Repozytorium

W latach 1998–2000 przeprowadzono serię doświadczeń, których celem była optymalizacja nawożenia buraków cukrowych azotem, w alternatywnych, tzn. w systemach uprawy w mulcz (ścierniskowy, zielony z gorczycy białej i z facelii). Efektywność azotu w tych systemach porównano z systemem klasycznym, tj. z orką i obornikiem. Założone cele uprawy buraków cukrowych wyznaczone wielkością plonów korzeni, cukru biologicznego, cukru technologicznego oraz zysku, wykazały wyraźną reakcję na dawki azotu. Jednak system uprawy w znacznie większym stopniu, niż cel uprawy, określał wielkość optymalnej dawki azotu. Plony maksymalne korzeni, będące skutkiem systemu uprawy okazały się głównym czynnikiem określającym opłacalność uprawy buraków, która zwiększała się w kierunku: mulcz ścierniskowy (SM) £ mulcz z gorczycy białej (WMM) £ mulcz z facelii (PhM) < system klasyczny (FM). W tym samym kierunku wzrastał także zysk. Ze względu na wielkość optymalnej dawki azotu wydzielono dwie grupy celów uprawowych, a mianowicie pierwszą z większa dawką Nopt, której celem okazał się plon korzeni; drugą z dawką mniejszą, w której równorzędnymi celami okazała się produkcja cukru technologicznego oraz zysk.

W latach 1998–2000 prowadzono badania polowe nad wpływem uproszczenia uprawy na pobranie miedzi i cynku w warunkach zróżnicowanego nawożenia azotem (0, 60, 120 i 180 kg N/ha). Ocenie poddano cztery systemy uprawy (klasyczny: orka + obornik OB, siew bezpośredni w mulcz ścierniskowy MS, siew bezpośredni w mulcz zielony z gorczycy białej MG oraz z facelii MF). W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że system uprawy kształtował tylko zawartość miedzi w liściach. Całkowite pobranie miedzi i cynku przez rośliny w pierwszej kolejności określane było przez dawkę azotu. Rola systemu uprawy przedsiewnej buraka cukrowego w kształtowaniu możliwości pobrania przez rośliny miedzi i cynku zmniejszała się w miarę wzrostu dawki nawozu azotowego. Wykazano dodatni związek między pobraniem jednostkowym miedzi przez buraki nawożone 120 i 180 kg N/ha, a zawartością cukru w korzeniach. Zawartość miedzi w liściach buraków pobranych w fazie dojrzałości technologicznej była istotnie skorelowana z polaryzacją, a wartości współczynników determinacji zwiększały się w miarę wzrostu poziomu nawożenia azotem.  

W latach 1999–2001 w Wielkopolsce, prowadzono badania, których celem było określenie efektywności plonotwórczej trzech nawozów wieloskładnikowych: mieszaniny nawozowej (0–12–20), nawozu mieszanego — blending (6–16–26) i nawozu kompleksowego — amofos (6–20–30). Na każdym obiekcie dodatkowo stosowano azot w formie saletrzaku i saletry amonowej. Dawki nawozów zbilansowano, tak aby ilości N, P i K wynosiły odpowiednio: 150 kg N/ha, 60 kg P2O5/ha i 100 kg K2O/ha. Stwierdzono, że plon korzeni i cukru w pierwszej kolejności kształtowany był przez warunki meteorologiczne, a rodzaj zastosowanego nawozu wieloskładnikowego okazał się czynnikiem drugorzędnym. Spośród testowanych nawozów wieloskładnikowych największe działanie plonotwórcze wykazał nawóz o składzie 0–12–20, co wiązać można z obecnością siarki w superfosfacie prostym, użytym w procesie produkcji. Zastosowanie tego nawozu umożliwiło uzyskanie wysokiej jakości technologicznej korzeni buraków cukrowych. Rodzaj nawozu wieloskładnikowego w największym stopniu wpływał na zawartość N alfa-aminowego i K w miazdze korzeniowej, a w dalszej kolejności na polaryzację. Znaczenie melasotworów w kształtowaniu plonu cukru technologicznego zmniejszało się w kierunku: K > Na > N alfa-aminowy.

W trzyletnim doświadczeniu polowym badano wpływ nawożenia potasem (K) oraz sodem i magnezem (K + Na + 1 Mg, K + Na + 2 Mg) na plon i jakość technologiczną korzeni trzech odmian buraka cukrowego (Nilla, Merlin, Kristall). Dawka potasu, niezależnie od wariantu nawozowego, wynosiła 160 kg K2O×ha-1. Dodatkowo na obiektach K + Na + 1 Mg i K + Na + 2 Mg zastosowano odpowiednio 12 kg Na + 24 kg MgO i 12 kg Na + 51 kg MgO na 1 ha. Różnice w działaniu badanych czynników zależały od sezonu wegetacyjnego. Najlepszą jakość technologiczną korzeni buraka uzyskano w wariancie nawożenia K + Na + 1 Mg.

W trzyletnim doświadczeniu polowym badano wpływ nawożenia potasem, sodem i magnezem (K, K + Na + 1 Mg, K + Na + 2 Mg) na zawartość i pobieranie makroskładników przez trzy odmiany buraka cukrowego (Nilla, Merlin, Kristall). Dawka potasu, niezależnie od wariantu nawozowego, wynosiła 160 kg K2O×ha-1. Dodatkowo na obiektach K + Na + 1 Mg i K + Na + 2 Mg zastosowano odpowiednio 12 kg Na + 24 kg MgO i 12 kg Na + 51 kg MgO na 1 ha. Różnice między odmianami w ilości pobieranych makroskładników zależały od sezonu wegetacyjnego. Pobieranie magnezu i sodu było natomiast wynikiem współdziałania odmiany i stosowanych nawozów. Plony korzeni i cukru odmian Nilla i Kristall korelowały dodatnio z pobraniem magnezu w korzeniach, a ujemnie z sodem i wapniem. Ilość pobieranego azotu i fosforu decydowała o plonie liści.

Celem przeprowadzonych, w latach 1998–2000, badań było określenie wpływu nawożenia potasem, sodem i magnezem (K, K + Na + 1 Mg, K + Na + 2 Mg) na plon korzeni, parametry jakościowe i pobranie makroskładników przez dwie plenne odmiany buraka cukrowego (Fontana, Marathon). Dawka potasu, niezależnie od wariantu nawożenia, wynosiła 140 kg K2O×ha-1. Dodatkowo na obiektach K + Na + 1 Mg i K + Na + 2 Mg zastosowano odpowiednio 10,5 kg Na + 21 kg MgO i 10,5 kg Na + 48 kg MgO na 1 ha. Testowane odmiany nie różniły się wielkością plonu korzeni i cukru. W roku o optymalnym przebiegu pogody, największy plon korzeni wytworzyły rośliny nawożone tylko potasem (K). W latach o mniej korzystnych warunkach pogodowych, największe plony otrzymano nawożąc rośliny jednocześnie potasem, sodem i magnezem (K + Na + 1 Mg lub K + Na + 2 Mg). O technologicznym plonie cukru decydowała przede wszystkim masa wytworzonych korzeni, a dopiero w dalszej kolejności polaryzacja. Plon technologiczny cukru korelował dodatnio z pobieraniem azotu.    

Celem prowadzonych badań w latach 1998–2001 była ocena wpływu dwukrotnie zastosowanego askorbinianu tytanu na plon i jakość korzeni buraka cukrowego. W ciągu trzech sezonów wegeta­cyjnych przeprowadzono 9 doświadczeń polowych na terenie Wielkopolski i Kujaw. W ekspery­mentach porównywano obiekty kontrolne z obiektami, w których zastosowano tytanit w fazie 6 liści oraz po upływie 10 dni. Niezależnie od lokalizacji doświadczeń stwierdzono wzrost plonu korzeni o 9%, a cukru technologiczenego o 12%. Tytanit nie miał istotnego wpływu na zawartość związków melasotwórczych.

Wyniki badań oparto na statycznym doświadczeniu polowym przeprowadzonym w Zakładzie Doświadczalnym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Chylice, w latach 2000–2001. W pracy przedstawiono wartość technologiczną korzeni buraka wyrażoną zawartością sacharozy, N-α-NH2, K, Na, zawartością cukru oczyszczonego, oraz wydajnością cukru zależnie od wielkości masy korzeni (frakcje: < 200, 201–800, 801–1400, 1401–2000 i > 2000 g.) Uzyskane wyniki badań wskazują, że najwyższa zawartość sacharozy, podobnie jak cukru oczyszczonego i jego wydajność występuje w korzeniach o masie w granicach 201–2000 g. Zdecydowanie niekorzystne właściwości wykazują korzenie duże powyżej 2000 g, a w mniejszym stopniu drobne, poniżej 200 g. Istotnym czynnikiem różnicującym wartość technologiczną korzeni buraka, jest przebieg warunków pogodowych. Zawartość składników melasotwórczych była istotnie wyższa w 2000 roku, ze względu na nierównomierny rozkład opadów w okresie wegetacji. W miesiącach kwiecień — czerwiec panowała susza, a w lipcu wystąpiły nadmierne opady. Taki przebieg pogody w większym stopniu stymulował rozwój liści, co mogło mieć niekorzystny wpływ na wzrost związków melasotwórczych, szczególnie azotu szkodliwego w korzeniu, w porównaniu do 2001 roku.

W doświadczeniach przeprowadzonych w latach 1998–2000 badano wpływ deszczowania, dokarmiania dolistnego i nawożenia azotem na plony nasion i efekty ekonomiczne uprawy buraków cukrowych. Deszczowanie zwiększyło plony nasion o 0,56 t×ha-1 (26,4%) i wartość plonu o 3395 PLN/ha. W przeliczeniu na 1 mm wody z deszczowania uzyskano przyrost 3,2 kg nasion z ha. Wyliczenia z rachunku regresji wykazały, że najwyższy plon uzyskano przy dawce 230,5 kg N×ha-1.  W warunkach deszczowania plony przyrastały prostoliniowo do największej dawki (240 kg N×ha-1). Deszczowanie poprawiło produktywność 1 kg N i wartość przyrostu plonu na 1 PLN wydatkowany na nawozy. Nie stwierdzono wpływu dokarmiania dolistnego na plony nasion.  

Jakość nasion buraków cukrowych nabrała szczególnego znaczenia z chwilą wyhodowania i wprowadzenia do uprawy przemysłowej odmian genetycznie jednokiełkowych, umożliwiających pełną mechanizację uprawy tej rośliny. W krajach Europy Zachodniej stosuje się wysiew nasion „na gotowo” w odstępach 18–20 cm w rzędzie. W Polsce około 95% areału uprawy obsiewane jest również w ten sam sposób. Nasiona muszą odznaczać się wysoką laboratoryjną zdolnością kiełkowania (LZK) i wysoką polową zdolnością wschodów (PZW) w celu otrzymania optymalnej obsady roślin tj. około 90 tys./ha. Warunki klimatyczne Polski (rozkład temperatur i opadów) nie są zbyt korzystne dla produkcji nasion o wysokich parametrach jakościowych. Badania obejmowały trzy odmiany buraka cukrowego reprodukowane w trzech rejonach w Polsce oraz w trzech krajach Europy Południowej. Wartość siewną odmian określono na podstawie laboratoryjnej zdolności kiełkowania oraz polowej zdolności wschodów. Wykazano, że nasiona wszystkich odmian z reprodukcji we Włoszech, Francji i Grecji wyróżniły się wyższą laboratoryjną zdolnością kiełkowania i polową zdolnością wschodów w porównaniu do reprodukowanych w Polsce, z wyjątkiem rejonu Elbląga. Nasiona z tego rejonu nie ustępowały rozmnażanym na południu Europy.

W latach 1996–1998 pobrano próby glebowe z plantacji nasiennych buraka cukrowego (faza wykształconych pędów nasiennych) w głównych rejonach reprodukcji tej rośliny w Polsce. Stwierdzono zróżnicowanie składu mechanicznego, odczynu, zawartości próchnicy, składników pokarmowych i azotu ogółem. Zestawiono dane dotyczące opadów, temperatury powietrza i usłonecznienia. Najwyższe opady i temperatury odnotowano w 1998 roku. Obliczono współczynnik hydrotermiczny i stwierdzono występowanie okresów posusznych we wszystkich latach. Pobrano też próby nasion, które podzielono na frakcje < 3,50; 3,50–4,50 i > 4,50 mm i poddano analizie laboratoryjnej. W latach 1996 i 1997 stwierdzono zróżnicowanie w zawartości makroelementów w owocni i nasieniu o kalibrażu 3,50–4,50 mm oraz występowanie korelacji między zawartością niektórych makroelementów w glebie i nasionach buraka cukrowego.  

W latach 1996–1998 wykonano badania nasion z produkcyjnych plantacji nasiennych buraka cukrowego zlokalizowanych w kilku głównych rejonach reprodukcji tej rośliny w Polsce. Analiza laboratoryjna wykazała istotne zróżnicowanie energii i zdolności kiełkowania oraz zdrowotności korzonków i świeżej masy kiełków w zależności od stanu pogody w okresie wegetacji i miejsca reprodukcji nasion. Zróżnicowany był również udział nasion pustych i niekiełkujących pełnych. Wykazano istotne korelacje między warunkami glebowo-klimatycznymi siedlisk reprodukcji a elementami wartości siewnej nasion jak również między poszczególnymi cechami jakości nasion.

W latach 1997–1999 założono, na stanowiskach z glebą płową właściwą, doświadczenia polowe z przemysłowym burakiem cukrowym. Wysiewane nasiona pochodziły z głównych rejonów repro­dukcji tej rośliny w Polsce, z poprzedzających wymienione lata okresów wegetacyjnych. Określono współczynnik wschodów, obsadę roślin, wielkość i strukturę plonów buraka cukrowego a także zawartość cukru, melasotworów, plon technologiczny cukru i zużycie surowca na tonę cukru. Naj­wyższe plony, zawartości cukru i najniższe zawartości azotu alfa-aminowego uzyskano z nasion reprodukowanych w 1997 roku. Istotne różnice pomiędzy miejscami reprodukcji nasion odnotowano dla nasion z roku 1998. Obliczono współczynniki korelacji między elementami wartości siewnej nasion a elementami wysokości i jakości technologicznego plonu korzeni buraka cukrowego.  

W doświadczeniach przeprowadzonych w latach 1997–2000 badano wpływ deszczowania, dokarmiania dolistnego i nawożenia azotem na plony korzeni i efekty ekonomiczne uprawy buraków cukrowych. Deszczowanie zwiększyło plon korzeni o 8,65 t/ha (17,31%), a liści o 3,49 t×ha-1 (13,7%). W przeliczeniu na 1 mm wody z deszczowania, zwyżka plonu korzenia wyniosła 62,7 kg×ha-1. Optymalna dawka azotu dla plonu korzenia w warunkach bez deszczowania wyniosła 186,0 kg, a w warunkach deszczowania 201,8 kg. Optymalnie ekonomicznie dawki azotu były mniejsze odpowiednio o 23,8 i 14,6 kg N na 1 ha. Deszczowanie zwiększyło produktywność 1 kg N i wartość przyrostu plonu na 1 PLN wydatkowany na nawozy. Stosunek ceny nawozu do ceny korzeni nie miał większego wpływu na wielkość optymalnej ekonomicznie dawki azotu.

W badaniach nad nalistnym dokarmianiem chlorkiem sodu, w stężeniach 2, 6 i 12%, zastoso­wanym w pierwszych dekadach lipca, sierpnia i września, na odmiany Kristall, Atair i PN Mono 4 określano poziom plonów, strukturę masy korzeni, zawartość makroskładników mineralnych oraz niektóre cechy wartości technologicznej surowca. Nalistny oprysk chlorkiem sodu wpływał korzystnie na poziom plonów korzeni i liści buraka cukrowego, strukturę masy korzeni oraz biologiczną i technologiczną wydajność cukru. Stężenia i terminy stosowania chlorku sodu istotnie kształtowały strukturę masy korzeni i ich wartość technologiczną. Stężenie 12% chlorku sodu zwiększało zawartość suchej masy, popiołu i azotu alfa-aminowego, lecz nie wpływało na wzrost koncentracji cukru i jego wydatek. Sód zawarty w korzeniach istotnie dodatnio warunkował ich plon, lecz ujemnie wpływał na zawartość cukru i jego wydatek. Pod wpływem wzrastających dawek chlorku sodu w korzeniach wzrastała koncentracja azotu, potasu i sodu, a zmniejszała się zawartość fosforu i magnezu.

W pracy przedstawiono wpływ zróżnicowanej liczby mechanicznych zabiegów pielęgnacyjnych w uprawie buraka cukrowego na zawartość składników pokarmowych i mineralnych w korzeniach i liściach tej rośliny. Analizowano również kształtowanie się składu pokarmowego i mineralnego buraka w zależności od poziomu agrotechniki. Dowiedziono, że zawartość składników pokarmowych oraz mineralnych zależała głównie od warunków atmosferycznych. Stosowanie intensywnej agrotechniki modyfikowało jedynie zawartość tłuszczu surowego w liściach. Zwalczanie chwastów w okresie od wschodów do zwarcia się rzędów buraka wpływało pozytywnie na zawartość substancji bezazotowych wyciągowych w korzeniach i tłuszczu surowego w liściach.

W latach 1992–1995 przeprowadzono badania na łącznie 187 plantacjach produkcyjnych buraka cukrowego zlokalizowanych w woj. podlaskim (cukrownia Łapy) i w latach 2000–2001 na 155 plantacjach w woj. łódzkim (cukrownie Dobrzelin i Leśmierz). Oceniono plon korzeni i zawartość cukru w zależności od 3 cech gleby — pH, zasobność w fosfor i potas oraz od czynników nawożenia N, P i K. Wyznaczono średnie arytmetyczne badanych cech według szeregu rozdzielczego dla określonych przedziałów poziomów czynników. Ponadto oceniono zależności plonu korzeni i zawartości cukru od badanych czynników metodą regresji wieloczynnikowej liniowej. Stwierdzono, że plon korzeni jest w większym stopniu determinowany przez badane czynniki (R2 = 0,27) niż zawartość cukru (R2 = 0,10). Wszystkie czynniki wpływały istotnie na kształtowanie się plonu korzeni, a największe oddziaływanie wykazywały pH gleb (36,6% wpływu), nawożenie azotem (19,3%) oraz nawożenie potasem (13,5%). Zawartość cukru istotnie zależała od pH gleb, oraz dawek azotu i potasu, które to czynniki łącznie wypełniały 80,9% zmienności tej cechy.  

Porównywano reakcję buraka cukrowego na różny stopień zagęszczenia gleby przy zróżnico­wanym nawożeniu organicznym (obornik i międzyplon ścierniskowy). Do zagęszczania gleby w okresie siewu użyto wału gładkiego o masie 1,7 t. Modyfikacje tradycyjnej uprawy roli w okresie siewu buraka cukrowego, polegające na użyciu wałowania jedno-, dwu- lub trzykrotnego w małym stopniu różnicowały wschody, obsadę i plonowanie buraka cukrowego. Burak cukrowy może być uprawiany z powodzeniem na glebie zagęszczonej, zwłaszcza po przyoranym międzyplonie ścierni­skowym.

Doświadczenie polowe przeprowadzono w latach 1993–1996 w Rolniczym Zakładzie Doświad­czalnym w Zawadach, na glebie kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego, metodą split-block w trzech powtórzeniach. Badanymi czynnikami była: masa przyorywanego międzyplonu wsiewki (resztki pożniwne, cała biomasa) i forma nawożenia organicznego (kontrola bez nawożenia organicz­nego, obornik, międzyplon wsiewka: koniczyna czerwona, lucerna chmielowa, życica wielokwia­towa, koniczyna czerwona + życica wielokwiatowa, lucerna chmielowa + życica wielokwiatowa). W badaniach określono ilość makroskładników nagromadzonych w masie stosowa­nych nawozów organicznych, oceniono wpływ masy przyorywanego międzyplonu i formy nawożenia organicznego na polową zdolność wschodów, końcową obsadę buraków, plon korzeni i liści buraka cukrowego, plon cukru biologicznego i technologicznego. Stwierdzono, że wschody, obsada i plony buraka cukrowego kształtowane były przez masę przyorywanego międzyplonu i formę nawożenia organicz­nego. Nawożenie buraka cukrowego całą biomasą wsiewek, w porównaniu z resztkami pożniwnymi, spowodowało istotny wzrost plonu korzeni, liści i cukru biologicznego, spadek polowej zdolności wschodów i końcowej obsady buraków, a nie różnicowało plonu cukru technologicznego. Resztki pożniwne mieszanek roślin motylkowatych z życicą oraz cała masa badanych międzyplonów wsiewek zastępuje obornik w nawożeniu buraka cukrowego, bez zmniejszenia plonów.  

W latach 1993–1996 przeprowadzono dwuczynnikowe doświadczenie polowe, którego celem było zbadanie oddziaływania masy przyorywanego międzyplonu wsiewki (resztki pożniwne, cała biomasa) i formy nawożenia organicznego (kontrola bez nawożenia organicznego, obornik, międzyplon wsiewka: koniczyna czerwona, lucerna chmielowa, życica wielokwiatowa, koniczyna czerwona + życica wielokwiatowa, lucerna chmielowa + życica wielokwiatowa) na jakość przemysłową korzeni buraka cukrowego. W pracy porównano również wpływ obornika z oddziały­waniem nawozów zielonych z międzyplonów wsiewek na kształtowanie jakości korzeni buraka. Zastosowanie pod burak cukrowy całej biomasy międzyplonów wsiewek, w odniesieniu do resztek pożniwnymi, przyczyniło się do istotnego wzrostu zawartości popiołu rozpuszczalnego (średnio o 0,021%), potasu (średnio o 0,21 mval×100g-1) i azotu alfa-aminowego (średnio o 0,21 mval×100g-1) w korzeniach buraka cukrowego, wzrostu udziału korzeni zniekształconych w masie korzeni (średnio o 1,4%), a spadku zawartości cukru (średnio o 0,13%) i współczynnika alkaliczności (średnio o 0,04). Niezależnie od masy przyorywanego międzyplonu wsiewki, formy nawożenia organicznego, w stosunku do kontroli, spowodowały w większości przypadków wzrost zawartości cukru, popiołu rozpuszczalnego i składników melasotwórczych, a spadek współczynnika alkaliczności i udziału korzeni zniekształconych. Zawartość cukru w korzeniach buraka nawożonego obornikiem nie różniła się istotnie od koncentracji cukru w korzeniach z obiektów użyźnianych resztkami pożniwnymi mieszanek roślin motylkowatych z życicą wielokwiatową oraz resztkami pożniwnymi i całą masą życicy wielokwiatowej.

  W pracy przedstawiono wyniki badań z lat 1994–2000. Celem badań było porównanie działania różnych sposobów uprawy na wybrane właściwości struktury gleby. Ścisłe doświadczenie polowe założono metodą losowanych bloków w czterech powtórzeniach na glebie średniej. Prace badawcze realizowano na trzech obiektach. Obiektem kontrolnym były poletka, na których przeprowadzono tradycyjną uprawę pod burak cukrowy. Na pozostałych dwóch obiektach uprawę zróżnicowano wprowadzając międzyplon lub rezygnując z uprawy płużnej na rzecz siewu bezpośredniego. Glebę do analiz pobrano z poletek przed zbiorem buraka cukrowego z warstw 0–5 i 5–30 cm. Przesiewając próbkę gleby o masie 2 kg określono średnią ważoną średnicę agregatu — MWDa. Wydzielone agregaty przesiano na mokro w aparacie Bakszejewa i obliczono średnią ważoną średnicę gruzełka MWDg oraz wskaźnik wodoodporności WOD i stałą wodoodporności K. Stosowanie w uprawie buraka cukrowego międzyplonu ścierniskowego, w stosunku do uprawy tradycyjnej, powodowało wzrost średniej ważonej średnicy gruzełka oraz pogorszenie wodoodporności agregatów glebowych i wskaźnika strukturalności gleby. We wszystkich badanych systemach uprawy buraka cukrowego warstwa gleby 0–5 cm charakteryzowała się największą średnią ważoną średnicą agregatu i gruzełka.  

W okresie ostatnich 15 lat w uprawie buraka cukrowego wykonano w Instytucie Ochrony Roślin w Poznaniu wiele doświadczeń, w których oceniano substancje biologicznie czynne służące do zwalczania chwastów dwuliściennych (fenmedifam, desmedifam, etofumesat, chloridazon, chlopy­ralid, metamitron). Początkowo stosowano je pojedynczo, a wraz z upływem czasu w formie różnego typu mieszanin. Podstawowym założeniem były dwa zabiegi: jeden wykonany zaraz po siewie herbicydami doglebowymi, drugi nalistny nie wcześniej niż po wykształceniu przez burak cukrowy dwóch liści właściwych. Stosując herbicydy w ten sposób nowe wschody chwastów następowały przed zwarciem międzyrzędzi i dochodziło do wtórnego zachwaszczenia. W celu likwidacji tego zachwaszczenia plantatorzy buraka ponosili wysokie koszty na ręczne pielenie chwastów. W połowie lat osiemdziesiątych w ramach ścisłych doświadczeń polowych rozpoczęto badania dotyczące nowych sposobów stosowania herbicydów. Do tego celu posłużyły te same substancje aktywne. Zmieniono jednak terminy stosowania i wysokość dawek herbicydów. Obniżenie dawek trzech zabiegów umożliwiło zapobiec zjawisku fitotoksyczności w stosunku do buraka, zapobiegło to także zachwaszczeniu przez minimum pierwsze 8 tygodni wegetacji buraka zabezpieczając plantację przed zachwaszczeniem, aż do zakrycia międzyrzędzi. Metoda ta dała wymierne korzyści ekonomiczne.

W doświadczeniu polowym, przeprowadzonym w latach 1996–1998 na rędzinie, badano wpływ dawki azotu (90 i 120 kg N/ha), terminu jego stosowania (dwukrotny i trzykrotny) oraz trzech sposobów odchwaszczania na plonowanie buraka cukrowego. Stwierdzono, że na rędzinie optymalną dawką azotu dla buraków jest 90 kg N/ha. Natomiast dzielenie dawki azotu na trzy części i wnoszenie go w różnych terminach daje taki sam efekt w postaci plonu korzeni, jak stosowanie nawożenia azotowego w dwóch terminach. Porównywane w doświadczeniu sposoby walki z chwastami okazały się tak samo skuteczne, niemniej odchwaszczanie buraków metodą chemiczno-mechaniczną dawało nieznacznie wyższy plon korzeni niż niszczenie chwastów wyłącznie w sposób chemiczny. Żaden z czynników doświadczenia nie modyfikował przy tym w sposób istotny wartości technologicznej surowca.

W latach 1999–2001 przeprowadzono badania, których celem było określenie wpływu różnych sposobów uprawy pożniwno-przedzimowej na plonowanie buraka cukrowego na rędzinie. Porównywano następujące warianty uprawowe: a) podorywka + bronowanie, orka przedzimowa (28 cm), b) kultywatorowanie + bronowanie, orka przedzimowa (28 cm), c) podorywka + bronowanie, głęboszowanie (ok. 35–40 cm), orka przedzimowa (ok. 20 cm), d) kultywatorowanie + bronowanie, głęboszowanie (ok. 35–40 cm), orka przedzimowa (ok. 20 cm). Stwierdzono, że żaden ze sposobów uprawy nie modyfikował istotnie zarówno plonów jak też cech biometrycznych korzeni buraka. Niemniej, wyraźnie korzystniej na plony buraka, w porównaniu z pozostałymi wariantami, oddziaływała uprawa polegająca na wykonaniu podorywki, następnie głęboszowania i spłyconej orki przedzimowej.

W latach 1994–1997 przeprowadzono doświadczenia polowe z uprawą buraka cukrowego. Porównywano działanie nawozowe dwóch poplonów (bobik i gorczyca biała) na tle obornika, oraz zróżnicowanych dawek azotu: 0, 60, 120 i 180 kg na ha. Najwięcej substancji organicznej i azotu wprowadzono do gleby z obornikiem a najmniej z gorczycą. W okresie wegetacyjnym pobierano 4-krotnie próby gleby do oznaczenia zawartości azotu mineralnego w odstępach 2 miesięcznych, z warstwy do 40 cm. W dojrzałości technicznej buraka określono plony korzeni i liści, w korzeniach oznaczono zawartość cukru oraz azotu ogółem w korzeniach i liściach. Z porównywanych nawozów organicznych najwięcej azotu mineralnego w glebie stwierdzono po przyoraniu bobiku. Niezależnie od nawożenia organicznego i dawki azotu, największe ilości azotu mineralnego stwierdzono w drugim terminie pobrania prób gleby (czerwiec), po czym następowało zdecydowane zmniejszanie jego ilości w kolejnych terminach. Z nawozów organicznych najkorzystniej na wielkość plonów korzeni buraka i cukru oddziaływał bobik. Porównanie działania plonotwórczego dawek azotu wykazało, ze najwyższy plon korzeni i cukru uzyskano na najwyższej dawce azotu. W porównaniu do dawki 120 kg przyrost plonu był jednak na granicy istotności. Nagromadzenie azotu w plonie korzeni i liści wahało się od 180 kg (kontrola) do 292 kg po zastosowaniu 180 kg azotu na ha.

W niniejszej pracy przedstawiono wyniki badań zagęszczenia i oporu penetracji gleby w różnych technologiach uprawy buraka cukrowego: w technologii tradycyjnej, z siewem w mulcz i z siewem bezpośrednim w ściernisko. Pomiary gęstości objętościowej i oporu penetracji przeprowadzono w początkowym okresie wzrostu i rozwoju systemu korzeniowego na glebie płowej o wilgotności 4–5%. Badano właściwości gleby do głębokości 35 cm w międzyrzędziach roślin z koleinami utworzonymi kołami ciągnika podczas siewu oraz poza tymi koleinami. Wykazano, że czynnikami różnicującymi badane właściwości gleby są zarówno technologie uprawy jak i przejazdy kół ciągnika podczas wykonywania siewu. Ogólnie stwierdzono, że uproszczenia w analizowanych technologiach uprawy prowadzą do wzrostu gęstości i oporu penetracji gleby. Ponadto stan tego zagęszczenia ulega pogorszeniu w rzędach roślin przy międzyrzędziach z koleinami utworzonymi kołami ciągnika podczas wykonywania siewu we wszystkich badanych technologiach uprawy.

W latach 1996–1999, w trzech różnych miejscowościach: na glebie płowej właściwej (Minikowo), czarnoziemie leśno-łąkowym (Lipie) i madzie nadwiślanej (Kokocko) (woj. kujawsko-pomorskie) badano wybrane właściwości fizyczne gleby na obiektach z tradycyjną uprawą buraka cukrowego oraz z zastosowaniem gorczycy białej i rzodkwi oleistej jako mulczu. Miejscowości oraz lata badań różnicowały wilgotność aktualną oraz gęstość gleby. Uprawa buraka cukrowego na mulczu z gorczycy białej i rzodkwi oleistej wpłynęła na poprawę właściwości fizycznych gleby (zmniejszenie gęstości i zwięzłości gleby), nie miała natomiast wpływu na wilgotność aktualną gleby, w porównaniu do obiektu z tradycyjną uprawą.

W latach 1996–1999, w trzech różnych miejscowościach: na glebie płowej właściwej (Minikowo), czarnoziemie leśno-łąkowym (Lipie) i madzie nadwiślanej (Kokocko) (woj. kujawsko-pomorskie) badano wpływ tradycyjnej uprawy buraka cukrowego i z siewu w mulcz gorczycy białej i rzodkwi oleistej na wschody i plony. Uprawa buraka cukrowego na mulczu z gorczycy białej i rzodkwi oleistej wpłynęła na obniżenie wschodów i obsady roślin, nie miała natomiast istotnego wpływu na plon korzeni i cukru technologicznego w porównaniu do obiektu z tradycyjną uprawą. Miejscowości oraz lata badań różnicowały istotnie wschody, obsadę buraków oraz plon korzeni i cukru technologicznego. Najwyższe plony uzyskano przy uprawie buraka na czarnoziemie leśno-łąkowym (Lipie), wschody i końcową obsadę na madzie (Kokocko). Najkorzystniejsze warunki dla wschodów, obsady i plonu korzeni buraka cukrowego wystąpiły w roku 1998, a dla technologicznego plonu cukru w roku 1999.

W latach 1996–1999, w trzech różnych miejscowościach: na glebie płowej właściwej (Minikowo), czarnoziemie leśno-łąkowym (Lipie) i madzie nadwiślanej (Kokocko) (woj. kujawsko-pomorskie) badano wpływ uprawy buraka cukrowego z siewu w mulcz z gorczycy białej i rzodkwi oleistej na jakość przetwórczą buraka cukrowego w porównaniu do obiektu z uprawą tradycyjną. Uprawa buraka cukrowego na mulczu z gorczycy białej i rzodkwi oleistej nie wykazała wpływu na zawartość cukru, jonów K i Na w korzeniach oraz na wielkość współczynnika alkaliczności. Lokalizacja doświadczeń istotnie modyfikowała zawartość cukru i melasotworów (N-a-NH2, K i Na) w korzeniach oraz wielkość współczynnika alkaliczności. Istotnie niższą zawartość cukru w korzeniach zanotowano przy uprawie buraka na glebie płowej właściwej (Minikowo). W roku 1999 zawartość cukru była istotnie wyższa od zawartości stwierdzonych w pozostałych latach badań. Zawartość N-a-NH2 i K w korzeniach buraków cukrowych uprawianych na madzie (Kokocko), a w przypadku Na glebie płowej właściwej (Minikowo), były istotnie niższe w porównaniu do pozosta­łych stanowisk doświadczalnych.

W latach 1996–1999, na trzech różnych stanowiskach: na glebie płowej właściwej (Minikowo), czarnoziemie leśno-łąkowym (Lipie) i madzie nadwiślanej (Kokocko) (woj. kujawsko-pomorskie) badano wpływ uprawy buraka cukrowego z siewu w mulcz z gorczycy białej i rzodkwi oleistej na zdrowotność roślin w porównaniu do obiektu z uprawą tradycyjną. Gorczyca biała i rzodkiew oleista zastosowane jako mulcz w uprawie buraka cukrowego wpłynęły na poprawę zdrowotności roślin. Największe nasilenie występowania zgorzeli siewek i brunatnej plamistości liści stwierdzono na madzie, a w przypadku rdzy — na czarnoziemie leśno-łąkowym.

W latach 1996–1999, w trzech różnych miejscowościach: na glebie płowej właściwej (Minikowo), czarnoziemie leśno-łąkowym (Lipie) i madzie nadwiślanej (Kokocko) (woj. kujawsko-pomorskie) badano wpływ uprawy buraka cukrowego z siewu w mulcz z gorczycy białej i rzodkwi oleistej na stan zachwaszczenia plantacji w porównaniu do uprawy tradycyjnej. Zastosowanie gorczycy białej i rzodkwi oleistej w międzyplonie ścierniskowym przyczyniło się do istotnego zmniejszenia liczby chwastów dwu- i jednoliściennych na plantacjach buraka cukrowego uprawianego w trzech różnych miejscowościach. Największe ograniczenie liczby chwastów dwuliściennych stwierdzono na glebie płowej właściwej oraz w latach 1997 i 1999, a jednoliściennych — na madzie i w roku 1998. Przedsiewne wymieszanie mulczu z glebą zmniej­szyło liczebność chwastów dwu- i jednoliściennych na wszystkich stanowiskach.

W latach 1996–1999, w trzech różnych miejscowościach na: glebie płowej właściwej (Minikowo), czarnoziemie leśno-łąkowym (Lipie) i madzie nadwiślanej (Kokocko) (woj. kujawsko-pomorskie) wykonano pomiary biometryczne buraka cukrowego uprawianego z siewu w mulcz międzyplonu ścierniskowego z roślin krzyżowych lub w mulcz płytko wymieszany z glebą przy użyciu agregatu uprawowego. Miejscowości, lata badań i zastosowane międzyplony wpłynęły na strukturę rozmieszczenia buraka w rzędzie oraz wystawanie korzeni nad powierzchnią gleby. Na obiektach z międzyplonami ścierniskowymi zwiększyła się odległość między burakami w rzędzie oraz liczba przepustów w stosunku do obiektu z uprawą tradycyjną. Mulcz z gorczycy białej i rzodkwi oleistej płytko wymieszany z glebą oraz międzyplon z rzodkwi oleistej zastosowany jako mulcz przyczyniły się istotnie do zwiększenia wystawania korzeni nad powierzchnią roli.

 Z uwagi na niską zawartość pewnych składników biochemicznych ziarna wartość odżywcza pszenicy jest gorsza w porównaniu z innymi gatunkami roślin uprawnych. Przyjęto założenie, iż tę cechę można poprawić przenosząc geny kodujące białka gliadynowe z Tr. spelta do Tr. vulgare. Spośród mieszańców orkiszu i odmiany Elena wyprowadzono linie bliskoizogeniczne różniące się niektórymi podjednostkami należącymi do grupy ω-gliadyn. Dla uzyskanych linii określono: procentową zawartość białka ogółem, liczbę sedymemntacji, skład aminokwasów, zawartość kationów cynku, żelaza i magnezu oraz właściwości immunochemiczne na podstawie testu ELISA. Stwierdzono, iż orkisz jest cennym źródłem genów odpowiedzialnych za wartość odżywczą. Związek ω-gliadyn orkiszu ze zmiennością wartości odżywczej sugeruje, iż mogą one być wykorzystane jako markery genów odpowiedzialnych za tę cechę. Z drugiej strony, jeżeli przyjmiemy wynik testu ELISA jako wskaźnik toksyczności gliadyn w przypadku celiakii, to okazuje się, że orkisz jest najbardziej toksyczny w porównaniu do innych analizowanych form pszenicy. Badano też mąkę, z której gliadyny usunięto drogą ekstrakcji izopropanolem. Obserwowano znaczne pogorszenie właściwości wypiekowych zmodyfikowanego materiału przy jednoczesnym obniżeniu jego właściwości alergennych.

Wieloletnie oceny polowe plenności i jednoczesne badania mrozoodporności materiałów pszenżyta ozimego w komorach chłodniczych pozwoliły na wyprowadzenie wysoko plonujących i mrozoodpornych rodów. Testy mrozoodporności prowadzono przy użyciu zmodyfikowanej metody Koch i Lechman (1969), (Szeląg i Maćkowiak, 1988) na populacji rodów i linii z Małyszyna oraz na rodach z doświadczeń wstępnych. W corocznie ocenianych zestawach rodów z doświadczenia wstępnego stwierdzono znaczny udział form z Małyszyna cechujących się najwyższą mrozoodpornością. Badania mrozoodporności linii z hodowli zachowawczych odmian pszenżyta wskazują na potrzebę testowania linii w celu utrzymania odpowiedniego poziomu tej cechy w odmianie. Stwierdzono istotną korelację między mrozoodpornością a plonem ziarna pszenżyta ozimego testując linie z hodowli zachowawczych odmian Alzo i Bogo. W sezonie 1996/1997 w warunkach mroźnej zimy współczynnik korelacji między tymi cechami dla Bogo wynosił rs = 0,562 przy p £ 001, a w sezonie 1995/1996 dla Alzo rs = 0.609 przy p £ 001.

W latach 1997–2000 oceniano produkcyjność pszenżyta jarego uprawianego w płodozmianie i monokulturze w różnych fazach rozwojowych. Wykazano, że produkcyjność pszenżyta jarego (plon suchej masy części nadziemnych i korzeni) była w każdej fazie rozwojowej istotnie większa w płodozmianie niż w monokulturze. Udział korzeni w całkowitej suchej masie pszenżyta jarego był największy w fazach: pełnia krzewienia — otwieranie się pochwy liściowej. Uprawa pszenżyta jarego w monokulturze istotnie zwiększała porażenie roślin przez choroby podstawy źdźbła oraz powietrznie suchą masę chwastów, w stosunku do płodozmianu. Przyczyniło się to do zmniejszenia obsady roślin i produkcyjności łanu.  

W pracy przedstawiono plonowanie, zachwaszczenie i zdrowotność pszenżyta jarego uprawia­nego w stanowisku po ziemniaku, grochu siewnym i po 1, 2 lub 3-krotnej uprawie po sobie lub pszenżycie ozimym. Drugim czynnikiem były zróżnicowane sposoby pielęgnowania. Wykazano, że pszenżyto jare najwyżej plonuje po ziemniakach i grochu siewnym, natomiast istotnie niżej (o ponad 37%) w stanowisku po 3-krotnej uprawie po sobie lub pszenżycie ozimym. Obniżka plonu wynikała ze zmniejszenia obsady kłosów na jednostce powierzchni, liczby ziaren w kłosie i masy 1000 ziaren. Przyczyną redukcji plonu i wartości elementów jego struktury było większe niż po innych przedplonach porażenie roślin przez choroby podstawy źdźbła. Chemiczne środki ochrony roślin częściowo zmniejszały skutki słabego przedplonu.

Celem poznania zdolności kombinacyjnej potencjału plonowania i odporności na mączniaka wykonano ocenę statystyczno-genetyczną linii F4 jęczmienia jarego browarnego na podstawie 5-letnich doświadczeń polowych. Analizowano pod względem potencjału plonowania ok. 1000 odmian i rodów oraz 667 rodów ze względu na odporność na mączniaka. Badane pod względem plonu odmiany i rody otrzymano ze skrzyżowania 27 testerów z 124 odmianami. Pod względem odporności na mączniaka badano 667 rodów i odmian, które uzyskano ze skrzyżowania 18 testerów z 80 odmianami i rodami. Analizę wariancji przeprowadzono w układzie hierarchicznym. Średnie kwadraty dla lat, testerów, odmian, kombinacji i odmian były wysoce istotne dla plonu i mączniaka. Analiza wariancji wykazała, że istnieje grupa testerów dobrze przekazujących potencjał plonowania na swoje potomstwo. Były to testery Krystal, STH 126, Rubin, Ilka, Dorina, Candice, Grosso, Gimpel i Lotus. Natomiast odporność na mączniaka przekazywały na potomstwo testery Krystal, Grosso i Rubin. One to są najwartościowszymi testerami, ponieważ przekazują na potomstwo dwie korzystne cechy równocześnie.

Krótkoźdźbłowy mutant odmiany Delisa skrzyżowano z testerami translokowanymi. Mutant zastosowano jako formę mateczną. W pokoleniu F1 obserwowano częściową sterylność kłosów. W pokoleniu F2 wykonano pomiary wysokości roślin wszystkich mieszańców. W zależności od stopnia płodności kłosów podzielono rośliny na dwie grupy: częściowo sterylne i płodne. W tym pokoleniu przeprowadzono analizy genetyczne. Intensywność połączenia pomiędzy punktami pęknięcia translokacji i genem lub genami, które warunkują krótkoźdźbłowość obliczono metodą iloczynów Immera za pomocą rachunku prawdopodobieństwa.

W latach 1997–1999 przeprowadzono 2 serie doświadczeń wazonowych z 12 odmianami jęczmienia jarego (po 6 odmian w każdej serii) stosując pod nie 3 dawki azotu: 1, 2 i 3 g N/wazon, Wśród tych odmian tylko Madonna, Poldek, NS 891132 i RAH 2095 wykazały istotny wzrost plonu ziarna pod wpływem 2 i 3 g N w stosunku do dawki najniższej (1g N), a pozostałe tylko przy dawce 2 g N, zaś odmiana Scarlett reagowała spadkiem plonu ziarna przy dawce najwyższej (3 g N). Dodatni wpływ azotu na plon jęczmienia był związany ze wzrostem rozkrzewienia się roślin.  

Przeprowadzono krzyżowania wzajemno-przemienne pomiędzy odmianami uprawnymi żyta, Secale cereale L. ssp. cereale oraz gatunkami dzikimi żyta: S. cereale ssp. afghanicum, S. cereale ssp. ancestrale, S. cereale ssp. segetale, Secale. africanum, Secale sylvestre i Secale vavilovii. Generalnie efektywność krzyżowania była niska, lecz w przypadku, gdy żyto uprawne było formą mateczną nieco wyższa. Najlepsze rezultaty otrzymano z kombinacji krzyżówkowych z S. africanum, gdy występowało ono jako forma ojcowska. Stwierdzono zmienność w odniesieniu do efektywności krzyżowania różnych odmian uprawnych żyta z gatunkami dzikimi. Najbardziej przydatną do krzyżowań międzygatunkowych żyta okazała się odmiana Dańkowskie Złote.