Repozytorium

Oceniano reakcję linii addycyjnych i linii substytucyjnej 1B/1R oraz form wyjściowych, tj. pszenicy, żyta i pszenżyta oktoploidalnego na działanie kwasu giberelinowego (GA3). Test giberelinowy przeprowadzono w komorze wegetacyjnej w warunkach kontrolowanych. Siewki podlewano roztworem gibereliny o stężeniu 50 mg/g przez 18 dni, po czym mierzono długość koleoptyla i całą siewkę. Badane linie różniły się między sobą i od pszenicy pod względem reakcji na GA3. Najdłuższą siewkę i koleoptyl stwierdzono w linii addycyjnej 2R. Na podstawie uzyskanych wyników można wnioskować, że na chromosomie 2R żyta odmiany  Dańkowskie Złote znajdują się geny kontrolujące metabolizm związany z wykorzystaniem giberelin.

Celem badań było określenie produkcyjności żyta mieszańcowego przy stosowaniu małych ilości wysiewu. Badania przeprowadzono na polu należącym do kompleksu żytniego bardzo dobrego. Badano 4 gęstości siewu (100, 150, 200, 250 ziaren/m2) na tle różnych poziomów nawożenia azotem (od 0 do 160 kg N×ha-1). Przy siewie najrzadszym (100 ziaren/m2) plon ziarna sięgał 5,5 t×ha-1. Zwiększanie gęstości siewu powodowało nieznaczny, nie przekraczający 0,5 t×ha-1 przyrost plonu. Interakcji między nawożeniem i gęstością siewu nie stwierdzono. Najwyższe plony ziarna uzyskano przy dawce N 120 kg×ha-1.

Podano krótką charakterystykę pod względem odporności na porastanie, mrozoodporności oraz cech struktury plonu sześciu rodów pszenżyta ozimego o normalnej wysokości roślin wytworzonych w Zakładzie Roślin Zbożowych Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Krakowie. Rody wykazujące wysoką odporność na porastanie w ciągu 5 do 6 kolejnych lat badań można uznać za źródła tej cechy, co stwarza możliwość wykorzystania ich w dalszych pracach zmierzających do wyhodowania nowych odpornych na porastanie odmian pszenżyt.

W latach 1999–2001 przeprowadzono jeden eksperyment wazonowy oraz dwa mikropoletkowe w celu określenia reakcji nowych odmian pszenżyta ozimego na dawki azotu, gęstość i termin siewu. Stwierdzono, ze odmiany pszenżyta ozimego miały niejednakowe wymagania w stosunku do badanych czynników.

Przedstawiono plonowanie pszenżyta jarego w zależności od udziału w płodozmianie i sposobu pielęgnowania roślin. Wykazano, że zwiększony udział pszenżyta jarego w płodozmianie do 75 i 100% istotnie obniżał plon ziarna, w odniesieniu do płodozmianów A (25% pszenżyta) i B (50% pszenżyta). Zniżka ta powodowana była głównie mniejszą obsadą kłosów na 1m2 oraz mniejszą masą ziarna z kłosa. Chemiczne środki ochrony roślin zwiększały plon ziarna pszenżyta jarego o 5,2% w porównaniu z obiektami bez pestycydów. 

Badano wpływ światła lasera na plon i wartość siewną ziarna jęczmienia odmian Rataj i Klimek. Nasiona poddano obróbce promieniami lasera helowo-neonowego (He-Ne) emitującego wiązkę promieni czerwonych o długości fali 632,8 nm. Badania laboratoryjne i polowe prowadzono wykorzystując nasiona kontrolne i naświetlane wiązką rozbieżną lasera He-Ne o mocy 4 mW/cm2 z użyciem trzech różnych dawek krotności promieniowania (2, 4, 6). Przed siewem w warunkach laboratoryjnych określono: zdolność kiełkowania, zdrowotność nasion oraz wigor nasion i siewek. Natomiast po zbiorze zbadano zdolność kiełkowania i skład chemiczny nasion, które wyrosły zarówno z nasion naświetlanych jak i nie naświetlanych. W polu określono: produktywność roślin z poletka, obsadę roślin na 1 m2, wysokość roślin, długość kłosa, liczbę ziarniaków w kłosie oraz masę tysiąca ziarniaków. Przedsiewna biostymulacja nasion promieniami lasera obydwu odmian jęczmie­nia jarego oddziałała korzystnie na produktywność roślin, a wyższe dawki energii cztero- i sześcio­krotna wpłynęły istotnie w przypadku odmiany Klimek. Przedsiewne traktowanie nasion światłem lasera różnicowało strukturę plonu roślin. Światło lasera stymulowało wysokość roślin i MTN (odm. Klimek). Wschody polowe nasion poddanych działaniu światła lasera były zróżnicowane w zależ­ności od odmiany, krotności naświetleń i warunków agrometeorologicznych. Zdolność kiełkowania nasion badanych odmian w zasadzie nie uległa zmianom pod wpływem zróżnicowanych poziomów energii światła laserowego. Natomiast nasiona zebrane z roślin, które wyrosły z nasion laserowanych odznaczały się lepszą zdolnością kiełkowania w stosunku do roślin, które wyrosły z nasion nie naświetlonych. Żywotność nasion poddanych obróbce promieni lasera była niższa. Siewki wyrosłe z nasion poddanych obróbce promieni lasera gromadziły mniej suchej masy niż otrzymane z nasion kontrolnych. W warunkach testu przyśpieszonego starzenia, nasiona obydwu odmian jęczmienia poddane biostymulacji miały wyższy wigor. Test przyśpieszonego starzenia wykazał procentowy wzrost nasion wigorowych obydwu odmian jęczmienia po zabiegu naświetlana laserem i kiełkujących normalnie (odm. Rataj). Test wzrostowy wykazał, że podwójna dawka wpływa na przyrost plumuli, a wszystkie krotności naświetleń nie modyfikują długości korzenia. Testy tetrazolinowe wykazały, że dawki energii użyte do naświetlania nasion jęczmienia obniżyły ich wigor. Natomiast odnotowano, że najwyższa sześciokrotna dawka energii światła laserowego wykazała tendencje do ograniczania występujących patogenów na nasionach odmiany Klimek. Przedsiewne naświetlanie nasion nie wpływało na zawartość białka i skrobi w zebranym ziarnie, ale spowodowało wzrost włókna w ziarniakach odmiany Rataj.

Przedstawiono plonowanie, zachwaszczenie i zdrowotność jęczmienia jarego wysiewanego w stanowisku po ziemniaku, grochu siewnym i po 1, 2 lub 3-krotnej uprawie po sobie. Drugim czynnikiem były zróżnicowane sposoby pielęgnowania roślin. Wykazano, że jęczmień jary najwyżej plonuje po grochu siewnym i ziemniaku, natomiast istotnie niżej (o 29,3–34,4%) w stanowisku po 3-krotnej uprawie po sobie. Obniżka plonu wynikała z mniejszej obsady kłosów na jednostce powierzchni i liczby ziaren w kłosie. Uprawa jęczmienia po sobie zwiększała zachwaszczenie łanu i porażenie roślin przez choroby podstawy źdźbła. Chemiczne środki ochrony roślin przeciwdziałały spadkowi plonu, głównie w dobrych stanowiskach.

Celem badań było poznanie zmienności i fenotypowo-genotypowej korelacji pomiędzy ważnymi cechami użytkowymi u odmian i rodów owsa, na podstawie przeprowadzonych w 5 miejscowościach w latach 1996 i 2000 doświadczeń polowych. Badano następujące cechy; plon ziarna z poletka, wysokość roślin, data wyrzucania wiech, odporność na rdzę koronową owsa i mączniak, odporność na wyleganie, % łuski w ziarnie i masę 1000 ziaren. Badania wykazały stopniowy spadek plonów nowych rodów owsa w latach 1996–2000. Natomiast obserwuje się korzystny wzrost odporności na rdzę koronową owsa, skrócenie długości słomy, którego wynikiem było zwiększenie odporności na wyleganie. Najwyższą zmiennością odznaczała się odporność na rdzę koronową (CV = 24,9 do 43,2%). Wysokim i stabilnym genetycznym uwarunkowaniem w każdym roku badań odznaczała się odporność na rdzę koronową owsa (od 0,77 do 0,89) i wczesność kłoszenia (od 0,82 do 0,97) wyłączając 1999 rok. Wysoce istotny dodatni współczynnik korelacji fenotypowej i genotypowej obserwowano pomiędzy plonem ziarna a odpornością na rdzę koronową owsa (rP = od 0,66 do 0,77 i rG = od 0,81 do 0,98) oraz przeciwnie, wysoce istotne, ale ujemne pomiędzy plonem ziarna a % łuski (rP = od -0,37 do -0,42; rG =-0,80 do –0,93). Ponadto ujemną korelację odkryto pomiędzy wysokością roślin a odpornością na wyleganie, procentem łuski i wczesnością wyrzucania wiech. Przeprowadzona analiza wykazała, że niektóre niekorzystne korelacje pomiędzy badanymi cechami nie uległy dotychczas przełamaniu.

W warunkach laboratoryjnych badano kiełkowanie nasion 7 krajowych odmian soi (Aldana, Jutro, Polan, Progres, Mazowia, Gaj, Nawiko) przy potencjale wody 0,0; -0,20; -0,40; -0,65 i -0,90 MPa wywołanym polietylenoglikolem (PEG-8000), a także wzrost siewek wymienionych odmian soi w pożywce Hoaglanda o potencjale wody -0,5 MPa uzyskanym przy pomocy PEG. Otrzymane wyniki wykazały, że spadek potencjału wody w roztworze w istotny sposób obniżał ilość skiełkowanych nasion, szybkość ich kiełkowania, a także przyrost masy kiełków. Właściwe kiełkowanie nasion soi możliwe jest przy potencjale wody od 0,0 do -0,4 MPa. Również niski potencjał wody w pożywce hamował wzrost łodyg soi, a także przyrost świeżej i suchej masy pędów i korzeni roślin. Warunki jednakże symulowanej suszy wpływały w większym stopniu na kiełkowanie nasion niż wzrost roślin. Wyniki kiełkowania nasion i wzrostu młodych roślin w warunkach suszy wykazały, że do bardziej odpornych na suszę krajowych odmian soi należy Nawiko, Mazowia i Progres, najmniej odporna okazała się odmiana Gaj.

Celem badań była analiza rozmieszczenia upraw nasiennych oraz plonowania kostrzewy czerwonej w latach 1991–2000 i na tej podstawie podjęcie próby jej rejonizacji. Zastosowano metodę „a posteriori”, polegającą na wykreśleniu na mapie linii interpolowanych. Wyznaczono w ten sposób cztery rejony o różnej przydatności do uprawy. Bardzo przydatnym do uprawy okazał się rejon I, a przydatnym rejon II, położone w centralnej Polsce oraz w enklawie na środkowym wschodzie. Najmniej przydatny jest obszar podgórski rejonu IV położony na południu kraju oraz na północy i północnym wschodzie. Badano też współzależności 12 cech przyrodniczych i antropogenicznych, które mogą warunkować uprawę, przy pomocy współczynników korelacji. Powierzchnia uprawy skorelowana była ujemnie z wskaźnikiem jakości gleby i opadami, a dodatnio z temperaturą powietrza. Dodatnie, istotne współczynniki korelacji uzyskano też dla czynników antropogenicznych (poziom kultury rolnej, tradycje uprawy gatunku, poziom organizacji nasiennictwa).

W pracy przedstawiono przegląd wiedzy dotyczącej jednej z najważniejszych chorób wiechliny łąkowej, jaką jest brunatna plamistość powodowana przez Drechslera poae (Baudys) Shoemaker. Wiechlina łąkowa (Poa pratensis L.) należy do podstawowych gatunków traw gazonowych i pastewnych na całym świecie. Główny akcent położono na opis biologii D. poae, opis choroby powodowanej przez tego patogena oraz na opis jego znaczenia gospodarczego. Omówiono również stanowisko taksonomiczne i występowanie D. poae.

Odporność wiechliny łąkowej (Poa pratensis L.) na brunatną plamistość powodowaną przez Drechslera poae (Baudys) Shoemaker jest jednym z głównych celów hodowlanych nowych odmian tego gatunku. W pracy przedstawiono przegląd literatury dotyczącej ochrony wiechliny łąkowej przed D. poae. Główny akcent położono na rolę hodowli odpornościowej. Scharakteryzowano rolę ekotypów jako ewentualnych źródeł odporności do dalszej hodowli oraz opisano metody wstępnej selekcji. Omówiono ponadto ochronę chemiczną oraz prawidłową agrotechnikę, jako ewentualne metody wspomagające.  

W badaniach z tetraploidalną koniczyną czerwoną (odmiana Ulka) uwzględniono: dwa terminy zbioru pierwszego pokosu (1 — faza pąkowania, 2 — faza pełni kwitnienia roślin), trzy poziomy nawożenia fosforem i potasem (70 kg P2O5 i 70 kg K2O; 105 kg P2O5 i 105 kg K2O; 140 kg P2O5 i 140 kg K2O na 1 ha) i cztery poziomy nawożenia mikroelementami (0; B — 2 kg; Mo — 0,5 kg; B — 2 kg + Mo — 0,5 kg na 1 ha). Eksperyment polowy przeprowadzono w latach 1993–1996, metodą split-split-plot, w czterech powtórzeniach na glebie kompleksu pszennego dobrego. Plony nasion były głównie kształtowane przez pogodę podczas kwitnienia i dojrzewania roślin, która istotnie różnicowała podstawowe elementy struktury plonu. Istotnie wyższy plon nasion koniczyny osiągnięto z drugiego odrostu, wówczas gdy pierwszy pokos zbierano na paszę wcześniej — w fazie pąkowania roślin. Zastosowane poziomy nawożenia makroelementami (P, K) nie wpłynęły istotnie na zwyżkę plonów nasion. Oddzielne zastosowanie boru oraz łączne boru i molibdenu wpłynęło istotnie na wzrost plonów nasion w stosunku do obiektu kontrolnego. Mikroelementy zwiększały istotnie liczbę główek na 1m2 i masę 1000 nasion. Z rozpatrywanych elementów struktury plonu największy wpływ na plon nasion miała masa 1000 nasion i liczba nasion w główce.

W trzyleciu 1998–2000 oceniano wpływ światła lasera He-Na na plon nasion i elementy struktury plonu oraz jakość nasion szarłatu krwistego odmiany Rawa. Obiektem badań były nasiona i rośliny szarłatu. Nasiona przed siewem biostymulowano światłem czerwonym lasera (He-Ne) o długości fali 632,8 nm i mocy 4 mW/cm2. W doświadczeniu zastosowano 4 warianty: bez naświetlenia (kontrola) i trzy naświetlenia (krotności naświetleń) — 2, 4, 6. W laboratorium przed siewem oceniono: zdolność kiełkowania, a po zbiorach zdolność kiełkowania zebranych nasion i zawartość w nich białka. W polu liczono wschody, określano plon i jego strukturę (wysokość roślin, ciężar zielonej masy oraz masę tysiąca nasion). Wszystkie warianty przedsiewnego naświetlania nasion szarłatu wpłynęły stymulująco na plon nasion. Największy plon nasion uzyskano przy dawce sześciokrotnej energii lasera, mniejszy przy dawce dwukrotnej, a najmniejszy stosując dawkę czterokrotną. Wysokość roślin szarłatu wyrosłych z naświetlanych nasion oraz ciężar ich świeżej masy z poletka podczas zbioru nie różnił się od wariantu kontrolnego, ale na obydwie cechy wpływały zmienne warunki pogodowe w latach badań. Przedsiewna biostymulacja nasion szarłatu różnicowała wschody polowe, a także na zawartość białka w nasionach zebranych roślin potomnych oraz ich MTN.

Badano wpływ światła lasera He-Ne na jakość nasion pomidora odmiany Betalux i Promyk oraz ogórka Polan F1, a także plon owoców. Przedsiewnie nasiona naświetlono promieniami lasera helowo-neonowego (He-Ne), który emituje wiązkę rozbieżną promieni czerwonych o długości fali 632,8 nm i mocy 4 mW/cm2. W badaniach zastosowano 4 warianty naświetleń: wariant kontrolny bez biostymulacji plus trzy naświetlania (krotności naświetleń: 2, 4 i 6). W laboratorium przed siewem określano: zdolność kiełkowania, wigor nasion i siewek. W polu liczono wschody (ogórek), określono plon owoców, ich liczbę i masę pojedynczego owocu. Biostymulacja nasion pomidora odmiany Promyk dwukrotną dawką energii lasera spowodowała, że wyrosłe z nich rośliny wydały najwyższy plon i najwyższą liczbę owoców. pozostałe dwie dawki światła lasera również nieistotnie stymulowały wzrost plonu owoców. Najwyższą średnią masę pojedynczego owocu uzyskano z roślin, które wyrosły z nasion naświetlanych sześciokrotną przedsiewną dawką promieniowania laserowego. Naświetlanie nasion drugiej odmiany pomidora Betalux nie wpłynęło istotnie na plon owoców, ich liczbę i masę owocu. Przy przedsiewnym naświetlaniu nasion ogórka, odnotowano tendencję stymulacji wschodów przez wyższe dawki energii. Natomiast wszystkie zastosowane dawki energii lasera na nasiona istotnie stymulowały plon owoców ogórka zebranych z roślin wyrosłych z biostymulowanych nasion. Wzrastała również liczba owoców zbieranych z obiektów obsianych biostymulowanymi nasionami i nieznacznie (nieistotnie) malała masa pojedynczego owocu. Zdolność kiełkowania nasion obydwu odmian pomidorów była zróżnicowana pod wpływem kolejnych dawek energii lasera, a nasiona ogórka nie zmieniały wartości tej cechy w odniesieniu do kontroli. Test wzrostowy wykazał istotne oddziaływanie energii promieni laserowych na długość hypokotylu i korzenia pierwotnego, które wydały naświetlone nasiona pomidorów i ogórków. Siewki pomidorów i ogórka wyrosłe z nasion stymulowanych promieniami lasera gromadziły więcej suchej masy niż uzyskane z nasion kontrolnych. Przedsiewna obróbka laserem nasion pomidorów i ogórka nie wpłynęła na wigor nasion, oceniany elektroprzewodnictwem wód nastoinowych. Przedsiewne naświetlanie spowodowało, że udział nasion normalnie kiełkujących pomidora odmiany Betalux oceniany testem przyśpieszonego starzenia istotnie wzrastał, zaś odmiany Promyk i ogórka nie ulegał zmianie.

Wiek fizjologiczny bulw jedenastu odmian ziemniaka: Albina Baszta, Bila, Dunajec, Glada, Hinga, Ikar, Irga, Oda, Sumak, Vistula różnicowano sposobem podkiełkowywania. Na podstawie wyników uzyskanych w ścisłym doświadczeniu polowym stwierdzono istotny wpływ wieku fizjologicznego bulw matecznych na wszystkie badane elementy struktury roślin i architektury łanu. Wcześniejsze kiełkowanie bulw w środowisku pozaglebowym powodowało przyspieszenie występo­wania faz fenologicznych roślin do 16 dni, zwłaszcza wczesnej odmiany Albina oraz średnio wczesnej odmiany Irga i Oda. W końcu maja i na początku czerwca obserwowano równocześnie na jednych poletkach kończące się wschody, a na innych rozpoczynające się już kwitnienie roślin tej samej odmiany. Po 60 dniach od sadzenia zakres zróżnicowania pozostałych elementów architektury łanu był następujący: liczba łodyg — od 136 do 172 tys. szt./ha, masa części nadziemnej — od 18 do 28 t/ha, wysokość roślin od 58 do 66 cm, wskaźnik powierzchni liści (LAI) — od 2,63 do 4,53. Najwyższe wartości uwzględnionych w badaniach wskaźników rozwoju roślin uzyskano przy 4 lub 10 tygodniowym okresie podkiełkowywania bulw matecznych.

Celem badań było określenie wpływu wieku fizjologicznego bulw matecznych jedenastu odmian ziemniaka o zróżnicowanej długości okresu wegetacji na ich wartość plonotwórczą. Był on regulowany sposobem traktowania bulw w okresie od jesieni do sadzenia. Uzyskano pięć kombinacji, w tym dwie ekstremalne: kombinacja A — bulwy mateczne fizjologicznie najmłodsze przechowywane przez okres od jesieni do sadzenia w temperaturze ok. 2° C i kombinacja E — bulwy mateczne fizjologicznie najstarsze, przechowywane w tym samym czasie w temperaturze ok. 18° C, w ciemności. Stwierdzono istotny wpływ wieku fizjologicznego bulw matecznych na plon ogólny w trzech terminach zbioru, po 60 i 75 dniach od sadzenia oraz po dojrzałości roślin, na procentowy udział bulw poszczególnych frakcji w plonie a także na plon sadzeniaków i bulw dużych. Efekt badanego czynnika zależny był od terminu zbioru. Trzy spośród badanych odmian: Albina, Irga i Oda wykazywały cechy bardzo wolnego fizjologicznego starzenia się w przypadku umieszczenia bulw na świetle. Stwierdzono też silny negatywny wpływ oddziaływania ciemności, połączonego z obrywaniem kiełków, na wigor bulw w stosunku do oddziaływania światła w tych samych warunkach termicznych.

Wyniki badań oparto na doświadczeniu polowym przeprowadzonym w Parczewie w latach 1993–1995 na glebie o składzie piasku gliniastego lekkiego. Eksperyment założono metodą losowanych podbloków, w 3 powtórzeniach. Czynnikami I rzędu były regulatory wzrostu: Mival — w stężeniu 0,05%; Moddus 250 ME — w stężeniu 0,2%; obiekt kontrolny z wodą destylowaną. Czynnik II rzędu stanowiły terminy stosowania regulatorów wzrostu: przed sadzeniem i przed kwitnieniem. Czynnikiem III rzędu było 5 odmian ziemniaka: Drop (bardzo wczesna), Perkoz (wczesna), Irga (średnio wczesna), Grot (średnio późna), Elba (późna). Nawożenie mineralne i organiczne było na stałym poziomie w ilości: 100 kg N, 100 kg P2O5, 150 kg K2O i 250 dt.ha-1 obornika. Wyniki badań wskazywały na większe ciemnienie części stolonowej niż wierzchołkowej bulw. Odmiany ziemniaka różnie reagowały na wniesione regulatory wzrostu.

Celem badań wykonanych w latach 1999–2000 było określenie składu gatunkowego grzybów występujących w sucho gnijących bulwach ziemniaka. Grzyby z sucho gnijących bulw ziemniaka średnio późnej odmiany Atol izolowano jesienią i wiosną w każdym sezonie przechowywania. Wyniki badań wskazują na wzrost wykrywalności Fusarium spp. wiosną, dominującymi gatunkami grzybów wyizolowanymi z bulw ziemniaka gnijących na sucho były Fusarium sulphureum i F. coeruleum.

Scharakteryzowano odporność i reakcję na wirus Y ziemniaka (Potato virus Y, PVY) i wirus liściozwoju ziemniaka (Potato leafroll virus, PLRV) 24 odmian ziemniaka zarejestrowanych w latach 2001–2002 (w tym 11 krajowych i 13 zagranicznych). Średni poziom odporności na wirus Y polskich odmian jest wysoki (7,5), a odmian zagranicznych niższy o 2,2 stopnia (5,3). Większość odmian krajowych po inokulacji mechanicznej roślin w szklarni nie podlegała zakażeniu szczepami wirusa Y0 i YN. Średnia odporność na wirus liściozwoju odmian krajowych była również wyższa (6,4) od odporności odmian zagranicznych (5,8). Odporność na wirus M ziemniaka (Potato virus M, PVM) zarówno odmian krajowych jak i zagranicznych jest niska. Tylko nowa polska odmiana Korona, pochodząca od formy rodzicielskiej niosącej gen odporności Rm, charakteryzuje się wysoką odpornością na wirus M, podobnie jak odmiana Triada. Większość odmian zagranicznych charakteryzuje się wysokimi walorami kulinarnymi. Wśród 13 odmian pięć (Asterix, Cycloon, Delikat, Innovator i Victoria) oceniono jako przydatne do produkcji frytek i cztery jako przydatne do produkcji chipsów (Lady Claire, Redstar, Romula i Saturna). Wśród 11 odmian polskich dwie: Felka i Gracja, wyróżniają się przydatnością na chipsy, a odmiany Dorota i Felka są przydatne do przerobu na frytki.

W ostatnich latach na całym świecie obserwuje się wzrastający potencjał infekcyjny Phytophthora infestans spowodowany genetycznymi zmianami składu populacji patogenu i wzrasta­jącą presję infekcyjną zarazy w uprawach ziemniaka. Wynikiem tych zmian są: wcześniejszy rozwój epidemii i większe nasilenie choroby, wzrost patogeniczności patogenu oraz zmiany nasilenia i rozwoju pierwszych objawów zarazy na roślinach ziemniaka i pomidora. Zmiany te związane są z powszechnym pojawianiem się w Europie drugiego typu kojarzeniowego A2, co daje możliwość rozmnażania płciowego P. infestans. Efektem tego rozwoju jest występowanie oospor jako dodatkowego źródła wczesnych infekcji. W europejskich populacjach patogenu obserwuje się coraz bardziej złożone rasy oraz formy P. infestans odporne na niektóre fungicydy (fenyloamidy).

Praca jest przeglądem literatury dotyczącej rodzajów polimorfizmu występujących wśród izolatów Phytophthora infestans, organizmu powodującego ważną chorobę ziemniaka — zarazę ziemniaka. Skupiono się głównie na metodach wykrywania poszczególnych rodzajów polimorfizmu. Szczegółowo omówione zostały metody określania: typu kojarzeniowego, odporności na metalaksyl, wirulencji, agresywności, patogeniczności, izoenzymów peptydazy i izomerazy glukozo-6-fosforanu, polimorfizmu długości fragmentów restrykcyjnych DNA jądrowego (sonda RG-57) oraz haplotypu mitochondrialnego. Wspomniano o testach opartych na metodzie PCR pozwalających wykrywać typ kojarzeniowy i polimorfizm w obrębie znanych sekwencji P. infestans, a także o markerach RAPD.

Celem stosowania różnorodnych systemów prognozowania i monitorowania w strategii zwalcza­nia zarazy ziemniaka jest precyzyjne określenie pojawienia się choroby i podjęcie decyzji o terminach zalecanych aplikacji fungicydowych w sezonie. Wszystkie systemy stosowane w Europie wymagają podstawowych danych meteorologicznych (temperatura powietrza, wilgotność względna, opady) i wprowadzenia podstawowych danych biologicznych (odmiana i jej odporność na zarazę, data wschodów, termin zakończenia sezonu). Wyniki doświadczeń wykonanych w 2001 roku na polach produkcyjnych potwierdziły użyteczność systemu NegFry w ochronie pól ziemniaczanych przed zarazą, w polskich warunkach pogodowych. Dzięki zastosowaniu systemu NegFry można było zmniejszyć o 1–2 zabiegi fungicydowe w porównaniu z intensywną, rutynową ochroną. Pomimo zmniejszenia liczby aplikacji obserwowano istotne hamowanie rozwoju choroby i uzyskano dobrą skuteczność ochrony.

Celem badań było określenie wpływu zróżnicowanych warunków przechowywania sadzeniaków na plonowanie 54 odmian ziemniaka. Sadzeniaki badanych odmian przechowywano w temperaturze 2°, 6°, 10° C przy zachowaniu wilgotności względnej powietrza powyżej 90%. Stwierdzono, że temperatura przechowywania modyfikuje stan fizjologiczny bulw matecznych. Ponadto udowod­niono, że każda odmiana wymaga specyficznych warunków przechowywania sadzeniaków dla prawi­dłowego wzrostu i plonowania roślin. W oparciu o uzyskane wyniki i wyliczenia statystyczne, optymalne warunki termiczne w czasie magazynowania sadzeniaków 54 badanych odmian ziemniaka przedstawiono w skali 1–9.

Bulwy ziemniaka zaprawiano preparatami: Vitavax 200 FS, Monceren 12,5 DS. i Monceren 250 FS 2–3 dni przed sadzeniem. Doświadczenie założono w układzie bloków zrandomizowanych. Powierzchnia poletka wynosiła 25 m2 w każdym z czterech powtórzeń. Po zbiorach z każdego poletka pobierano próby o wadze 10 kg i po umyciu oceniano porażenie bulw chorobami. Oceniano porażenie przez następujące choroby: ospowatość bulw (Rhizoctonia solani), parch zwykły (Streptomyces scabies) i parch srebrzysty (Helminthosporium solani). Wyniki uzyskane w testach wykazują skuteczność testowanych zapraw w ograniczaniu ospowatości bulw w latach 1999 i 2001.

Celem badań było określenie wpływu szerokości międzyrzędzi (62,5, 75 i 91 cm) oraz gęstości sadzenia w rzędzie (30 i 40 cm) na wzrost i rozwój roślin, porażenie chorobami wirusowymi i grzybowymi oraz plon dwóch odmian ziemniaka (Arkadia i Orlik) charakteryzujących się różną odpornością na choroby oraz długością okresu wegetacji. Sadzeniaki badanych odmian reprodu­kowano w ramach badań od elity w 1999 roku do klasy A w 2001 roku. W okresie wegetacji prowa­dzono obserwacje wzrostu, rozwoju i porażenia roślin chorobami wirusowymi i grzybowymi. Zbiór ziemniaków wykonywano w fazie dojrzałości fizjologicznej bulw. Po zbiorze określono plon bulw i jego strukturę. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie metodą analizy wariancji, istotność wpływu badanych czynników określono na podstawie testu F w analizie wariancji. Warunki pogodowe w latach badań były dość zróżnicowane, najkorzystniejsze dla rozwoju roślin i plonowania były w 2001 roku, mniej korzystne w latach 1999 i 2000. Porażenie roślin chorobami wirusowymi wzrastało w kolejnych latach reprodukcji, wyższe zaobserwowano u odmiany Orlik i gdy stosowano wąskie międzyrzędzia. Porażenie roślin zarazą ziemniaka zależało od warunków pogodowych w latach badań. Plony bulw były wyższe u odmiany Arkadia i w korzystnym 2001 roku. Malały wraz ze wzrostem szerokości międzyrzędzi, przyczyną tego była mniejsza obsada roślin na hektarze. Większa gęstość sadzenia przyczyniła się do procentowego wzrostu sadzeniaków i procentowego spadku bulw jadalnych w plonie ogólnym.

W latach 1998–2000 w Gospodarstwie Doświadczalnym Bezek koło Chełma, przeprowadzono doświadczenie polowe na glebie bielicowej niecałkowitej, leżącej na podłożu marglistym o składzie granulometrycznym piasku gliniastego lekkiego i mocnego. W pracy przedstawiono wpływ płużnego i bezorkowego systemu uprawy roli oraz dwóch zróżnicowanych poziomów nawożenia i ochrony chemicznej na plonowanie i strukturę plonu bulw jadalnej odmiany ziemniaka Ania. Jednocześnie analizowano kształtowanie się plonu białka, skrobi i suchej masy. Przeprowadzone badania nie wykazały istotnych różnic w plonowaniu ziemniaka uprawianego systemem płużnym, jak i bezorkowym. Stwierdzono istotny wpływ podwyższonego poziomu nawożenia i ochrony roślin na zwiększenie plonu bulw ziemniaka, skrobi, suchej masy bulw oraz białka ogólnego. Jednocześnie ten poziom pielęgnacji istotnie zwiększał masę i liczbę bulw z jednego krzaka ziemniaka oraz średnią masę jednej bulwy.  

Wyniki badań oparto na doświadczeniu polowym, przeprowadzonym w latach 1996–1998 na glebie o składzie piasku gliniastego lekkiego o kwaśnym odczynie, założonym metodą losowanych podbloków. Czynnikami doświadczenia były trzy odmiany słonecznika bulwiastego (Biała Kulista IHAR, Czerwona Kulista IHAR, Swojecka Czerwona,) oraz 5 sposobów pielęgnacji (Linurex 50 WP w dawce 2,0 kg×ha-1; Afalon 50 WP + Bladex 50 WP w ilości 1,5 l + 1,5 kg×ha-1; Azogard 50 WP w dawce 3 kg×ha-1; Afalon 50 WP + Command 480 EC w ilości 1l + 0,2 l×ha-1; obiekt kontrolny z pielęgnacją mechaniczną) na tle jednakowego nawożenia azotem, fosforem i potasem (100 kg N, 120 kg P2O5 i 180 kg K2O×ha-1) i 250 dt×ha-1 obornika. Badane odmiany odmiennie reagowały na herbicydy. Dla odmian Biała Kulista IHAR i Czerwona Kulista IHAR najbardziej korzystną, ze względu na plon zielonej masy, była mieszanina herbicydów Afalon 50 WP + Bladex 50 WP, a dla plonu bulw — herbicyd Linurex 50 WP. Dla odmiany Swojecka Czerwona najlepszym herbicydem, z uwagi na plon zielonej masy, był Azogard 50 WP, zaś ze względu na plon bulw — mieszanina Afalon 50 WP + Bladex 50 WP.

Badano wpływ stosowania zróżnicowanych dawek osadu ścieków komunalnych na inicjację i intensywność procesów glebotwórczych na bezglebowym podłożu wapna poflotacyjnego Kopalni Siarki „Jeziorko” w zależności od gatunku roślin rekultywacyjnych, a także wzrost wierzby wiciowej na tym podłożu. Bezglebowe grunty (wapno poflotacyjne) nawieziono osadami ścieków komunal­nych w ilościach 250, 500 i 750 m3/ha i nawożono nawozami mineralnymi. Na podłożu tym wysadzono bulwy topinamburu i wysiano nasiona kostrzewy trzcinowej. Na podłożu wzbogaconym dawką 250 m3/ha osadu wysiano ponadto kostrzewę łąkową w mieszance z życicą trwałą, koniczyną łąkową i lucerną mieszańcową. Corocznie ruń kostrzewy trzcinowej, mieszanki traw oraz traw z roślinami motylkowymi wykaszano, lub wypasano bydłem, a zeschnięte pędy topinamburu wiosną wykaszano i rozdrabniano. Również na wapnie poflotacyjnym wzbogaconym 100 m3/ha osadów oraz resztkami pożniwnymi i słomą z żyta (przedplon) założono plantację wierzby wiciowej. W pobranych próbkach podłoża określono skład granulometryczny, zawartość przyswajalnego P, K i Mg, pH oraz zawartość materii organicznej. Stwierdzono, że wszystkie dawki osadów ściekowych wniesione do podłoża wapiennego powodują widoczny przyrost materii organicznej oraz wzrost zawartości przyswajalnych związków P, K i Mg. Wysokie dawki osadu ściekowego w połączeniu z masą organiczną topinamburu wpływają najsilniej na procesy glebotwórcze podłoża wapiennego, poprzez tworzenie się znacznego poziomu organiczno-próchnicznego i zwiększenie zawartości składników mineralnych P, K i Mg. Wolniej ten proces przebiega w przypadku kostrzewy trzcinowej, a najwolniej gdy wzbogacone osadem ściekowym wapno porasta mieszanka traw i trawy z roślinami motylkowymi. Wierzba wiciowa bardzo dobrze rośnie na pokładach wapna poflotacyjnego wzboga­conego osadem ściekowym oraz resztkami pożniwnymi przedplonu i rozdrobnioną słomą. Stan słabo rosnących i wypadających roślin wikliny na części plantacji wydaje się, że nie zależy od niskiej zawartości podłoża w składniki mineralne ale od innych czynników. Skład mechaniczny podłoża jest mocno zróżnicowany, ale minimalnie wpływa na zasobność podłoża w materię organiczną i przyswajalne P, K i Mg. W wierzchniej warstwie podłoża wapiennego procesy glebotwórcze przebiegają intensywniej i zawiera ona kilkakrotnie więcej materii organicznej i składników mineralnych w porównaniu z poziomem podpróchniczym.

Wiosną 2002 roku Dyrektor Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych podjął decyzję o wpisaniu do Rejestru 27 nowych odmian roślin rolniczych wyhodowanych w Spółkach Hodowli Roślin i Zakładach Doświadczalnych IHAR. Charakterystykę nowo zarejestrowanych odmian podajmy na podstawie badań COBORU oraz zaleceń hodowców, koncentrując się na wskazaniu wyróżniających je cech jakościowych i użytkowych. Poniżej prezentujemy najnowsze odmiany zbóż, kukurydzy, ziemniaków, rzepaku, traw i roślin strączkowych.

Procesy demograficzne, ze względu na szybki wzrost światowej populacji ludności i urbanizację, są główną przyczyną zwiększającego się zapotrzebowania na żywność i pasze. Procesy urbanizacyjne doprowadziły do tego, że ok. 50% żywności jest odprowadzane do miast. W związku z tym, w skali światowej, ok. 83 mln ton NPK również jest transportowane do miast i prawie nic z tego nie wraca na obszary rolnicze. W ostatnim dziesięcioleciu globalna produkcja zbóż, roślin oleistych i cukrow­niczych wykazywała specyficzny trend: tzn. powierzchnia tych upraw malała (zboża, burak cukro­wy), lecz poziom produkcji pozostawał prawie niezmieniony dzięki wyższym plonom. Oznacza to również wzmożone usuwanie składników mineralnych z gleb. Zwiększająca się intensywność upraw roślin oleistych, okopowych i cukrowniczych wymaga z kolei wyższego poziomu urodzajności gleb z powodu stosunkowo słabych systemów korzeniowych tych roślin, w porównaniu ze zbożami. Jednak obecne sposoby stosowania nawozów są o wiele gorsze, niż w końcu lat osiemdziesiątych. Zużycie nawozów zmalało, poza tym i struktura NPK uległa negatywnym zmianom. Szczególną uwagę należy zwrócić na zużycie potasu. Stosunek N do K w globalnym zużyciu nawozów szybko zmniejszył się z nieźle zbalansowanych wartości 1:0,4 do obecnych 1:0,27. Proporcja ta szczególnie pogorszyła się w krajach Europy Środkowej, w tym i w Polsce. Na podstawie długoterminowych doświadczeń polowych zostało udokumentowane, że negatywny bilans potasu w ogromnym stopniu obniża zawar­tość tego pierwiastka w glebie. Z drugiej strony liczne eksperymenty polowe wykazują, że odpo­wiednie użycie nawozów potasowych, tj. w równowadze z innymi niezbędnymi składnikami zwiększa plon i poprawia jego jakość. W wielu krajach, w tym i w Polsce, ważny jest fakt, że odpo­wiednie nawożenie potasem poprawia reakcję upraw na brak wody i zwiększa odporność na choroby. Są również inne korzyści ze zrównoważonego nawożenia potasem: a) środowiskowe — wyższa efektywność azotu, b) ekonomiczne — zwiększenie dochodów rolników, co generuje popyt na towary nierolnicze i przyciąga biznes na tereny wiejskie, c) socjalne — rozwój terenów wiejskich, bez­pieczeństwa socjalnego etc.

Pierwsza część opracowania przedstawia mechanizmy odporności roślin na niedobory wody w okresie wzrostu. Wskazano na znaczenie zaopatrzenia roślin uprawnych w potas, jako sposób poprawy gospodarki wodnej i w konsekwencji zwiększenia odporności na stresy, w tym na niedobory wody. Antystresowa rola potasu wynika ze zwiększonej koncentracji jonów K+ w roztworze glebowym (skutek naturalnej zasobności w potas lub jako efekt nawożenia potasem); więk­szego pionowego zasięgu systemu korzeniowego; większej szybkości wzrostu organów nadziemnych rośliny i w rezultacie wcześniejszego zakrycia powierzchni gleby. W drugiej części opracowania podjęto próbę wyjaśnienia głównych przyczyn osiągania przez polskich rolników słabych plonów buraków cukrowych, jak również ich znacznej zależności od przebiegu pogody. Gradacja czynników jest następująca: (i) niski, naturalny poziom zasobności gleb w potas; (ii) duża częstotliwość susz w okresie wegetacji roślin uprawnych; (iii) niedostateczne, z punktu widzenia potrzeb nawozowych uprawianych roślin, nawożenie potasem. Używając danych doświadczalnych wykazano, że odpowie­dnie odżywienie buraka cukrowego potasem pozwala tej roślinie na przetrwanie niekorzystnych warunków wodnych, a tym samym na zmniejszenie ryzyka utraty plonu spowodowanego suszą.

W długoterminowym (19-letnim) doświadczeniu polowym badano wpływ różnych poziomów nawożenia potasowego (0–100–200–300 kg K2O/ha/rok) bez i łącznie z nawożeniem obornikiem (30 t co 3 lata pod buraki cukrowe) na plonowanie, jakość plonu, zawartość K w glebie i efekty ekonomiczne w następującym zmianowaniu buraki cukrowe — pszenica — jęczmień. Nawożenie potasem poniżej ilości pobranej przez rośliny prowadziło do wyraźnego obniżenia żyzności gleby. Buraki cukrowe oraz pszenica plonowały niżej o 35% i 12% odpowiednio, średnio za cały okres trwania doświadczenia. Nawożenie obornikiem powodowało podwyższenie poziomu plonowania szczególnie buraków cukrowych, lecz nie miało wpływu na optymalną K dawkę. Wraz z ujemnym bilansem potasu i obniżającą się zawartością K w glebie malał plon cukru i równocześnie obniżała się jego zawartość w korzeniach w okresie trwania doświadczenia. Dlatego też efektywność nawożenia potasem wzrastała wraz czasem trwania doświadczenia. Dla omawianej miejscowości optymalna zawartość potasu wynosiła 250 ppm K2O. Aby utrzymać ten poziom potasu w glebie konieczna była dawka nawożenia potasowego, przekraczająca jego pobranie przez rośliny o 45 kg K2O/ha/rok .

Badania rolnicze nad odżywianiem roślin nie mogą rozwijać się bez wyników długoterminowych doświadczeń polowych. W latach 1972–1979, w Centralnym Instytucie Nadzoru i Badań w Rolni­ctwie założono cztery takie długoterminowe eksperymenty w czterech stacjach doświadczal­nych rejonu uprawy buraka cukrowego w Republice Czeskiej. Każde z doświadczeń obejmowało 12 kombinacji nawożenia i miało ośmioletni płodozmian. Następujące pięć kombinacji wykorzystano do oceny plonów buraka cukrowego (korzeni i liści) oraz jakości produktów: kontrolną — bez nawo­żenia, kombinację z obornikiem oraz trzy kombinacje (tzw. porównawcze) z obornikiem, uzupełnione trzema różnymi poziomami nawożenia mineralnego. W wariancie kontrolnym średni plon korzeni wyniósł 52,0 t×ha-1, przy zawartości cukru 18,5%. W pozostałych wariantach zwiększe­nie nawożenia spowodowało stopniowy wzrost plonów korzeni i liści (dla korzeni: od 57,5 t/ha do 68,3 t×ha-1), a z drugiej strony zmniejszenie zawartości cukru (z 18,6% do 16,8%). Bilans składników był negatywny dla azotu i potasu, z wyjątkiem kombinacji z najwyższą dawką nawożenia mineralnego. Bilans fosforu był wysoce pozytywny dla wszystkich poziomów nawożenia mineralnego.

Niski poziom opłacalności produkcji buraka cukrowego wymusza konieczność minimalizowania nakładów i skłania plantatorów do poszukiwania nowych rozwiązań niskonakładowych zapewnia­jących poprawę efektywności produkcji. Przedstawione wyniki badań oparto na statycznym doświad­czeniu płodozmianowym trójpolowym, przy wzrastających dawkach azotu (0, 60, 90, 120 i 180 kg N×ha-1) na tle trzech poziomów nawozów organicznych (bez nawożenia organicznego, obornika, słomy + międzyplon — facelia). W ocenie ekonomicznej posłużono się nadwyżką bez­pośrednią wykorzystywaną w kalkulacjach niepełnych. .Uzyskane w ten sposób wyniki umożliwiają wykazanie względnej opłacalności porównywanych ze sobą wariantów nawozowych. W badanych latach (2000–2001 rok) najlepsze efekty ekonomiczne przy produkcji buraka cukrowego uzyskano pod wpływem nawożenia obornikiem i przy zastosowaniu dawki 120 kg N×ha-1. Natomiast w przypadku braku nawożenia obornikiem, jak również słomą + facelia ekonomicznie uzasadnione było stosowanie dawki

W latach 1996–1998, corocznie na 8 plantacjach Cukrowni Kościan S.A., określano reakcję buraka cukrowego na 4 dawki potasu (0, 80, 160, 240 kg K2O/ha). Plony korzeni, niezależnie od lokalizacji i dawek potasu, wahały się od około 66 do 78 t/ha. W połowie liczby doświadczeń odnotowano dodatnią, a w połowie brak lub ujemną reakcję roślin na nawożenie potasem. Czynnikami potwierdzającymi zauważone trendy, okazały się opady w miesiącach letnich, a także pojemność buforowa gleby względem potasu. Plony cukru białego, w obu grupach stanowisk, w największym stopniu zależały od plonu korzeni i zawartości w nich cukru. Jednakże, w grupie stanowisk reagujących na nawożenie potasem diagnostyczne znaczenie zawartości cukru było bardzo duże (50%), podczas gdy w grupie stanowisk nie reagujących na ten zabieg cecha ta okazała się drugoplanową (16%).  

W pierwszej części opracowania omówiono podstawowe charakterystyki plonu buraka cukrowego. Część druga dotyczy stanu odżywienia roślin buraka cukrowego w okresie 50–60 dni od wschodów, opierając się na wartościach granicznych wyznaczonych przez Bergmanna (1992). W przeprowadzonych doświadczeniach stwierdzono prawidłowe odżywienie roślin buraka cukrowego magnezem i wapniem. Natomiast w większości obiektów niedożywienie potasem, azotem i fosforem. Wysokość uzyskanych plonów korzeni i cukru (szczegóły w części I pracy) oraz zależności korelacyjne otrzymane w grupie stanowisk reagujących (R) na nawożenie potasem między zawartościami potasu i wapnia a plonami cukru wskazują, iż wartości graniczne Bergmanna są zbyt wysokie dla roślin buraka cukrowego w tej fazie rozwoju. Z drugiej strony, w grupie roślin reagujących (R) na nawożenie potasem, zawartości potasu i wapnia w tej fazie rozwoju roślin buraka okazały się przydatne do prognozowania plonów cukru.    

W pierwszej części przedstawianego opracowania omówiono podstawowe charakterystyki plonu buraka cukrowego. Część trzecia dotyczy wpływu dawek potasu na pobranie tego składnika i jego wpływ na plony cukru. W grupie stanowisk reagujących (R) na nawożenie potasem pobranie składnika wahało się od 287 do 319 kg K/ha, a w grupie stanowisk nie reagujących (NR) od 277 do 295 kg K/ha. Pobranie potasu przez burak cukrowy w głównym stopniu zależało od warunków pogodowych. W roku 1998, w którym to wystąpiła susza glebowa, wzrost dawek potasu w stanowiskach nie reagujących na nawożenie potasem ujemnie wpływał na pobranie tego składnika przez rośliny. Ponadto plony cukru buraka w roku tym były w sposób istotny dodatnio związane z ilością pobranego potasu oraz ujemnie z pobraniem jednostkowym.

W stanowiskach reagujących na nawożenie potasem otrzymano dodatnią, istotną, zależność między plonem cukru a zasobnością gleby w potas, oznaczony metodą Egnera-Riehma wraz z odpowiednią dawką potasu nawozowego. Wartość współczynnika determinacji — R2 dla tej zależności, wynosząca 0,41 była istotna. Jednakże w grupie stanowisk nie reagujących zależność ta okazała się nieistotna. Celem wykreślenia granicznej zawartości potasu przyswajalnego zastosowano diagram rozproszenia Cate-Nelsona. Oznaczona tą metodą krytyczna zawartość K przyswajalnego w glebie, niezależnie od przynależności stanowiska do grupy reakcji na potas nawozowy wyniosła 190 mg K/kg gleby. W obu grupach wydzielono 4 podgrupy reakcji na poziom zawartości przyswajalnego K w glebie. Najwięcej stanowisk zawierała podgrupa I, a więc o największym prawdopodobieństwie reakcji na wzrost ilości przyswajalnego K w glebie, a także na nawożenie potasem. Obie grupy główne różniła podgrupa III, ze stanowiskami o dużej zasobności gleby w przyswajalny K i dodatniej reakcji na wzrost zasobności. W podgrupie tej nie stwierdzono stanowisk z grupy nie reagujących na nawożenie K.  

Ocenę reakcji buraków cukrowych (plon i jakość technologiczna) na nawozy azotowe (saletra wapniowa, saletra amonowa) na tle nawożenia potasem lub potasem wzbogaconym w sód i magnez (dwa warianty KNaMg, KNa3Mg) przeprowadzono w latach 1999 i 2000 w Donatowie, Wielkopolska. Plony korzeni i cukru, a także jakość technologiczna korzeni zależały od współ­działania obu czynników doświadczalnych, czyli nawozów azotowych i nawozów KNaMg. Tej samej wielkości plony korzeni i cukru uzyskano nawożąc buraki cukrowe saletrą wapniową i solą potasową lub saletrą amonową i nawozem KNaMg. Saletra wapniowa w porównaniu do saletry amonowej zwiększała w korzeniach buraków cukrowych zarówno zawartość cukru, jak i zawartość azotu α-aminowego i potasu. Jak wynika z analizy regresji i ścieżek, plony cukru roślin nawożonych saletrą wapniową zależały głównie od plonów korzeni, a nawożonych saletrą amonową w niemal równym stopniu od plonów korzeni i polaryzacji.