istotna zwyżka zawartości cystyny (Cys-S-S-Cys) w plonach z zasiewów zarówno jarych jak i ozimych. Mniejsza objętość bochenków chleba z tritordeum (heksaploidalnego) w porównaniu do uzyskanych z mąki pszennej sugeruje, że roślina ta będzie nadawała się raczej do wykorzystania na pasze. Wysoka zawartość karotenoidów u tritordeum powoduje żółte zabarwienie mąki i miąższu chleba. Dyskutowana jest możliwość wytworzenia i szerszego wykorzystania form ozimych tritordeum w Europie Środkowej.

W pracy przeanalizowano wskaźniki charakteryzujące rolę środowisk biorących udział w seriach doświadczeń przedwstępnych z pszenicą ozimą w latach 1999–2001. Pod uwagę wzięto średni plon obiektów, współczynnik zmienności obiektów, współczynnik korelacji pomiędzy średnimi dla obiektów w danym środowisku a średnimi ogólnymi oraz współczynnik określający udział środo­wiska w ogólnej interakcji genotypowo-środowiskowej. Wymienione współczynniki charakteryzują różne aspekty środowisk i prowadzonych doświadczeń. Podjęto próbę wyróżnienia środowisk korzy­stnych dla testowania genotypów. Zwrócono uwagę na znaczną zmienność charakterystyk obli­czonych dla niektórych środowisk poprzez lata i serie doświadczeń. Zmienność ta utrudnia jedno­znaczną klasyfikację środowisk pod względem przydatności dla testowania genotypów.

Materiał do badań stanowiły mieszańce F2 uzyskane w wyniku krzyżowania półdiallelicznego 7 zróżnicowanych linii wyprowadzonych z odmian pszenicy ozimej: Oregon, Jawa, CWW-3547/56, Longbow, Regina, Hana, Norman. W pracy przeprowadzono ocenę sposobów działania genów warunkujących 10 cech ilościowych w wyniku zastosowania graficznej analizy diallelicznej opraco­wanej przez Haymana (1954) i Jinksa (1954). Użycie do krzyżowań linii Longbow powoduje u mieszańców epistatyczne dziedziczenie wysokości roślin. Linia Oregon warunkuje epistazę krzewistości produktywnej, linia CWW liczby ziaren z kłosa i masy tysiąca ziaren. W dziedziczeniu masy ziaren z kłosa stwierdza się również epistazę, która wynika z użycia do krzyżowań linii Norman. Wyeliminowanie tych linii z udziału w tworzeniu mieszańców pozwala na stwierdzenie adekwatności addytywno-dominującego modelu dziedziczenia. Wysokość roślin, krzewistość produktywną, długość kłosa, liczbę kłosków w kłosie, zbitość kłosa, masę ziaren z kłosa, masę ziaren z rośliny i masę tysiąca ziaren warunkuje częściowe dominowanie genów. Masę średniego kłosa określa naddominowanie genów, a liczbę ziaren z kłosa nieznaczne naddominowanie.

Badano stabilność plonowania 9 odmian pszenicy ozimej na Dolnym Śląsku w latach 1999–2001. Plony odmian z sześciu zróżnicowanych pod względem glebowym środowisk Polski południowo zachodniej porównywano w standardowym i intensywnym wariancie uprawy. Poziom intensywny różnił się od standardowego wyższym o 40 kg/ha nawożeniem azotowym, pełną ochroną chemiczną przed chorobami grzybowymi, stosowaniem antywylegacza oraz dolistnym dokarmianiem roślin preparatem wieloskładnikowym. Zarówno w wariancie intensywnym, jak i standardowym odmiany Kobra i Jawa odznaczały się wyższym plonowaniem w porównaniu do pozostałych obiektów. Wysoka stabilność odmiany Jawa w wariancie intensywnym wskazuje, że ten genotyp powinien być zalecany do uprawy na Dolnym Śląsku. Wariant intensywny sprzyja wysokiemu plonowaniu odmian szczególnie na glebach kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego. W wariancie ekstensywnym plony odmian w badanych środowiskach były mniej zróżnicowane niż w intensywnym systemie uprawy roli. Znaczne różnice w plonach genotypów w niektórych miejscowościach wskazują na konieczność badania nowych odmian w wielu środowiskach ze względu na istotną interakcję genotypowo-środowiskową.

W pracy przedstawiono wyniki analizy diallelicznej dla wysokości roślin, liczby kłosów z rośliny, liczby ziaren z kłosa, masy 1000 ziaren i masy ziarna z rośliny. Interakcję niealleliczną i naddominowanie stwierdzono w przypadku liczby kłosów z rośliny, masy 1000 ziaren i masy ziarna z rośliny. Wysokość roślin i liczba ziaren z kłosa były determinowane częściowym dominowaniem. Geny recesywne powodowały zwiększenie masy ziarna z rośliny i liczby ziaren z kłosa, natomiast wysokość roślin była związana z genami dominującymi.

Celem przeprowadzonych badań było określenie genetycznych uwarunkowań mrozoodporności oraz związku odporności na mróz z takimi cechami użytkowymi jak: plon, liczba dni od 1.05. do kłoszenia, liczba dni od 1.05. do dojrzałości, odporność na mączniak, rdzę brunatną oraz choroby liści. Oceniono zmienność analizowanych cech oraz obliczono współczynniki korelacji fenotypowych i genotypowych między mrozoodpornością i pozostałymi cechami a także stopień genetycznego uwarunkowania mrozoodporności (H). Największe zróżnicowanie badanych obiektów zaobserwo­wano w przypadku mrozoodporności oraz plonu, najmniejsze zaś, w odniesieniu do wczesności mierzonej zarówno liczbą dni od 1.05 do kłoszenia, jak i liczbą dni od 1.05 do dojrzałości. Współczynnik odziedziczalności (H) kształtował się na poziomie średnim (H = 0,48). Współczynniki korelacji zarówno fenotypowej, jak i genotypowej okazały się nieistotne, z wyjątkiem odporności na mączniaka. Brak zależności między mrozoodpornością a pozostałymi cechami sprawia, że selekcja w kierunku tych cech winna być prowadzona niezależnie.

 Badano plonowanie siedmiu odmian pszenicy jarej (Eta, Jasna, Torka, Helia, Hezja, Nawra i Opatka) w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego na Dolnym Śląsku. Badania wykonano w latach 1999–2001 w czterech punktach doświadczalnych (Głubczyce, Kobierzyce, Tarnów i Tomaszów Bolesławiecki). Doświadczenia założono na dwóch poziomach intensywności. Poziom a1 odpowiada standardowym warunkom uprawy dostosowanym do odpowiedniej klasy gleby. Natomiast na poziomie a2 zastosowano wyższe o 40 kg/ha nawożenie azotowe, dolistne dokarmianie preparatem wieloskładnikowym oraz pełną chemiczną ochronę przed chorobami i wyleganiem. Obliczenia statystyczne wykonano stosując program Sergen 3 (Caliński i in., 1998) dla analizy serii doświadczeń odmianowych. Na podstawie przeprowadzonych analiz statystyczno-genetycznych stwierdzono, że do najwyżej plonujących na poziomie standardowym i intensywnym należą odmiany Jasna i Nawra, przy czym bardziej stabilną w plonowaniu okazała się odmiana Jasna. Niestety Torka zaliczana do grupy odmian elitarnych odznaczała się najniższym plonem i małą stabilnością w obu wariantach uprawy.

Materiał do badań stanowiło 10 odmian pszenicy jarej: Alkora, Banti, Eta, Henika, Hera, Igna, Ismena, Jota, Omega i Sigma. Do badań użyto światła lasera He–Ne o mocy 15 mW, zastosowano dwie metody naświetlań ziarna pszenicy. Testy energii i zdolności kiełkowania oraz pomiary cech ilościowych siewek: długości korzeni zarodkowych, koleoptyli i nadziemnej części siewki wykonano w warunkach laboratoryjnych, na materiale naświetlanym i nasionach kontrolnych. Oznaczano również świeżą i suchą masę korzonków zarodkowych i części nadziemnej. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie, zastosowano test Duncana w celu utworzenia grup jednorodnych. Istotne podwyższenie energii i zdolności kiełkowania obserwowano tylko u materiałów przechowywanych przez okres kilkuletni i charakteryzujący się niskimi wartościami tych cech. Dla pozostałych bada­nych cech siewek stwierdzono zróżnicowaną reakcję zarówno na zastosowaną metodę, jak i dawkę promieniowania.

Eksperyment prowadzono w warunkach laboratoryjnych zgodnie z metodyką doświadczenia dwuczynnikowego w trzech powtórzeniach. Zastosowano zróżnicowane dawki światła lasera, stosując dwie metody naświetlań. Efekt biostymulacji porównywano z wynikami uzyskanymi dla nasion kontrolnych (nienaświetlanych). Materiał do badań stanowiło 10 odmian pszenicy jarej: Alkora, Banti, Eta, Henika, Hera, Igna, Ismena, Jota, Omega i Sigma. Odmiany pszenżyta ozimego reprezentowane były przez: Bogo, Presto i Tornado, zaś odmiana Migo należy do form jarych. Stwierdzono, że przedsiewna biostymulacja laserowa powodowała istotne podwyższenie parametrów wartości siewnej nasion. Obserwowano także zmiany cech biometrycznych siewek zarówno u odmian pszenicy, jak i pszenżyta.

W latach 1998–2000 prowadzono reprodukcję dwóch odmian pszenżyta ozimego. Badano drugą, trzecią i czwartą generację oraz kontrolę (materiał wyjściowy wysiewany każdego roku). Oznaczono procentowy udział nasion porośniętych, masę tysiąca nasion, masę hektolitra, liczbę ziarniaków w 1 g i dorodność. Ponadto oznaczono cechy geometryczne: długość, szerokość i grubość 300 ziarniaków z każdej kombinacji. Udział nasion porośniętych zależał tylko od roku zbioru, to jest temperatury i opadów w czasie dojrzewania ziarna. Nie stwierdzono zależności pomiędzy udziałem nasion porośniętych i stopniem rozmnożenia oraz cechami geometrycznymi i parametrami jakości, takimi jak: masa tysiąca nasion, dorodność i masa hektolitra.

Materiał badawczy stanowiła populacja 565 odmian i rodów pszenżyta ozimego badanych w latach 1982–1990, w 4-letnim cyklu jednopowtórzeniowych doświadczeń polowych. Oszacowano parametry stabilności dla takich cech jak: wysokość roślin, liczba i masa ziarn z kłosa, masa 1000 ziarn oraz ogólna zawartość białka w ziarnie, według metodyki opracowanej przez Eberharta i Russela (1966). Każdy genotyp w przedstawionych badaniach oceniany był na podstawie średniej wartości cechy, współczynnika regresji (bi) i średniego kwadratu odchyleń od regresji (S2di). Reakcję genotypów w latach interpretowano poprzez regresję liniową analizowanych obiektów względem efektów środowiska, co przedstawiono w układzie współrzędnych określających średnie wartości genotypów (yij) i ich współczynniki regresji (bi). Zastosowana analiza regresji pozwala na wybór genotypów, u których średnia wartość danej cechy w latach jest wysoka, zaś wartość tej cechy jest mało zmienna w latach uprawy. Badana populacja pszenżyta ozimego charakteryzuje się dużą różnorodnością genotypów, tak co do średnich wartości badanych cech, jak i reakcji na zmieniające się warunki pogodowe w latach. Cenne są zatem genotypy o wysokim i stabilnym poziomie ważnych cech plonotwórczych jak: masa ziarn z kłosa, MTZ czy zawartość białka w ziarnie. Mogą zatem stanowić cenny materiał wyjściowy dla hodowli odmian o wiernym plonie i dobrej jego jakości.

W pracy podjęto próby ustalenia czy przedsiewna biostymulacja laserowa może być czynnikiem zmieniającym aktywność α-amylazy w nasionach. Obiektem badań były trzy odmiany pszenżyta: Migo (forma jara) oraz Presto i Tornado (formy ozime). W ziarniakach kontrolnych i napromienio­wanych światłem lasera półprzewodnikowego oceniano aktywność α-amylazy w kiełkujących nasionach. Ocenę aktywności tego enzymu dokonywano po 24, 48 i 72 godzinach. U wszystkich badanych odmian pszenżyta wpływ biostymulacji laserowej ujawniał się po 72 godzinach, gdzie obserwowano istotne zwiększenie aktywności α-amylazy w ziarniakach napromieniowanych. Reakcja odmian pszenżyta na promieniowanie laserowe była zróżnicowana.

Obiektem badań było 12 odmian pszenżyta ozimego, 3 pszenżyta jarego, oraz dwie odmiany gatunków rodzicielskich reprezentowane przez odmiany: żyta — Dańkowskie Złote i pszenicy — Begra. Nasiona do badań pochodziły od hodowców tych odmian: Hodowli Roślin „Danko” i Zakładu Doświadczalnego Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Małyszynie. Różnice genotypowe między nimi określono w oparciu o elektroforezę białek zapasowych SDS-PAGE. Na podstawie wyników badań stwierdzono, że biorące udział w doświadczeniu odmiany pszenżyta różniły się pod względem liczby i masy polipeptydów, ich układów w poszczególnych frakcjach. Na elektroforegramach pszenżyta obserwowano raczej zbliżoną do żyta, niż do pszenicy liczbę polipeptydów. Prążki żytnie obserwowano w trzech frakcjach białek (HMW, g75 i g40) u wszystkich lub prawie u wszystkich odmian pszenżyta. Zależało to od frakcji. Polipeptyd pochodzący od pszenicy widoczny był u dwóch odmian pszenżyta, ozimego Mundo i jarego – Wanad. Podobieństwo między badanymi genotypami wynosiło 57,1 do 94,3%. Najbardziej zbliżone do siebie genetycznie były odmiany Gabo i Wanad. Odmiana Gabo różniła się od odmiany Wanad brakiem we frakcjach g75 i g40 charakterystycznych dla odmiany Wanad prążków o masie 74,7 i 31,7 kDa oraz brakiem dodatkowego prążka pszenicy Begra o masie 14,2 kDa.

Oszacowano odziedziczalność elementów struktury plonu na podstawie doświadczeń, przepro­wadzonych w trzech kolejnych latach, w których badano formy rodzicielskie i ich mieszańce w pokoleniach F1, F2, F3. Mieszańce uzyskano w wyniku krzyżowania w układzie czynnikowym trzech form matecznych Pinokio, Tewo i Presto z pięcioma formami ojcowskimi — LAD 794, Marko, Prado, MAH 2296 i Tornado. Analizowano pięć cech: długość źdźbła, długość kłosa, liczbę i masę ziaren z kłosa oraz masę 1000 ziaren. Wykonano analizę wariancji, oszacowano efekty ogólnej i swoistej wartości kombinacyjnej, a także współczynniki odziedziczalności w wąskim i szerokim sensie. Na podstawie analizy wariancji ogólnej i swoistej zdolności kombinacyjnej stwierdzono, że ogólna wartość kombinacyjna badanych odmian pszenżyta tak ojców jak i matek w pokoleniach F1–F3 była istotna w przypadku wszystkich analizowanych cech z wyjątkiem długości kłosa form matecznych w pokoleniu F1. Swoista wartość kombinacyjna w F1 była istotna w przypadku długości źdźbła i liczby ziaren z kłosa, w pokoleniu F2 była istotna tylko w przypadku długości kłosa, a w pokoleniu F3 była nie istotna. Ogólna zdolność kombinacyjna tak ojców jak i matek w F1–F3 w przypadku prawie wszystkich analizowanych cech była wyższa niż swoista zdolność kombinacyjna co wskazuje, że addytywne efekty działania genów warunkujących te cechy były wyższe niż nieaddytywne. Współczynniki odziedziczalności analizowanych cech były dość wysokie. Najniższe współczynniki odziedziczalności w wąskim sensie otrzymano w przypadku długości kłosa. Współczynniki odziedziczalności w wąskim sensie były na ogół niższe niż w szerokim sensie co sugeruje, że nieaddytywne efekty działania genów również odgrywają rolę w dziedziczeniu badanych cech.

W latach 1998–2000 z nasion przedbazowych pszenżyta ozimego Bogo i Presto (zebranych w 1996 roku, wysianych jesienią 1997 roku) prowadzono reprodukcję pszenżyta w trzech punktach doświadczalnych (AR Lublin, UWM Olsztyn i LT IHAR Sandomierz). Badano elektroforetycznie białka zapasowe w materiale wyjściowym obu odmian (przechowywanym w Banku Genów) i w nasionach trzeciej generacji zebranych w 2000 roku. Gliadyny ekstrahowano z pojedynczych ziarniaków i prób zbiorczych (50 ziarniaków zmielonych razem), a gluteniny tylko z pojedynczych ziarniaków. Potwierdzono heterogenność białek zapasowych badanych nasion. Presto było jednolite pod względem obrazu prolamin i glutenin, natomiast Bogo tylko obrazu glutenin. Obydwie odmiany charakteryzowały się stabilnością obrazu prolamin i glutenin, niezależnie od miejsca reprodukcji. Po trzech latach reprodukcji obrazy białek nasion były identyczne z materiałem wyjściowym.

Badano wigor ziarniaków z uszkodzeniami porostowymi pszenżyta jarego przechowywanych przez okres 8 i 20 miesięcy. Wigor ziarniaków oceniony na podstawie zdolności kiełkowania, długości i suchej masy pierwszego liścia i najdłuższego korzenia oraz elektroprzewodnictwa eksudatów wód nastoinowych obniżał się ze wzrostem uszkodzeń porostowych. Zdolność kiełko­wania wahała się od 41 do 76% u ziarniaków przechowywanych przez okres 8 miesięcy. Po 20 miesiącach przechowywania u ziarniaków z najsilniejszymi uszkodzeniami porostowymi spadła poniżej 10%. Podobnie kształtowała się długość i sucha masa pierwszego liścia i najdłuższego korzenia. Natomiast elektroprzewodnictwo wód nastoinowych wzrastało ze wzrostem uszkodzeń porostowych i okresem przechowywania. Współczynniki korelacji obliczone pomiędzy wynikami wskaźników wigoru oddzielnie dla każdego stopnia porastania uzyskiwały istotne, wzrastające wartości u ziarniaków z silniejszymi uszkodzeniami porostowymi. Dla ziarniaków z jawnym porostem wahały się od -0,790** do 0,987**. Nie stwierdzono natomiast istotnej korelacji pomiędzy wynikami metody konduktometrycznej a pozostałymi wskaźnikami wigoru dla ziarniaków kontroli.

Badano zdolność kombinacyjną 12 odmian i rodów jęczmienia jarego browarnego pod względem lepkości brzeczki, procentowej zawartości białka ogółem w ziarnie jęczmienia i ekstraktywności słodu w pokoleniu F5. Przeprowadzona analiza wariancji wykazała wysoce istotną wartość średniego kwadratu dla wszystkich badanych cech. Przeanalizowano efekty krzyżowania form rodzicielskich i efekty uzyskanych mieszańców. Wykazano większy wpływ kombinacji krzyżowania niż samych rodziców dla lepkości brzeczki, procentowej zawartości białka w jęczmieniu i ekstraktywności mąki. Na tej podstawie wskazano grupę odmian korzystnie przekazujących na potomstwo cechy oraz wytypowano perspektywiczne kombinacje krzyżowania.

W latach 1996–1999 oceniano pod względem odporności na porastanie, wczesności (liczba dni do kłoszenia i do kwitnienia), wysokości roślin oraz cech technologicznych — liczby opadania, liczby sedymentacji i zawartości białka ogółem 73 form heksaploidalnego pszenżyta ozimego — 65 linii uzyskanych w Zakładzie Roślin Zbożowych Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Krakowie oraz 8 odmian. Obliczono współczynniki genetycznego uwarunkowania (H), współczynniki zmien­ności badanych cech oraz korelacje fenotypowe i genotypowe pomiędzy nimi. Największe zróżnico­wanie badanych obiektów zaobserwowano w przypadku liczby opadania, a następnie odporności na porastanie najmniejsze zaś, w odniesieniu do białka. Współczynniki uwarunkowania genetycznego (H) były na ogół wysokie od 0,78 do 0,96. Współczynniki korelacji genotypowych były bardzo zbliżone do współczynników korelacji fenotypowych, co wynika z faktu, że współczynniki odziedzi­czalności badanych cech były wysokie, zatem korelacja fenotypowa jest warunkowana przede wszystkim korelacją genotypową (Węgrzyn, 1983).

W ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego badano plonowanie dziewięciu odmian jęczmienia ozimego na Dolnym Śląsku z uwzględnieniem reakcji odmian na różne poziomy agrotechniki. Doświadczenia polowe z badanymi odmianami zastały założone w latach 1999–2001 w pięciu miejscowościach (Głubczyce, Krościna Mała, Pawłowice k/Wrocławia, Tarnów i Tomaszów Bolesławiecki). Materiałem badawczym były aktualnie zarejestrowane odmiany jęczmienia ozimego: Borwina, Gil, Gregor, Horus, Kos, Kroton, Sigra, Tiffany i Tramp. Doświadczenia założono na dwóch poziomach intensywności: poziom a1 odpowiada standardowym warunkom uprawy dosto­sowanym do odpowiedniej klasy gleby, poziom a2 różnił się od poziomu a1 wyższym o 40 kg/ha nawożeniem azotowym, dolistnym dokarmianiem oraz pełną chemiczną ochroną roślin przed chorobami i wyleganiem. Otrzymane wyniki w poszczególnych latach i miejscowościach poddano obliczeniom statystycznym według programu Sergen 3 (Caliński i in., 1998) dla analizy serii doświadczeń odmianowych. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono istotne zróżnico­wanie plonu odmian jęczmienia ozimego, zróżnicowanie środowisk oraz występowanie interakcji genotypowo-środowiskowej dla obydwu wariantów uprawy. Odmiany Gregor i Gil zarówno w standardowym, jak i intensywnym wariancie uprawy odznaczały się wyższymi plonami w porów­naniu do pozostałych obiektów, jednak wykazywały niską stabilność plonowania.

Obiektem badań były dwu- i sześciorzędowe linie DH jęczmienia jarego uzyskane w metodzie bulbosowej z mieszańców pokolenia F2 z wykorzystaniem traktowania ziarniaków światłem lasera i chemomutagenu — MNU. Linie DH bez powyższych traktowań stanowiły kombinację kontrolną. Analiza struktury plonu uzyskanych linii z doświadczeń polowych przeprowadzonych w trzech kolej­nych latach wskazuje na szerszy zakres wartości skrajnych, wyższy współczynnik zmienności oraz istotnie wyższą wariancję w grupie linii DH z traktowaniem niż bez. Wskazuje to na większą zmienność genetyczną badanych cech dla linii DH uzyskanych z traktowań mutagennych i światłem lasera oraz wystąpienie dodatkowej zmienności, której źródłem był zastosowany mutagen.

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących oceny efektów działania genów kontrolujących morfologiczne i fizyczne cechy źdźbła jęczmienia w różnych warunkach środowiska (latach). Obiektem badań były linie podwojonych haploidów (DH) uzyskane z mieszańców między oplewioną linią RK63/1 i nieoplewionym rodem 1N86. Linie DH, formy wyjściowe oraz mieszańce F1 i F2 badano w 3-letnich w doświadczeniach polowych. Analizowano długość, średnicę i grubość ścianki źdźbła oraz elastyczność źdźbła i stopień wylegania. Na podstawie danych uzyskanych w poszczególnych latach oraz średnich z lat oszacowano efekty addytywnego działania genów [d], dominacji [h] oraz nieallelicznej interakcji loci w stanie homo- [i] i hetrozygotycznym [l], a następnie testowano istotność interakcji efektów działania genów z warunkami środowiska. Dla wszystkich analizowanych cech stwierdzono istotność efektów addytywnego działania genów oraz występowanie znaczącej interakcji tych efektów ze środowiskiem. Efekty dominacji istotne okazały się tylko w odniesieniu do długości źdźbła i grubości jego ścianki, przy czym dla długości źdźbła istotna była także interakcja tych efektów ze środowiskiem. Uzyskane rezultaty wskazują, że efekty loci w stanie homozygotycznym są mniej stabilne w zróżnicowanych warunkach środowiska, niż efekty loci heterozygotycznych.

Donorem mutacji były rośliny pokolenia M1 uzyskane z dwu- i sześciorzędowej odmiany jęczmienia jarego a środkiem mutagennym którym traktowano ziarniaki był N-nitroso-N-metylo­mocznik (MNU). Rośliny M1 krzyżowano z Hordeum bulbosum, a po 14 dniach niedojrzałe zarodki hodowano w kulturze in vitro doprowadzając do uzyskania roślin DH. Pośród uzyskanych roślin wybierano zmutowane formy które po rozmnożeniu były przedmiotem doświadczeń polowych i opracowań statystycznych. Przeprowadzona analiza statystyczna w okresie trzech kolejnych lat wykazała, że dla cech struktury plonu pod względem wartości średnich, wartości skrajnych i współ­czynnika zmienności zmutowane linie DH znacznie różniły od wartości uzyskanych dla form wyjściowych. Analizując wartości kontrastu między mutantami dwurzędowymi i dwurzędową odmianą Maresi najwyższe, statystycznie istotne wartości kontrastu uzyskano dla półkarłowych mutantów M53 i M50. Mutanty te ponadto charakteryzowały się poprawioną odpornością na wyleganie i zbliżonym do formy wyjściowej terminem dojrzewania. Pośród mutantów sześciorzędo­wych najbardziej od odmiany Klimek pod względem badanych cech różniły się mutanty o skróconej długości źdźbła: M62 i M63. 

Celem przeprowadzonych badań było określenie synergistycznego działania azydku sodu z światłem lasera na zmienność cech ilościowych w pokoleniu M1 ze szczególnym uwzględnieniem roli genotypu wyjściowego na uzyskane efekty. Materiał do badań stanowiły trzy odmiany jęczmienia jarego których ziarniaki poddawano działaniu azydku sodu (AS), światła lasera oraz kombinacji łączonych (AS + laser i laser + AS). W pokoleniu M1 analizowano zmienność cech ilościowych roślin dotyczących cech struktury plonu. O ile najkrótszy z czasów ekspozycji laserowej (30 minut) dla odmian i wybranych cech indukował w porównaniu z kontrolą efekt biostymulacji, to dłuższe naświetlanie wywoływało obniżenie wartości badanych cech. Azydek sodu z kolei indukował wyłącznie uszkodzenia somatyczne. Kombinacje łączone (AS + laser i laser + AS) wywoływały przede wszystkim redukcję wartości badanych cech, z tym, że jej wartość była niższa aniżeli przy wyłącznym stosowaniu AS i wyższa niż przy wyłącznym naświetlaniu laserem. Zmienność wartości badanych cech struktury plonu zależna była od rodzaju materiału wyjściowego. Najwyższe, istotne wartości kontrastu między cechami roślin M1 a kontrolą uzyskano dla odmiany Boss, niższe natomiast dla odmian Rudzik i Rambo.

W pracy przedstawiono porównanie populacji linii podwojonych haploidów otrzymanych z mieszańców F1 (F1DH) i F2 (F2DH) oraz linii uzyskanych techniką pojedynczego ziarna (SSD). W części teoretycznej wykazano, że częstość rekombinantów w liniach F1DH, F2DH i SSD jest taka sama jedynie w przypadku braku sprzężeń między genami warunkującymi daną cechę ilościową. Przy występowaniu sprzężeń częstość ta jest najmniejsza w populacji F1DH, największa zaś w SSD. Ma to wpływ na kształtowanie się oczekiwanych wartości średnich i wariancji tych populacji; są one różne w zależności od wielkości współczynnika rekombinacji oraz typu sprzężenia. Jako przykład podano wyniki obserwacji linii F1DH, F2DH i SSD (F6/8) jęczmienia pod względem wybranych cech ilościowych (długość źdźbła i kłosa, średnica źdźbła, masa ziarna z kłosa, masa 1000 ziaren). Stwierdzono, że z wyjątkiem długości kłosa badane populacje nie różniły się istotnie pod względem średnich wartości analizowanych cech. Zmienność linii SSD okazała się istotnie większa od zmienności linii F1DH w odniesieniu do masy ziarna z kłosa oraz średnicy źdźbła, co sugeruje, że geny warunkujące te cechy są sprzężone.

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących genetycznego uwarunkowania podatności nagich i oplewionych linii podwojonych haploidów (DH) jęczmienia jarego na Fusarium culmorum. Materiał do badań stanowiło 15 linii DH o ziarnie nagim i 15 o ziarnie oplewionym, uzyskanych z mieszańców pokolenia F1 RK63/1 × 1N86, mieszańce pokolenia F2 i F3 oraz formy rodzicielskie. Ocenę podatności badanych form na fuzariozę kłosa przeprowadzono w latach 1997–1999. Doświad­czenia założono na polach doświadczalnych Akademii Rolniczej w Krakowie w układzie bloków losowych w trzech powtórzeniach. Kłosy inokulowano F. culmorum (izolat IPO348-01) w fazie ich kwitnienia. Kontrolę stanowiły poletka z roślinami nie inokulowanymi. Oceniano masę 1000 ziaren, masę i liczbę ziaren z kłosa oraz celność ziarna. Dla uzyskanych wyników przeprowadzono analizę wariancji oraz oszacowano efekty addytywnego działania genów, dominacji i nieallelicznej interakcji loci homozygotycznych i heterozygotycznych. Stwierdzono, iż na wielkość redukcji badanych cech plonotwórczych po inokulacji kłosów przez F. culmorum wpływ miały efekty addytywnego działania genów. Ponadto wykazano, że dominowanie i niealleliczna interakcja heterozygotycznych loci wpływa na zakres redukcji celności ziarna wywołanej działaniem patogena.

Obiektem badań było 14 mieszańców F1 otrzymanych ze skrzyżowania 13 linii pochodzących z głębokiego chowu wsobnego o różnym poziomie tolerancji na niedobory pokarmowe w podłożu w fazie siewki. Linie rodzicielskie pochodziły z kolekcji: Katedry Hodowli Roślin Akademii Rolniczej w Szczecinie i Katedry Genetyki, Hodowli i Biotechnologii Roślin SGGW w Warszawie, mieszańce F1 z badań własnych. Genotypy mieszańców F1 i ich form rodzicielskich porównywano w oparciu o analizę białek zapasowych metodą SDS-PAGE w układzie nieciągłym na dwóch rodzajach żeli poliakrylamidowych (4 i 12%) w aparacie Mini Protein II przy stałym natężeniu prądu 50 mA. Otrzymane rozdziały elektroforetyczne analizowano pod względem liczby i masy prążków w świetle przechodzącym skanera Sharp JX-330 za pomocą programu komputerowego „Diversity one 1.3”. Na podstawie otrzymanych wyników badań stwierdzono, że linie wsobne mimo różnic fenotypowych (poziom tolerancji) należały do tych samych grup podobieństwa genetycznego. Analiza zmienności elektroforetycznej sekalin mieszańców F1 otrzymanych ze skrzyżowania tych linii wykazała u większości z nich obecność markerów białkowych obu komponentów rodzicielskich. Najliczniejszą grupę stanowiły mieszańce, u których przeważały prążki mateczne (podobieństwo genetyczne 61–94%). Otrzymane wyniki badań wskazują na możliwość wykorzystania testu SDS-PAGE do oceny mieszańcowości F1 żyta.

W pracy oszacowano wartości kombinacyjne oraz przeprowadzono analizę interakcji zdolności kombinacyjnych ze środowiskiem dla wysokości roślin, plonu ziarna z poletka, masy 1000 ziaren i masy hektolitra. Materiał badawczy stanowiło 40 mieszańców żyta ozimego uzyskanych ze skrzyżo­wania 8 mieszańców pojedynczych z cms z 5 żółtoziarnistymi formami ojcowskimi. Stwierdzono istotne zróżnicowanie badanych mieszańców oraz środowiska dla wszystkich badanych cech. Wyka­zano addytywny sposób działania genów dla wysokości roślin i plonu ziarna z poletka oraz przewagę addytywnych nad nieaddytywnymi formami działania genów dla masy 1000 ziaren i masy hektolitra. Istotna interakcja zdolności kombinacyjnych (GCA i SCA) ze środowiskiem wystąpiła dla wysokości roślin. Na podstawie wartości efektów ogólnej wartości kombinacyjnej można wyróżnić mieszańca (5491 × 2130), który użyty w programach hodowlanych podnosi plon i masę 1000 ziaren. Spośród analizowanych linii żółtoziarnistych żyta użytych jako formy ojcowskie na uwagę zasługuje linia 70621, która powoduje wzrost plonu nie zwiększając przy tym wysokości roślin.

W pracy badano działanie jonów glinu (w stężeniach: 0, 200, 400, 1000 μM) na wzrost korzeni zarodkowych i części nadziemnych pięciu odmian populacyjnych (Motto, Walet, Kier, Dańkowskie Złote, Dańkowskie Nowe) i trzech heterozyjnych (Nawid, Luco, Klawo) żyta ozimego (Secale cereale L.). Stwierdzono istotne różnice w długości korzeni, w zależności od odmiany i stężeń Al3.+. Odmiany heterozyjne Luco i Klawo charakteryzowały się największą wrażliwością. Tolerancja na glin była najczęściej związana ze zdolnością do regeneracji systemu korzeniowego. W przypadku części nadziemnych wpływ glinu był znacznie mniejszy. Uzyskane wyniki badań oraz sposób prowadzenia testów hydroponicznych zostaną wykorzystane jako wzorcowe do dalszych doświad­czeń nad testowaniem wysoce wsobnych linii żyta tolerancyjnych i wrażliwych na glin.

W pracy badano wpływ chlorku sodu w dwóch stężeniach: 150 i 200 mM×dm-3 na kiełkowanie i wzrost młodych siewek ośmiu linii wsobnych, pokolenia S20 (L7, L74D, L337, L480, 23/54/57, L482, L233 i 3/25) żyta ozimego (Secale cereale L.), wyselekcjonowanych z różnych odmian i rodów uprawnych. Analizowane linie wsobne odmiennie zareagowały na traktowanie NaCl. Zastosowane stężenia chlorku sodu powodowały obniżenie zdolności kiełkowania, wolniejszy przyrost długości kiełka i korzeni zarodkowych oraz ich liczby w stosunku do kontroli. Po 4 dniach obserwacji stwierdzono niewielki wzrost elongacyjny korzeni i kiełka u większości linii wsobnych traktowanych NaCl z wyjątkiem linii: 23/54/57 i L7. Większe różnice w długości korzeni i kiełka pomiędzy liniami, po działaniu NaCl, zaobserwowano po 7 dniach. W tym stadium najbardziej tolerancyjne były linie wsobne: L7, L74D, L480 i L337. Linie wsobne tolerancyjne i wrażliwe na zasolenie zostaną przeanalizowane pod względem genetycznym.

Materiał badawczy stanowiło 20 form żyta jarego. Doświadczenia polowe założono metodą losowanych bloków w czterech powtórzeniach, w dwóch miejscowościach w roku 1997. Oceniono krzewistość ogólną, wysokość roślin, wyleganie roślin, długość kłosa, liczbę pięterek, zbitość kłosa, masę 1000 ziaren, masę hektolitra oraz plon. Obliczono współczynniki zmienności oraz korelacji między analizowanymi cechami struktury plonu. Analiza wariancji wykazała istotne zróżnicowanie środowisk dla wszystkich badanych cech, z wyjątkiem długości kłosa. Stwierdzono również istotne zróżnicowanie badanych genotypów żyta jarego dla większości cech, oprócz krzewistości ogólnej i zbitości kłosa. Dla liczby pięterek, zbitości kłosa, masy tysiąca ziaren oraz masy hektolitra wystąpiła również istotna interakcja genotypowo-środowiskowa. Na podstawie współczynników korelacji stwierdzono istotną dodatnią zależność między: plonem a wysokością roślin i masą hektolitra; masą hektolitra a liczbą pięterek i zbitością kłosa; masą tysiąca nasion a wysokością roślin i wyleganiem; liczbą pięterek a długością kłosa. Natomiast ujemną zależność wykazano między: plonem a wyleganiem, masą hektolitra a wysokością roślin; masą tysiąca nasion a liczbą kłosów, liczbą pięterek i zbitością kłosa; wyleganiem a wysokością roślin.

Celem pracy było poznanie sposobów działania genów odpowiedzialnych za dziedziczenie cech; masy i liczby ziaren z rośliny i wiechy oraz liczby wiech na roślinę u 3 odmian owsa jarego (Avena sativa L.) Góral, Sławko i STH 3096 (aktualnie odmiana Szakal). Przyjęto założenie, że dziedziczenie ww. cech odbywa się wg modelu addytywno-dominującego. Zastosowano 3 — parametrowy model Jinksa i Jonesa. Materiał badawczy stanowiły formy rodzicielskie P1, P2 oraz mieszańce F1, F2, BC1 (P1 × F1), BC2 (P2 × F1) otrzymane w wyniku krzyżowań (również odwrotnych). Eksperyment polowy wykonano w Stacji Hodowli Strzelce w 2-powtórzeniach. Ocenę biometryczną 5 cech wykonano na 20 roślinach wybranych losowo po 10 z każdego powtórzenia. Analiza wariancji wykazała istotne zróżnicowanie 6 badanych pokoleń dla 5 cech u badanych kombinacji. Sprawdzono testem c2 istot­ności modelu addytywno dominującego. Ponieważ wartość testu c2 dla badanych cech i kombinacji była nieistotna, nie odrzucono hipotezy o addytywno-dominującym sposobie dziedziczenia badanych cech.