Repozytorium

W latach 1997–1999 na glebie mineralnej klasy IIIb badano wpływ terminu zbioru pierwszego odrostu na wysokość roślin, plonowanie oraz zawartość białka ogólnego i włókna surowego dwóch odmian kupkówki pospolitej Amera i Astera. Odmiana Amera wykazywała się szybszym tempem wzrostu i rozwoju w okresie narastania pierwszego odrostu. W zależności od lat kłosiła się o 7–14 dni wcześniej od odmiany Astera. Największe ilościowe i jakościowe zmiany stwierdzono tuż przed wykłoszeniem się odmian, a więc w ostatnich dniach ich przydatności do użytkowania pastwi­skowego. Z wiosennego tempa rozwoju odmian wynika, że przydatność do tego sposobu użytkowania wczesnej odmiany Amera kończyła się na przełomie I i II dekady maja, a odmiany Astera o około 7–10 dni później. W oparciu o wyniki analizy korelacji i regresji plonowania oraz składu chemicznego można określić i prognozować najkorzystniejszy termin zbioru ocenianych odmian.

W latach 2000–2001, w doświadczeniu założonym na pastwisku w siedlisku gleb murszowych analizowano efektywność podsiewu, mierzoną udziałem gatunków podsianych w runi, plonem oraz jego jakością, w zależności od stosowanych odmian i mieszanek odmianowych Lolium perenne: Anna, Barylou, Anna + Maja, Barylou + Barlano + Barezane i Trifolium repens: Barbian, Barbian + Alice + Haifa. U podstaw stworzenia mieszanek odmian była specyfika ich właściwości biologicznych i chemicznych, które determinują plon i jakość paszy. Podsiew przeprowadzono siewnikiem Vredo wyposażonym w system talerzowy nacinający darń. Zastosowano dwa sposoby przygotowania darni do podsiewu: niskie koszenie (3 cm) oraz oprysk Reglone. Doświadczenie założono w układzie bloków losowanych na poletkach o powierzchni 20 m2. Stosowano symulowane użytkowanie pastwiskowe, zbierając 4–5 odrostów. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że w podsiewie pastwisk uzasadnione jest stosowanie mieszanek odmianowych Lolium perenne i Trifolium repens. Mieszanka odmian Barylou + Barlano + Barezane zwiększa udział Lolium perenne w runi pastwiska i jego plon, zwłaszcza w roku podsiewu, oraz przyczynia się do poprawy wartości pokarmowej runi. Mieszanka odmian Anna + Maja nie gwarantuje istotnego wpływu na skład botaniczny runi podsianego pastwiska, lecz mimo to zwiększa jego plon. Efektem wprowadzenia w podsiewie mieszanki odmian Trifolium repens Barbian + Alice + Haifa, zamiast odmiany Barbian, jest zwiększenie udziału tego gatunku w runi pastwiska, co korzystnie wpływa na jej skład chemiczny. Stosowanie mieszanek odmianowych Lolium perenne i Trifolium repens zwiększa skuteczność podsiewu pastwiska poprzez lepszą stabilność składu botanicznego runi. Uzyskany w ten sposób większy udział podsianych komponentów w runi korzystnie wpływa na produkcyjność pastwiska i jakość runi, głównie w odniesieniu do zawartości białka, lignin i magnezu.

Doświadczenie przeprowadzono w latach 1993–1995 w Puławach nad wpływem terminu zbioru pierwszego pokosu na tempo przyrostu suchej masy, plonowanie i strukturę plonu odmian koniczyny czerwonej (diploidalnej Nike i tetraploidalnej Jubilatka), kostrzewy łąkowej odmiany Westa uprawianych w zasiewie jednogatunkowym i w mieszankach. W warunkach przeprowadzonego eksperymentu wykazano, że najkorzystniejszy pod względem wielkości całorocznego plonu suchej masy termin zbioru I pokosu koniczyny czerwonej, kostrzewy łąkowej uprawianych w siewie jednogatunkowym i w mieszankach przypada w fazie początku kwitnienia koniczyny czerwonej i kostrzewy łąkowej (termin 4). Mieszanki koniczyny czerwonej z kostrzewą łąkową przewyższały o około 20% średnie plony koniczyny czerwonej uprawianej w siewie jednogatunkowym niezależnie od terminu zbioru I pokosu i lat użytkowania. Kostrzewa łąkowa dorównywała wielkością plonu mieszanki. Mieszanki wyróżniały się dynamiką gromadzenia suchej masy w I pokosie, a także największym indeksem powierzchni liściowej (LAI) zwłaszcza w początkowych fazach rozwojowych roślin (termin 1 i 2). Nie stwierdzono różnic w produktywności odmian di- i tetraploidalnej koniczyny czerwonej uprawianych w siewie czystym i w mieszankach z kostrzewą łąkową.

W latach 1998–2000 przeprowadzono doświadczenie nad określeniem wpływu terminu zbioru I pokosu na jakość paszy lucerny mieszańcowej — odmiana polska kośna Kometa, lucerny siewnej — odmiana typu pastwiskowego Luzelle (francuska) i odmiana wielolistkowa Legend, pochodząca z USA. Zbiór I pokosu lucerny przeprowadzono w 4 terminach: pierwszy termin po osiągnięciu przez łan wysokości 30 cm (faza wegetatywna), a następne terminy w odstępach tygodniowych. Oznaczono skład mineralny, zawartość włókna surowego w masie roślin i frakcji włókna w pędach oraz wartość energetyczną i białkową suchej masy lucerny. Kolejne odrosty koszono po upływie 35 dni od daty zbioru poprzedniego pokosu. Uzyskane wyniki wskazują, że termin koszenia I pokosu ma decydujący wpływ na skład chemiczny, wartość energetyczną i białkową lucerny. Zbiór lucerny w późniejszych terminach, tzn. w pełni pąkowania i zakończenia pąkowania powodował wzrost zawartości suchej masy, włókna surowego, NDF, ADF, celulozy, ADL oraz substancji organicznej. Zmniejszał się też udział liści w masie lucerny i zawartość N ogólnego, a także obniżała się strawność substancji organicznej, wartość energetyczna i białkowa paszy. Najlepszym składem chemicznym, najniższą zawartością frakcji NDF w całej roślinie i lignin w pędach oraz nieco większą koncentracją energii (JPM i JPŻ) wyróżniała się polska odmiana lucerny Kometa.

Celem badań było porównywanie rzeczywistych współczynników rozkładu (EWRsm) i rozkładal­ności w żwaczu suchej masy lucerny: krajowej Kometa, francuskiej Luzelle i amerykańskiej Legend. Doświadczenie polowe przeprowadzono w RZD IUNG Grabów w latach 1999–2000. Badania wykonano metodą in sacco. Wykorzystano rośliny z pierwszego pokosu, zbierane w różnych fazach rozwojowych. Lucerna odmiany Kometa wykazała maksymalną wartość efektywnego współczynnika rozkładu suchej masy (EWRsm) i najwyższe tempo rozkładu w żwaczu. Opóźnianie terminu zbioru roślin, obniżało wartość EWRsm. Lucerna najszybciej starzała się w okresie od początku do pełni pąkowania.

Celem badań była ocena wartości pokarmowej mieszanek późnych odmian gatunków traw użytkowanych kośnie i pastwiskowo na podstawie ich składu chemicznego oraz udziału w plonie poszczególnych komponentów z uwzględnieniem pędów generatywnych i wegetatywnych (struktura). Badania prowadzono w latach 1990–1992 w centralnej Polsce na dwóch doświadczeniach w naturalnych siedliskach łąkowych; w umiarkowanie wilgotnym — doświadczenie w użytkowaniu kośnym, a w umiarkowanie suchym — w użytkowaniu pastwiskowym. W badaniach uwzględniono dwie późne mieszanki (łąkową i pastwiskową), których wartość paszową oceniano w pierwszym pokosie i drugim symulowanym wypasie (“wypas”) ze względu na zbliżony termin sprzętu w obu sposobach użytkowania. Nawożenie (kg×ha-1): N — 60 pod każdy pokos i N — 50 pod każdy “wypas”, P — 80 jednorazowo wiosną, K — 120 w dwóch równych częściach. Określano udział w plonie komponentów mieszanek (analiza botaniczno-wagowa), udział pędów generatywnych i wegetatywnych w odmianach traw oraz wartość pokarmową mieszanek: białko ogółem, włókno surowe, strawną suchą masę i makroelementy — P, K, Mg, Ca, Na. W użytkowaniu kośnym stwierdzono najwyższą wartość pokarmową mieszanki w pierwszym roku użytkowania (1990 rok), o czym mogła decydować Lolium perenne odm. Arka dominująca w runi (ok. 44%). W kolejnych latach wartość paszy obniżała się w wyniku znacznie zmniejszającego się udziału tego komponentu i wzrastającego udziału Dactylis glomerata odm. Baza (dominowała w trzecim roku), a także Bromus inermis odm. Brudzyńska. W użytkowaniu pastwiskowym wartość paszy w okresie badań była dobra i zależała przede wszystkim od Lolium perenne odm. Arka (ok. 70%) oraz w mniejszym stopniu od Dactylis glomerata odm. Baza. Wartość pokarmowa mieszanek zależała również od udziału pędów generatywnych i wegetatywnych w dominujących odmianach traw; wyraźnie — w użytkowaniu pastwiskowym, w mniejszym stopniu — w użytkowaniu kośnym.     

Badania przeprowadzono w latach 1999–2001 na pastwisku górskim z runią naturalną i zagospodarowaną przez podsiew koniczyną białą. Celem ich była ocena przydatności dwóch odmian i ekotypu koniczyny białej do podsiewu pastwiska. Przygotowując ruń do podsiewu zniszczono ją w 40–50% za pomocą glebogryzarki. Norma wysiewu nasion koniczyny wynosiła 5 kg×ha-1. W bada­niach oceniano utrzymywanie się koniczyny w runi oraz jej wpływ na plony suchej masy i białka ogółem. Najlepiej rozwinął się i utrzymywał w runi pastwiska wypasanego owcami ekotyp, zaś najsłabiej odmiana Podkowa. W trzecim roku udział ekotypu w plonie runi wynosił 26–38%, a odmiany Podkowa 18–28%. Plony suchej masy i białka ogółem z jednostki powierzchni były na ogół dodatnio skorelowane z udziałem koniczyny w plonie runi. Jednakże średnie plony suchej masy za 3 lata nie różniły się istotnie pomiędzy badanymi odmianami i ekotypem koniczyny białej. Natomiast z ekotypem zbierano średnio więcej białka ogółem o 77–140 kg×ha-1 niż z odmianami.

W latach 1999–2001 prowadzono badania nad wpływem odmian koniczyny białej: Arta i Rawo na plonowanie i jakość runi trawiasto-motylkowatej nawożonej wyłącznie mineralnymi formami PK i NPK oraz nawozami mineralnymi NPK uzupełnionymi obornikiem. Mieszanki te porównywano do runi trawiastej. Na płytkich i silnie zmineralizowanych glebach organogenicznych czynnikiem ograniczającym rozwój obu odmian koniczyny białej był niedobór opadów. W korzystnych warunkach wilgotnościowych udział koniczyn w runi przekroczył ich procentowy udział w mieszance siewnej. Mieszanka z odmianą Arta nawożona wyłącznie fosforem i potasem plonowała o 0,65, a z odmianą Rawo o 0,89 t·ha-1 lepiej niż mieszanki trawiaste. Mieszanki trawiasto-koniczynowe i trawiasta, nawożone dodatkowo saletrą amonową (120 kg N×ha-1) i saletrą uzupełnioną obornikiem (razem również 120 kg N·ha-1), plonowały istotnie lepiej od nawożonych fosforem i potasem. Pod wpływem obornika, ruń trawiasta, w której pojawiła się samorzutnie koniczyna biała plonowała nieco lepiej niż mieszanka z odmianą Arta. Średnia ważona zawartość białka ogółem w runi trawiasto-koniczynowej nawożonej fosforem i potasem różniła się nieznacznie i wyniosła 194 g×kg-1 w mie­szance z odmianą Rawo oraz 201 g×kg-1 w mieszance z odmianą Arta. Mieszanka z odmianą Rawo zapewniała jednak przy wszystkich rodzajach nawożenia wyższe plony białka ogółem. Większy udział koniczyny w runi, jak i nieco wyższe plony wskazują, iż w badanych warunkach glebowych i klimatycznych w mieszankach powinna być stosowana odmiana Rawo.

Badania przeprowadzone w ostatnim 50-leciu wykazały znaczne zróżnicowanie zbiorowisk łąk i pastwisk pod względem syntaksonomicznym. W klasie Molinio-Arrhenatheretea, Matuszkiewicz (2001) wyróżnił 29 jednostek podstawowych (zespołów), faktycznie włączając podzespoły, warianty i inne zbiorowiska roślinne jest ich o ok. 50% więcej. W związku z postępem badań fitosocjo­logicznych w całej Europie, w tym także w Polsce zachodzi potrzeba dokonywania zmian w systemie klasyfikacyjnym zbiorowisk. W przedstawionym opracowaniu uwzględniono wyniki wieloletnich badań, od roku 1955–2001, Katedry Łąkarstwa Akademii Rolniczej w Poznaniu oraz prace z innych ośrodków naukowych w kraju. W sumie oparto się na ponad 10 tysiącach zdjęć florystycznych, wykonanych metodą Braun-Blanqueta i na zestawieniach tabelarycznych własnych i różnych autorów w Polsce. W pracy dokonano porównania, z wynikami własnymi, zmian zaszłych w fitosocjo­logicznym systemie klasyfikacyjnym (Matuszkiewicz, 2001) w klasach: Phragmitetea i Molinio-Arrhenatheretea. W systemie tym nie uwzględnia się wielu prac i wyników badaczy z katedr łąkarskich Akademii Rolniczych w kraju prowadzących od wielu lat badania na łąkach i pastwiskach, co jest ze szkodą dla systemu klasyfikacyjnego. W tej sytuacji warto byłoby uzupełnić dotych­czasowy system zbiorowisk łąkowych, podając w nim oprócz zespołów, także niższe jednostki systematyczne: podzespoły i warianty, a nawet postaci degradacyjne fitocenoz, gdyż ma to duże znaczenie zarówno dla nauki (ubożenie florystyczne łąk), praktyki rolniczej (wysokość i jakość plonów), jak i ochrony środowiska i przyrody.

Przeprowadzono doświadczenie polowe z mieszankami traw z Medicago sativa wielolistkową Legend oraz siewami jednogatunkowymi lucerny, użytkowanymi w sezonie trzy i pięciokrotnie. Doświadczenie założono na glebie płowej, kompleksu żytniego dobrego. Stosowano rocznie 120 kg N, 50 kg P, 100 kg K×ha-1. W trakcie zbiorów oznaczono skład gatunkowy mieszanek oraz plony suchej masy. Skład gatunkowy mieszanek w roku po zasiewie znacznie odbiegał od składu mieszanki wyjściowej. Udział rośliny motylkowatej we wszystkich mieszankach obniżył się i zależał od częstotliwości koszenia. W warunkach 3-krotnego koszenia mieszanek wahał się on od 31,3 (mieszanka z Festulolium) do 16,9% (mieszanka z Lolium multiflorum). Zwiększona częstotliwość koszenia (5-krotna) spowodowała wzrost udziału lucerny jedynie w mieszance z Bromus inermis (45,5%). W pozostałych mieszankach w wyniku intensywniejszego użytkowania nastąpił spadek udziału lucerny. Najmniejszy udział rośliny motylkowatej zanotowano w plonie mieszanki z Lolium multiflorum. Wyższy roczny plon suchej masy uzyskano w warunkach użytkowania 3-krotnego niż 5-krotnego. Najlepiej plonowały, w obu warunkach użytkowania, mieszanka z Bromus inermis oraz z Festulolium. W użytkowaniu 3-krotnym najniższy plon dały mieszanki z Dactylis glomerata i z Arrhenatherum elatius, natomiast w 5-krotnym istotnie niżej plonowała monokultura Medicago sativa, a także mieszanka z Arrhenatherum elatius.

W szklarniowym doświadczeniu wazonowym, przy dwóch poziomach wilgotności gleby: 40% ppw i 80% ppw, badano dwie odmiany kupkówki pospolitej: diploidalną Aredę i tetraploidalną Dalę. W okresie wegetacji dokonywano pomiarów intensywności fotosyntezy za pomocą urządzenia do pomiaru parametrów wymiany gazowej Li-Cor 6400 oraz zawartości chlorofilu za pomocą chlorofilometru japońskiej firmy Minolta. Istotny wpływ na intensywność fotosyntezy, zawartość chlorofilu, a w konsekwencji plonowanie odmian miało uwilgotnienie gleby. Niższa wilgotność powodowała istotny spadek plonu. Z porównywanych odmian istotnie wyżej plonowała odmiana Dala. Większą zawartość chlorofilu w liściach stwierdzono u roślin uprawianych w warunkach stresu wodnego. Proces fotosyntezy przebiegał lepiej na glebie o większej wilgotności, stres wodny spowodował spadek fotosyntezy w przypadku odmiany Dala o 47%, zaś odmiany Areda o 42%.

Trzydzieści odmian i rodów hodowlanych Festuca spp. pochodzących z Polski i krajów Unii Europejskiej badano w uprawie trawnikowej, umiarkowanie intensywnej (Relaks), w latach 1993–1998 w Radzikowie. Celem badań było przedstawienie zmienności wśród gatunków i odmian Festuca spp pod względem cech trawnikowych. Porównywano następujące gatunki i podgatunki Festuca: F. rubra L. rubra Hack. (4 odm.), F. rubra L. trichophylla Gaud. (3 odm.), F. rubra L. commutata Gaud (8 odm.), F. heterophylla Lam. (1 odm.), F. ovina spp. (7 odm.) i F. arundinacea Schreb. (7 odm.). Oceniano następujące cechy odmian: ogólny aspekt, zadarnienie, powolność odrastania, doskonałość liścia, przezimowanie, zimozieloność, oraz tolerancję na choroby: pleśń śniegową (Microdochium nivale), różową plamistość liści (Limonomyces roseipellis), helmintosporiozę (Drechslera spp.) i głownię plamistą (Entyloma dactylidis). Stwierdzono duże różnice miedzy odmianami i gatunkami pod względem badanych cech. Wartość cech u odmian zmieniała się w sezonach i latach, co utrudniało wnioskowanie o ich walorach użytkowych i estetycznych. W ocenie wartości użytkowej odmian pomocna okazała się analiza skupień (metodą k-średnich), która podzieliła odmiany na trzy grupy różniące się istotnie pod względem cechy ogólnego aspektu. Biorąc pod uwagę ten podział opisano pozostałe cechy odmian. Najlepszymi pod względem większości cech użytkowych okazały się odmiany należące do F. rubra ssp. commutata, F. rubra ssp. trichophylla oraz F. ovina ssp. duriuscula. Średnią wartość przedstawiały odmiany F. rubra ssp. rubra oraz F. arundinacea. Najmniej przydatne na trawniki umiarkowanie intensywne były odmiany F. ovina spp. i pastewne odmiany F. arundinacea. Potwierdzono, że choroby traw znacznie obniżają wartość cech u odmian i są jednym z czynników wpływających na ich zmienność. Największe szkody na trawnikach powodowała pleśń śniegowa. Najbardziej podatne na tę chorobę były odmiany F. arundinacea i F. rubra ssp. rubra. Dużą tolerancję na pleśń posiadały niektóre odmiany F. ovina ssp. duriuscula, F. rubra ssp. commutata oraz F. rubra ssp. trichophylla.

Obiektem badań prowadzonych w latach 1996–2001 było 9 monokultur traw gazonowych. W doświadczeniu tym oceniano następujące gatunki i odmiany traw: Festuca heterophylla odmiana Sawa, Festuca rubra odmiana Leo i Jagna; Lolium perenne odmiana Inka, Niga, Nira; Agrostis tenuis odmiana Igeka, Niwa oraz Agrostis canina odmiana Nina. Doświadczenie założono zgodnie z zaleceniami agrotechnicznymi dotyczącymi zakładania trawników. Oceny cech trawników dokonano na podstawie skali 9-punktowej (Prończuk, 1993). Na podstawie uzyskanych wyników badań można stwierdzić, że najbardziej godnymi polecenia pod względem przydatności do zakładania trawników użytkowanych ekstensywnie okazały się: Agrostis tenuis (Niwa, Igeka); Agrostis canina (Nina) i Festuca heterophylla (Sawa). Wymienione gatunki traw i ich odmiany odznaczały się jednocześnie najlepszą trwałością. Dlatego też, mogą one być polecane do zakładania trawników użytkowanych ekstensywnie.

Dwadzieścia odmian w tym 5 rodów hodowlanych Poa pratensis pochodzących z Polski, krajów Unii Europejskiej i Kanady było badane w latach 1999–2001 w użytkowaniu trawnikowym w Radzikowie (centralna Polska). Oceniano następujące cechy odmian w sezonach i latach: przezimowanie, ogólny aspekt estetyczny, zadarnianie, powolność odrastania, doskonałość liścia, jakość trawnika, zimozieloność, kolor oraz odporność na choroby: helmintosporioza (Dreschlera poae) i rdzę żółtą (Puccinia striiformis). Cechy podzielono na główne (4 cechy) i szczegółowe (13 cech). Analizowano zmienność i współzależność cech. Badania wykazały, że odmiany P. pratensis różnią się pod względem wielu cech. Polskie odmiany należały do grupy drobnych pod względem cech głównych (przezimowanie, ogólny aspekt, jakość i zimozieloność). Odznaczały się dość dobrą odpornością na helmintosporiozę, i stosunkowo niską odpornością na rdzę żółtą. Najlepszymi pod względem wiekszości cech okazały się odmiany holenderskie: Barcelona i Bartitia. Rody hodowlane nie ujawniły nowych wartości użytkowych. Stwierdzono dużą zmienność cech u odmian w sezonach i latach. Największą zmienność (ponad 20%) wykazały takie cechy jak: przezimownie, zimozieloność oraz odporność na helmintosporiozę i rdzę żółtą. Zakres zmienności u odmian zawierał się w granicach od 0 do 47%. Stwierdzono istotną współzależność pomiędzy cechami głównymi i szczegółowymi. Ogólny aspekt estetyczny wykazał wysoko istotną współzależność z większością cech szczegółowych. Wynik ten potwierdza że ogólny aspekt jest cechą najważniejszą w ocenie odmian gazonowych.

Badania prowadzone były w latach 1996–1997 na 20 trawnikach przyulicznych w Warszawie i 21 w Płocku. Ich celem była analiza i porównanie składu florystycznego trawników w oby miastach. Ruń trawników w Warszawie tworzyły średnio 103 gatunki, zaś w Płocku 80 gatunków. Ocena stopnia zadarnienia trawników była podobna w obu miastach i wynosiła około 92%. Średni udział w pokryciu runi dla traw wynosił 23,5% w Warszawie i 23,2% w Płocku, dla roślin motylkowatych odpowiednio 17,5% i 22,5%. Na trawnikach w obu miastach największy udział miały: koniczyna biała (Trifolium repens), życica trwała (Lolium perenne), koniczyna łąkowa (Trifolium pratense), lucerna nerkowata (Medicago lupulina), kostrzewa czerwona (Festuca rubra), perz pospolity (Agropyron repens). Trwałe formy życiowe — hemikryptofity stanowiły średnio 68% traw w pokryciu runi, podczas gdy wśród roślin motylkowatych — 83%. Ruń trawników przyulicznych w obu miastach zdominowały gatunki z klasy antropogenicznych zbiorowisk łąkowych i pastwi­skowych (Molinio-Arrhenatheretea).

Badania przeprowadzono w latach 1996–1999 w Stacji Dydaktyczno-Badawczej Katedry Łąkarstwa Akademii Rolniczej w Lublinie. Doświadczenie założono metodą bloków losowanych w czterech powtórzeniach na glebie mineralnej lekkiej. Badaniami objęto zarejestrowane polskie odmiany Lolium perenne L.: Gazon, Inka, Niga, Nira i Stadion. Na wszystkich obiektach nawożenie mineralne było jednakowe. W okresie wegetacji w latach pełnego użytkowania przeprowadzano 23–26 koszeń na wysokość 4 cm. Intensywność odrastania odmian określano na podstawie wysokości nadziemnej części roślin przed każdym koszeniem. Badania wykazały, że odmiany Stadion i Inka wyróżniały się wolniejszym tempem odrastania niż odmiany Gazon i Niga.

W pracy przedstawiono wyniki 3-letnich badań dotyczące przydatności niektórych gatunków i odmian oraz mieszanek traw gazonowych na trawniki rekreacyjne w warunkach Pojezierza Olsztyńskiego. W doświadczeniach ścisłych oceniano w skali 9° przezimowanie, zadarnienie, kolor, delikatność liścia i ogólny aspekt murawy. Wykazano, że spośród różnych wariantów badawczych najbardziej przydatnymi do obsiewu rekreacyjnych nawierzchni trawiastych okazały się mieszanki zaprojektowane w Katedrze Łąkarstwa oraz niektóre handlowe mieszanki importowane z zagranicy.

Na podstawie wyników dwóch niezależnych, polowych doświadczeń wykonanych w latach 1997–1999 dokonano oceny wartości trawnikowej i nasiennej 26 odmian i rodów podgatunków (form) kępowych i rozłogowych kostrzewy czerwonej. Stosowano tradycyjne kryteria oceny ogólnego aspektu estetycznego i cech użytkowych oraz plonu nasion i jego zależności od nasiennych cech morfologicznych i biologicznych. Dokonano oceny odmian i rodów za pomocą syntetycznego wskaźnika wartości ogólnogospodarczej (WOG). Wskaźnik oparto o dwie cechy główne, tj. ogólny aspekt estetyczny trawnika (OA) i plon nasion (PN) oraz o współczynnik zależności cechy nasiennej i użytkowej. Współczynnik ten wynika ze stosunku średniej wartości tych cech pochodzących z wszystkich uzyskanych danych w badaniach. Obliczenia wykonane na badanych odmianach i rodach podgatunków kępowych i rozłogowych kostrzewy czerwonej wykazały, że wskaźnik ten może być pomocny w syntetycznej, jednoliczbowej ocenie odmian i rodów pod względem wartości ogólnogospodarczej.

Celem badań było określenie zmian w składzie florystycznym „mieszanek odmianowych” w pierwszym i drugim roku użytkowania trawników. Badano 12 odmian w obrębie gatunków: Lolium perenne L, Festuca rubra L. ssp. commutata Gaud, Festuca rubra L. ssp. rubra Huck. i Poa pratensis L. Odmiany wysiewano w mieszankach o następującym składzie gatunkowym: L. perenne L. — 40%, F. rubra spp. — 40%, P. pratensis L. — 20%. Odmiana była jedynym przedstawicielem gatunku w mieszance, natomiast pozostałe składniki mieszanki były reprezentowane przez stały zestaw odmian pozostałych gatunków. Jesienią w roku wysiewu oraz w poszczególnych sezonach roku pełnego użytkowania pobierano próby roślin z runi trawnika do analizy botaniczno-wagowej i określono zmiany składu florystycznego. Przeprowadzone badania wykazały, że zmiany składu florystycznego trawnika zależały głównie od komponentów gatunkowych, ale tylko niekiedy istotnie od odmianowych. W okresie dwóch lat użytkowania Lolium perenne zajmowała w mieszankach pozycję dominującą o udziale w runi powyżej normy wysiewu, Festuca rubra występowała w granicach normy wysiewu, a Poa pratensis wyraźnie poniżej normy. W drugim roku użytkowania zaznaczyły się zmiany w składzie runi. Istotnie zmniejszył się udział Lolium perenne, a wzrósł udziału Festuca rubra i Poa pratensis. Stwierdzono zmiany w udziale odmian w runi trawników w sezonach roku (wiosna, lato, jesień). Były one istotne u odmian Festuca rubra, a nie istotne u odmian Lolium perenne i Poa pratensis.

Na podstawie wyników dwóch serii doświadczeń wykonanych w latach 1992–1997 dokonano oceny wartości trawnikowej jedenastu odmian Poa pratensis L., w tym sześć znajdujących się w badaniach rejestrowych. Stosowano tradycyjne kryteria oceny ogólnego aspektu estetycznego trawnika i cech użytkowych (gazonowych). Nowe odmiany IHAR średnio dorównywały wartością użytkową wzorcowi zbiorowemu, a niektóre nawet przewyższały krajowe odmiany zarejestrowane. Dotyczy to zwłaszcza odmiany RA-1474 (Dresa) i RA-1520 (Parkowa) oraz BA-130 (Bila). Grupa odmian nowo wyhodowanych charakteryzowała się lepszym zadarnianiem oraz znacznie korzyst­niejszą ciemnozieloną barwą, natomiast u niektórych odmian odnotowano słabszą odporność na helmintosporiozę.

W kwietniu 1994 roku na glebie piaszczystej w warunkach klimatycznych Polesia Lubelskiego wysiano 4 mieszanki nasion traw gazonowych zakupione w sieci handlowej. Zastosowano dwie normy wysiewu nasion — 250 kg×ha-1 i 400 kg×ha-1. Doświadczenie założono metodą bloków losowa­nych w czterech powtórzeniach na poletkach o powierzchni 2 m2. Badania prowadzono według systemu oceny traw gazonowych opracowanej w IHAR w Radzikowie i COBORU w Słupi Wielkiej. Po trzech latach badań stwierdzono, że najbardziej trwała i zwarta ruń trawnikowa utworzyła się na poletkach obsianych mieszanką Lawn Seed, która zawierała najwięcej kostrzewy czerwonej oraz kostrzewę owczą. Życica trwała w omawianych warunkach przyrodniczych ustępowała z runi już w drugim roku po wysiewie mieszanki. Poza tym, nie obserwowano widocznego wpływu zwiększo­nej normy wysiewu nasion na jakość trawnika.

W latach 1998–2001 badano występowanie i szkodliwość rdzy żółtej powodowanej przez Puccinia striiformis Westend na trawnikach i uprawach nasiennych wiechliny łąkowej. Materiałem do badań było 20 odmian polskich i zagranicznych oraz 35 ekotypów pochodzących z różnych rejonów Polski, które wysiano w dwóch doświadczeniach trawnikowych stosując umiarkowanie intensywną pielęgnację. Pięć z tych odmian oceniano w uprawie na nasiona. Stwierdzono, że populacja P. striiformis występująca na wiechlinie łąkowej w Polsce była formą wyspecjalizowaną do pasożytowania na tym gatunku, ponieważ nie porażała innych gatunków traw. Rdza żółta pojawiała się na wiechlinie w różnych okresach sezonu wegetacyjnego — od maja do października. Przy późnym pojawieniu choroba nie powodowała dużych szkód w uprawach. Wczesne wystąpienie rdzy okazało się groźne dla wiechliny łąkowej. Choroba wpływała negatywnie na wygląd trawników odmianowych, ich zadarnienie i zimozieloność. W uprawie na nasiona, jesienne porażenie obniżało wigor roślin przed zimą. Podatne na rdzę żółtą odmiany wytwarzały w roku następnym mało pędów generatywnych lub kłosiły się nierówno co wpływało ujemnie na plon nasion. Stwierdzono, różnice w podatności odmian i ekotypów wiechliny na P. striiformis. Mniej porażane były takie odmiany jak Bartitia, Miracle, Barcelona, Barzan oraz osiem ekotypów.

W warunkach laboratoryjnych jesienią 2000 roku przeprowadzono doświadczenie, którego celem było określenie potencjału allelopatycznego Hieracium pilosella na początkowy rozwój ziarniaków traw, odmian gazonowych (życicy trwałej „ovation” i kostrzewy czerwonej „adio”). Badano wpływ trzech różnych roztworów wykonanych z biomasy nadziemnej i podziemnej (korzeni) tej rośliny na energię i zdolność kiełkowania oraz wydłużanie się siewek traw. Stwierdzono hamowanie tak energii jak i zdolności kiełkowania ziarniaków pod wpływem wszystkich stosowanych roztworów. Zastoso­wane roztwory glebowe wpływały dodatnio na wydłużanie się siewek życicy trwałej.

W wieloletnich pracach badawczych, w warunkach polowych i laboratoryjnych, określono zna­czenie wysiewanych gatunków i odmian traw oraz stosowanego nawożenia mineralnego w rozwoju procesu darniowego na glebach inicjalnych wytworzonych z odpadów karbońskich. Wzrost i rozwój krótkotrwałych gatunków traw wysiewanych w mieszankach oraz kumulacja biomasy intensyfi­kowana nawożeniem mineralnym charakteryzowała pierwszą fazę procesu darniowego. Ustępowanie tych gatunków rozluźnienie darni i osiedlenie się w runi Calamagrostis epigeios o systemie korzeniowym sięgającym warstw, poniżej 30 cm charakterystyczne były dla wchodzenia do drugiej fazy tego procesu Osiedlanie się drzew z nalotu nasion oraz ocienianie Calamagrostis epigeios spowodowało jego ustępowanie. Poziom darniowy nie zwiększył się co było charakterystyczne dla trzeciego etap procesu darniowego. Proces darniowy opisano na podstawie badań zmian w składzie florystycznym zbiorowisk roślinnych tworzonych z wysiewanych traw, wielkości wyprodukowanej biomasy nadziemnej, oraz zmian chemicznych i biologicznych w glebie inicjalnej.

Odpady paleniskowe, składowane na hałdach elektrowni węglowych, charakteryzują się specy­ficznymi właściwościami fizykochemicznymi, alkalicznym odczynem oraz brakiem niezbędnego dla życia roślin azotu. W tak specyficznych warunkach, rozwija się i utrzymuje niewiele roślin, które skutecznie pokrywają składowisko odpadów, zabezpieczając je przed nadmiernym pyleniem. Badania prowadzono na składowisku Elektrowni „Dolna Odra” w Nowym Czarnowie. Zastosowane metody zadarniania, poprzez wgłębne humusowania z zasiewem oraz układania darniny gotowej, wykonane w 1992 roku, a oceniane w latach 1997–2001, zapewniały należytą zwartość runi, zabezpieczającą składowisko przed pyleniem. Gatunkami wykazującymi największą trwałość, w składzie ukształto­wanych zbiorowisk roślinnych, były: Festuca rubra, Poa pratensis, Trifolium repens, Taraxacum officinale i Achillea millefolium. Ruń na powierzchni zagospodarowanej metodą wgłębnego humusowania z zasiewem charakteryzowała się większą zwartością, wyższym udziałem gatunków wsiewanych i roślin motylkowatych.

W roku 1999 na przyrzecznej południowo-zachodniej skarpie wału przeciwpowodziowego nad Odrą w Raciborzu wysiano trzy mieszanki składające się z dostępnych w handlu nasion traw i motylkowatych. Podstawowym kryterium doboru komponentów do mieszanek była obserwacja gatunków występujących w podobnych warunkach siedliskowych. W badaniach wykazano wyraźny wpływ składu mieszanki na rozwój gatunków w kolejnych latach i na zadarnianie powierzchni. W pierwszym roku po zasiewie najlepiej rozwijała się życica trwała. Była ona w tym roku faktycznym dominantem w runi powstałej z wysiewu każdej mieszanki. Od drugiego roku wykazano wyraźne zmniejszenie jej udziału do zaledwie kilkuprocentowego poziomu w 2002 roku. Wykazano, że większy udział tego gatunku negatywnie wpływał na zadarnianie skarpy w drugim roku po zasiewie. Miejsce ustępującej życicy trwałej zajmowała przede wszystkim kostrzewa czerwona, która w trzecim roku badań na obiektach obsianych mieszankami z dominacją traw niskich stanowiła połowę udziału w składzie botanicznym. Spośród innych komponentów bardzo dobrze, szczególnie w dwóch pierwszych latach badań, rozwijały się: rajgras wyniosły, koniczyna biała i lucerna nerkowata, a w trzecim roku kostrzewa czerwona i umiarkowanie dobrze kostrzewa trzcinowa oraz nie siana, poza mieszanką nr 1, stokłosa bezostna. O rozwoju gatunków decydowała również odległość od podstawy wału. W dolnej części skarpy zdecydowanie lepiej rozwijały się trawy wyso­kie, nawet jeżeli nie były wysiewane w mieszance i życica trwała. W miarę wzrostu wysokości wału ustępowały one miejsca kostrzewie czerwonej i koniczynie białej.

Celem badań była ocena przydatności geosiatki typu HaTe® 23.142 do ochrony powierzchni wału przeciwpowodziowego przed erozją oraz określenie jej wpływu na rozwój nowych zasiewów i skuteczność zadarniania tych powierzchni. Doświadczenie założono we wrześniu 1999 roku na, odbudowanym po powodzi w 1998 roku wale przeciwpowodziowym nad Odrą w Raciborzu. Wysiano trzy mieszanki w 3 powtórzeniach na przyrzecznej skarpie wału na poletkach o wymiarach 3,5 m x 7 m w dwóch wariantach: z geosiatką oraz bez niej. Zastosowano trzy mieszanki: wielo­gatunkową — trawiasto-motylkowatą, z trawami niskimi, wielogatunkową — trawiasto-motylkowatą, z udziałem traw wysokich oraz trawnikową z dużym udziałem życicy trwałej. W wyniku przepro­wadzonej analizy statystycznej nie wykazano istotnego zróżnicowania zadarniania i składu florystycznego powierzchni pasów okrytych geosiatką i bez niej. Stwierdzono, że geosiatka chroniła zbocze wału przed minowaniem przez zwierzęta ryjące (krety, nornice, karczowniki) oraz ograniczała zasiedlanie przez niepożądane gatunki głęboko korzeniących się chwastów zwiększając tym samym trwałość całej konstrukcji.

Celem czteroletnich badań nad wieloletnimi gatunkami traw typu C4 fotosyntezy — Andropogon gerardi Vitm., Miscanthus sinensis (Thunb.) Anders., Panicum virgatum L. i Sorghastrum nutans (L.) Nash, jest określenie zakresu zmienności cech morfologicznych i fenologicznych, w aspekcie możliwości uprawy na cele energetyczne w warunkach klimatycznych Polski. Wyniki wstępnej waloryzacji prowadzonej w sezonie wegetacyjnym 2001 roku wykazały znaczne zróżnicowanie roślin pod względem obserwowanych cech. Na uwagę zasługuje ekotyp Andropogon gerardi nr 373/98, który osiągnął wysokość 270 cm, przewyższając otrzymane z amerykańskich banków genów odmiany tego gatunku (wysokość odmian od 205 do 230 cm). Zróżnicowanie wysokości odmian Panicum virgatum i Sorghastrum nutans mieściło się pomiędzy 153 a 225 cm. Wszystkie badane taksony północnoamerykańskie wytworzyły nasiona, które zebrano w okresie od 3 do 31 paździer­nika. Obserwacje rozwoju 9 linii mieszańcowych Miscanthus sinensis, przeprowadzone pod koniec sezonu wegetacyjnego, wykazały że większość roślin (65%) znajdowała się w fazie wegetatywnej lub kłoszenia, a 35% w fazie generatywnej. Tylko z kilku roślin w ramach linii “3” uzyskano nasiona. Obiekty tej linii charakteryzowały się również największą wysokością (do 270 cm).

Badania przeprowadzone w latach 1999–2001 miały na celu porównanie trzech sposobów rozmnażania wegetatywnego i dwóch  sposobów podziału roślin, 4 gatunków traw z rodzaju Sesleria, przez zastosowanie: podziału tradycyjnego (kontrola) — najczęściej stosowany dotychczas podział roślin matecznych na 3–5 kępek, z sadzeniem podzielonych części roślin bezpośrednio do gruntu (podział tradycyjny); podziału intensywnego — nie stosowane dotąd dzielenie roślin matecznych na możliwie najmniejsze, zdolne do podjęcia dalszego wzrostu części 1–3 pędowe, sadzone bezpośrednio po podziale do gruntu (podział intensywny I); podziału intensywnego, jak w punkcie b, lecz sadzonki uprawiano przez 14 dni po podziale w szklarni, a następnie sadzone do gruntu (podział intensywny II). Z przeprowadzonych badań wynika, że z jednej rośliny matecznej, przy zastosowaniu podziału intensywnego, można uzyskać znacznie większą liczbę roślin potomnych niż z podziału tradycyjnego, co może przyczynić się do większej popularyzacji i dostępności gatunków “traw rabatowych” z rodzaju Sesleria oraz szerszego ich zastosowania.

Preferowany ostatnio parkowy kierunek zagospodarowania nieużytków poprzemysłowych stwarza możliwość szerszego wykorzystania w rekultywacji wieloletnich gatunków traw z grupy rabatowych. Trawy te mogą tworzyć trwałe i efektowne kompozycje na tych terenach. Celem pracy były badania żywotności Miscanthus sacchariflorus w siódmym roku wzrostu na zwałowisku odpadów karbońskich. Badane cechy morfologiczne w tym okresie takie jak wysokość i liczba pędów generatywnych, długość kwiatostanów wskazują na osłabienie żywotności oraz ograniczone możliwości rozprzestrzeniania się miskanta w trudnych warunkach siedliska. Przy zastosowaniu niskiego i nieregularnego nawożenia gatunek utrzymuje się jednak w warunkach ekstremalnych zwałowiska, zachowuje wartości dekoracyjne i spełnia wymogi jakie stawia się roślinom w procesie rekultywacji. 

Wobec znacznego postępu badań, w artykule przedstawiono najnowsze osiągnięcia w zakresie struktury i właściwości podjednostek uczestniczących w tworzeniu kompleksu glutenowego białek zapasowych ziarniaków zbóż, na przykładzie pszenicy. Główną uwagę zwrócono na elastomeryczny charakter tych białek, występowanie charakterystycznych sekwencji powtarzalnych aminokwasów odpowiedzialnych za tworzenie struktur lewoskrętnych — β oraz na typy i lokalizację wiązań sieciujących, uczestniczących w tworzeniu wielkocząsteczkowych kompleksów (disulfidowych, wodorowych, sił hydrofobowych). Starano się również, w miarę możliwości, powiązać strukturę podjednostek uczestniczących w tworzeniu kompleksów z właściwościami i wartością wypiekową glutenu i ciasta, jakkolwiek w tym zakresie istnieje nadal wiele wątpliwości. Przedstawiono wreszcie mechanizm toksycznego oddziaływania prolamin na osoby cierpiące na chorobę pochodzenia genetycznego — celiakię, a także zastosowanie metod inżynieryjno-genetycznych dla uzyskiwania naturalnych podjednostek w stanie czystym i wbudowywanie ich do kompleksów, co stanowi ważny krok na drodze poznania cech jakościowych wnoszonych przez poszczególne podjednostki. 

Endoproteinazy cysteinowe wydają się być najważniejszym typem endoproteinaz odpowiedzial­nych za inicjację i intensywną hydrolizę białek zapasowych nasion towarzyszącą kiełkowaniu i wczesnej fazie wzrostu i rozwoju siewek. Enzymy te zaangażowane są również w procesy starzenia się organów i różnicowania elementów przewodzących. W odpowiedzi na niekorzystne czynniki abiotyczne tzn. niską lub wysoką temperaturę, deficyt wody czy zasolenie, a także czynniki biotyczne wykazano zwiększoną ekspresję genów kodujących endoproteinazy cysteinowe. Przypuszcza się, że funkcja tych enzymów nie ogranicza się do eliminacji białek zdenaturowanych, toksycznych w przypadku infekcji patogena czy ataku owadów, a także białek nieprawidłowych powstałych wskutek błędów indukowanych stresem czy też degradacji białek zbędnych tzn. takich, które w określonej sytuacji przestają odgrywać rolę. Funkcja tych enzymów może polegać także na aktywacji specyficznych białek indukowanych stresem niezależnie od jego charakteru. Na przykładzie 55 odmian i rodów pszenicy ozimej i dziesięciu odmianach pszenicy jarej wykazano, że stopień indukcji endoproteinaz cysteinowych odzwierciedla poziom odporności pszenicy jarej i ozimej na deficyt wody i poziom tolerancji mrozowej pszenicy ozimej.  

Poziom mrozoodporności siewek pszenicy ozimej dwudziestu odmian i rodów zaaklimatyzo­wanych do niskiej temperatury jest silnie dodatnio skorelowany z poziomem tolerancji odwodnienia (r = 0,862) tych siewek. Aktywność endoproteinaz cysteinowych siewek kontrolnych, nie zaaklimatyzowanych do niskiej temperatury, nie wykazywała korelacji z poziomem odporności na mróz badanych siewek (r = -0,0028). Po 10-dniowym okresie aklimatyzacji, aktywność enzymów odmian odpornych nie ulegała zmianie lub obniżała się, a odmian nieodpornych zwiększała się i była wysoce negatywnie skorelowana z poziomem mrozoodporności badanych odmian (r = -0,853). Przeprowadzone doświadczenia wskazują, że poziom indukcji endoproteinaz cysteinowych odzwierciedla poziom odporności na mróz i suszę pszenicy ozimej w fazie siewki. Opisana metoda może służyć jako prosty test laboratoryjny do porównawczej oceny odporności materiałów hodowlanych pszenicy ozimej na te dwa powszechne stresy środowiskowe.

Kriokonserwacja jest to metoda przechowywania zamrożonego materiału biologicznego w bardzo niskich temperaturach, najczęściej w ciekłym azocie (-196° C). W pracy dokonano przeglądu literatury na temat kriokonserwacji materiału roślinnego pochodzącego z kultur in vitro, z uwzględnieniem metod, warunków procesu i możliwości szerokiego zastosowania w bankach genów. Zestawiono wyniki uzyskane przez autorów zajmujących się kriokonserwacją różnych gatunków roślin.

W ostatnich latach pojawiło się szereg nowych odmian o wysokiej jakości technologicznej ziarna, a jednocześnie o zwiększonych możliwościach plonowania. W pracy oceniono efekty hodowli pszenicy i ich wykorzystanie w praktyce. Ocenę przeprowadzano metodą zmiany potencjału plonotwórczego odmian. W warunkach doświadczeń odmianowych, w okresie 1986–2001, w efekcie hodowli odmian średni przyrost plonów pszenicy wynosił 41 kg/ha/rok. Praktyczne wykorzystanie efektów hodowli jest mniejsze, ograniczane dodatkowo niskim poziomem agrotechniki w gospodarstwach. Jednym z głównych czynników niesatysfakcjonującego poziomu oddziaływania hodowli na produkcję jest rosnący rozdźwięk miedzy efektami hodowli, a wynikającym z braku popytu, pogarszającym się zaopatrzeniem w nasiona nowych odmian.

Na podstawie analizy doświadczeń hodowlanych z rodami pszenicy ozimej omówiono genetyczne uwarunkowanie i współzależności takich cech, jak: plon z poletka, masa 1000 ziaren, liczba dni od 1 maja do kłoszenia, wysokość roślin oraz odporność na choroby grzybowe: mączniak, rdzę brunatną, plamistości liści i septoriozę kłosa. Wszystkie cechy, z wyjątkiem plonu, odporności na plamistości liści i septoriozę kłosa, odznaczały się wysokim współczynnikiem genetycznego uwarunkowania, w granicach 0,78–0,94. Dla trzech ostatnich cech współczynnik ten był średni: od 0,43 do 0,56, przy czym najniższa wartość odnosi się do plonu. Obliczone korelacje miały w większości niskie i średnie wartości; korelacje genotypowe były z reguły nieznacznie wyższe, co oznacza że korelacje fenotypowe były uwarunkowane głównie genotypem roślin. Dla kilku par cech wartości korelacji były statystycznie istotne. Najsilniej skorelowane dodatnio były: odporność na plamistości liści z liczbą dni do kłoszenia, odporność na plamistości liści z odpornością na septoriozę kłosa, plon z masą 1000 ziaren oraz odporność na septoriozę kłosa z wysokością (ta ostatnia zależność jest niekorzystna z punktu widzenia hodowli). Wykazano także ujemną, niezbyt wysoką, lecz statystycznie istotną korelację pomiędzy plonem a liczbą dni do kłoszenia, co oznaczało wyższy plon form wcześniejszych.

W oparciu o rezultaty doświadczeń z kolekcją roboczą pszenicy ozimej, przeprowadzonych metodą wzorcową w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Oddział w Krakowie w latach 1998/99, 1999/2000 i 2000/01, analizowano zmienność i genetyczne uwarunkowanie odporności na porastanie, a także fenotypowe i genotypowe współzależności tej cechy i 8 innych cech użytkowych pszenicy ozimej, tj. masy 1000 ziaren, liczbę dni do kłoszenia i dojrzewania, wysokości roślin oraz odporności polowej na mączniak, rdzę brunatną, septoriozę liści i septoriozę kłosa. Wykazano wysokie genetyczne uwarunkowanie badanej cechy: współczynnik genetycznego uwarunkowania osiągnął wartość 0,78. Odporność na porastanie dla 31 odmian i rodów charakteryzowała się bardzo dużą zmiennością - współczynnik zmienności w poszczególnych latach przyjmował wartości od 20,6% do 53,9%, przy czym większość badanych form wykazywała niską odporność. Średnie wartości cechy wynosiły w latach odpowiednio 3,48, 3,66 i 6,17 w skali bonitacyjnej od 1 do 9. Stwierdzone korelacje miały niskie i statystycznie nieistotne wartości w zakresie od -0,17 do 0,29. Uzyskano dodatnie wartości korelacji z terminem kłoszenia i dojrzewania oraz z wysokością roślin, natomiast z masą 1000 ziaren, odpornością na rdzę brunatną i septoriozę kłosa odporność na porastanie korelowała ujemnie.

W okresie 3 lat badano wartość technologiczną ziarna 76 ozimych linii introgresywnych uzyskanych z krzyżowań międzygatunkowych i międzyrodzajowych pszenicy T. aestivum L. z T. durum Desf. v. Mirable, Khapli Fuensemiduro, T. timopheevii Zhukov. v. 5013, 5030, Ae. speltoides Taush., L. perenne L. v. Anna. Wyselekcjonowano je spośród 1165 mieszańców oddalonych na podstawie wysokiej zawartości białka ogółem w ziarnie (%), wskaźnika sedymentacji Zeleny’ego (ml), liczby opadania (s) i wartości wypiekowej klasy E (elitarna) lub A (jakościowa) w stosunku do odmiany Begra według kryteriów Klockiewicz-Kamińska i Brzeziński (1997). Uzyskanie bardzo wysokich wartości wskaźników technologicznych przekraczających dane wzorca T. aestivum L. (klasa E) wskazuje na efekt introgresji genów genomów A i B T. durum Desf,, T. timopheevii Zhukov., Ae. speltoides Taush., genomu G T. timopheevii Zhukov i genomu L L. perenne L. Zidentyfikowane linie mogą w przyszłości stanowić materiał wyjściowy do wytworzenia źródeł genetycznych dla hodowli jakościowej pszenicy ozimej.

Materiał badawczy stanowiło ziarno 9 odmian pszenicy ozimej: Gama, Almari, Begra, Roma, Wanda, Kaja, Korweta, Izolda, Rysa. Ziarno otrzymano z 3 Stacji Doświadczalnych Oceny Odmian, ze zbioru w latach 1997–1999. Z ziarna ocenianych odmian pszenicy otrzymano średnio 65,9% mąki. Odmiany pszenicy różniły się zawartością badanych białek (V = 7,4 do V = 87,1%), pentozanów rozpuszczalnych (V = 14,7%), nierozpuszczalnych (V = 18,5%) i ogółem (V = 14,8%). Mąka pszenna charakteryzowała się niską aktywnością enzymów proteolitycznych (2,0 jednostki) i a-amylazy (317 s) mierzonej liczbą opadania oraz wysoką liczbą sedymentacji (63 cm3). Z mąki pszennej otrzymano dużo glutenu mokrego (34,8%) o rozpływalności 4 do 10 mm. Ilość i jakość glutenu oraz liczba sedymentacji zależały od zawartości badanych białek. Oceniana mąka miała wysoką początkową (78,2° C) i końcową temperaturę (91,0° C) oraz długi czas kleikowania (44,0 min). Kleiki mączne odznaczały się niską lepkością maksymalną (286 jB) i po przetrzymaniu w 95° C (304 jB), a znacznie wyższą lepkością po ochłodzeniu do 50° C (482 jB). Mąka pszenna charakteryzowała się dużą wodochłonnością (58,2–62,4%). Ciasto otrzymane z tej mąki odznaczało się dobrymi właściwościami reologicznymi. Na właściwości reologiczne ciasta istotny wpływ miały oceniane białka i aktywność a-amylazy. Chleb wypieczony z mąki pszennej charakteryzował się dużą objętością w przeliczeniu na 100 g mąki (617 cm3) i nadpiekiem (48,8%) oraz odpowiednią strukturą miękiszu. Objętość i nadpiek chleba zależały od aktywności enzymów proteolitycznych.

Wykonano obserwacje i pomiary biometryczne linii addycyjnych, linii substytucyjnej 1B/1R i form wyjściowych w celu określenia wpływu chromosomów żyta odmiany Dańkowskie Złote na fenotyp i niektóre elementy struktury plonu pszenicy heksaploidalnej odmiany Grana. Analizowano liczbę dni do kłoszenia, wielkość liścia flagowego, długość pędu głównego i osadki kłosowej, liczbę i masę ziarniaków z kłosa głównego i całej rośliny, masę 1000 ziarniaków, płodność kłoska, zbitość kłosa oraz zawartość białka w ziarniakach. Największe zmiany morfologiczne dotyczące głównie kłosów i liści, a także ogólnego pokroju roślin obserwowano w linii 2R. Zarówno addycja jak i substytucja chromosomu 1R wpływała istotnie na skrócenie pędu. We wszystkich liniach stwierdzono istotnie niższą płodność kłoska w porównaniu z pszenicą. Większość badanych linii charakteryzowała się istotnie niższą od pszenicy masą tysiąca ziarniaków, a zarazem wyższą procentową zawartością białka w ziarniakach. Linie addycyjne 3R i 6R różniły się bardziej od pszenicy pod względem większości analizowanych cech niż linie z dodanymi chromosomami telocentrycznymi 3RS i 6RL.