Repozytorium

Analizą objęto trzy grupy doświadczeń hodowlanych z rodami pszenicy ozimej, tj. doświadczenia międzyzakładowe (międzystacyjne), doświadczenia przedwstępne i doświadczenia wstępne. W prze­prowadzonej ocenie uwzględniono wpływ efektu genetycznego i udział odpowiednich interakcji genotypu ze środowiskiem na plonowanie. Dla pomiaru interakcji u poszczególnych rodów posłużo­no się specjalnie utworzonym wskaźnikiem zmienności. Wskaźnik ten jest kombinacją fenotypowego współczynnika zmienności i udziału odpowiedniego komponentu wariancyjnego. Komponenty wariancyjne oszacowano z odpowiednich równań dla oczekiwanych średnich kwadratów w analizie wariancji. Dla łatwiejszej interpretacji uzyskanych wyników, wskaźniki interakcji i efekty genetyczne wyrażono w skali 5-stopniowej, w której stopień 5 oznacza najkorzystniejszą wartość. Analiza wariancji dla poszczególnych grup doświadczeń wykazała, że ponad 50% całkowitej zmienności związanej z genotypami, pochodzi z interakcji. Dlatego analizy pojedynczych grup doświadczeń (jednorocznych) mogą okazać się mało skuteczne przy wyborze najlepszych rodów. Natomiast synteza dwuletnich wyników w porównaniu z syntezą trzyletnich doświadczeń była w zupełności wystarczająca. Spostrzeżenie to wymaga potwierdzenia w dalszych opracowaniach tego typu.    

Wpływ genomów A, B Triticum durum Desf. na wartość technologiczną ziarna badano u 64 ozimych form pszenicy (Triticum aestivum L. × Triticum durum Desf.) × Triticum aestivum L pochodzących z krzyżowań międzygatunkowych monosomików 5B odmiany Chinese Spring i 5B Favorit Triticum aestivum L. z pszenicą tetraploidalną ozimą Triticum durum Desf. v. Mirable, Khapli i Fuensemiduro. Mieszańce F1 — bridge tych kombinacji przepylono pyłkiem 13 odmian i rodów hodowlanych Triticum aestivum L. Wartość technologiczną ziarna oceniano w okresie 3 lat na podstawie zawartości białka ogółem (%), wskaźnika sedymentacji Zeleny’ego (ml), liczby opadania (s) i wartości wypiekowej (klasy: E — elitarna, A — jakościowa, B — chlebowa, C — pozostałe), w porównaniu do odmiany Begra (T. aestivum L.). Zidentyfikowano wysokie parametry jakościowe (klasa E) przewyższające wzorzec jakościowy Triticum aestivum L. (tab. 2, 4), które mogą wskazywać na efekty introgresji genów z obcych genomów A i B pszenicy tetraploidalnej T. durum Desf. Wyselekcjonowane formy mogą w przyszłości być wykorzystane jako materiały wyjściowe w hodowli jakościowej pszenicy ozimej T. aestivum L.

Analizowano wewnątrzliniowy polimorfizm białek zapasowych czterech rodów pszenicy ozimej: CHD 225, SCHW 124-84-46, GK 5695 oraz SMH 4716. Dla każdego rodu utworzono biotypy różniące się pod względem obrazów elektroforetycznych gliadyn. Na podstawie badań bioche­micznych, realizowanych na przestrzeni trzech lat, dla każdego biotypu określono procentową zawartość białka ogółem oraz liczbę sedymentacji. Stwierdzono, iż frakcje białkowe kodowane chromosomami 1B (ród CHD 225) i 1A (ród GK 5695), a także frakcje z grupy β-gliadyn (ród SCHW 124-84-46) były istotnie powiązane ze zróżnicowaniem obu wskaźników jakości technologicznej. Natomiast biotypy różniące się gliadynami z grupy chromosomu 6A (ród 4716) nie wykazywały istotnych różnic pod względem badanych cech. Selekcja rodów hodowlanych na podstawie obrazu elektroforetycznego białek zapasowych pozwoliła uzyskać linie czyste o poprawionych właści­wościach technologicznych.

Celem niniejszej pracy było określenie wartości technologicznej rodów pszenicy ozimej i ocena współzależności pomiędzy poszczególnymi cechami ziarna, mąki, ciasta i pieczywa. Doświadczalny materiał stanowiło ziarno 2 odmian i 24 rodów pszenicy ozimej z Hodowli Roślin Strzelce. Określono właściwości ziarna, takie jak: masa tysiąca ziaren, gęstość w stanie usypowym, szklistość, twardość, liczbę opadania i zawartość białka. Ziarno przemielono w młynie Quadrumat Senior. Określono wartość wypiekową mąki (test sedymentacji Zeleny’ego) i właściwości reologiczne ciasta. Próbny wypiek wykonano metodą pszenną jednofazową. Obliczono współczynniki korelacji dla wszystkich cech ziarna, mąki, ciasta i pieczywa. Szklistość ziarna oraz wydajność mąki ogółem nie miały istotnego wpływu na pozostałe cechy badanych rodów. Największe współzależności wystąpiły między wskaźnikiem sedymentacji Zeleny’ego a zawartością białka (0,64) oraz właściwościami reologicznymi ciasta takimi jak: czas stałości (0,83) i rozmiękczenie (-0,61). Badane rody pszenicy nie wykazały istotnej współzależności objętości pieczywa z większością cech ziarna, mąki i ciasta.

Spoczynek ziarniaków 20 odmian pszenicy ozimej oznaczono na podstawie oceny kiełkowania w stałej temperaturze 15, 20 i 25oC w 10 dniu od zbioru. Badane odmiany istotnie różniły się pod względem wszystkich wskaźników. Największe zróżnicowanie stwierdzono w 25°C dla szybkości kiełkowania wg Maguire’a (10,6–22,3), średniego czasu kiełkowania (2,2–3,2 dnia) oraz zdolności kiełkowania (70–97%). Liczbę opadania oznaczono dla ziarniaków prób kontrolnych oraz prób poddanych indukcji porastania ziarniaków w kłosach i kiełkowaniu w szlakach Petriego. Na podstawie tych oznaczeń obliczono różnicę liczby opadania oraz indeks liczby opadania wg Weilenmanna (1979). Liczba opadania ziarniaków kontrolnych wahała się w zakresie 233–432 sekund. Indukcja porastania ziarniaków w kłosach i kiełkowanie w szalkach wpłynęło na obniżenie liczby opadania odpowiednio o 100 i 82 sekund. Zależność pomiędzy szybkością kiełkowania a indeksem liczby opadania przyjmowała wysoce istotne wartości (r = 0,584** do 0,748**), które wskazują na przydatność tego wskaźnika w hodowli odmian odpornych na porastanie. Dwie spośród badanych odmian Symfonia i Mikon uzyskały niski indeks liczby opadania, który świadczy o odpor­ności na porastanie. Odmiany Wanda i Rysa o wysokim indeksie liczby opadania były podatne na porastanie.

Dokonano oceny zmienności genotypowej pod względem zaawansowania rozwoju kłosa pędu głównego u 3 odmian i 39 rodów pszenicy jarej w fazie strzelania w źdźbło. Doświadczenie prowa­dzono w kontrolowanych warunkach (komora fitotronowa) w kulturze wodnej. Stwierdzono istotne różnice w zaawansowaniu rozwoju kłosa pędu głównego i jego struktury morfologicznej w obrębie badanych odmian i rodów pochodzących z wybranych polskich stacji hodowlanych. Wyodrębnione rody na podstawie wielkości suchej masy rośliny zaliczono do trzech klas: o najniższej (10 rodów), pośredniej (22 rody) i o najwyższej (10 rodów) suchej masie rośliny. Rośliny charakteryzowały się zróżnicowanym stopniem zaawansowania rozwoju kłosa, wczesnością, liczbą kłosków oraz długością i szerokością kłosa. Duże zróżnicowanie w zaawansowaniu rozwoju kłosa pędu głównego zaobserwo­wano pomiędzy 16 rodami pochodzące z SHR Kobierzyce. Ocena zaawansowania rozwoju kłosa w fazie strzelania w źdźbło umożliwia selekcję rodów pod względem ich wczesności. Wstępna ocena potencjału morfogenetycznego kłosa na tym etapie rozwoju roślin jest możliwa tylko w przypadku rodów najbardziej zaawansowanych rozwojowo.

Badano wpływ soli NaCl w koncentracjach 0 (kontrola), 10, 20, 50, 100, 200 mM na kiełkowanie nasion i wzrost siewek dziewięciu rodów mieszańcowych Aegilops juvenalis i Aegilops ventricosa z Triticum durum Desf. odm. Grandur i Triticum aestivum L. (odm. Arda, Begra, Panda, linia CZR). Reakcję na NaCl wybranych rodów mieszańcowych porównywano z reakcją komponentów rodzicielskich. Nasiona kiełkowano na bibule, w szalkach Petriego uzupełnionych pełną pożywką Hoaglanda z dodatkiem soli NaCl. Określono procent skiełkowanych nasion oraz maksymalną długość korzeni i koleoptyli siewek po 5-dniach wzrostu. Na podstawie pomiarów długości koleoptyle wyznaczono indeks tolerancji soli NaCl (IT). Wysokie koncentracje soli NaCl nie wpływały negatywnie na energię i zdolność kiełkowania nasion, natomiast istotnie ograniczały wzrost korzeni i koleoptyli u wszystkich badanych form. Z przeprowadzonych badań wynika, że z dziewięciu analizowanych mieszańców dwa charakteryzowały się wyższym od pszenicznych komponentów rodzicielskich indeksem tolerancji, a sześć z nich charakteryzowało się niższym indeksem tolerancji jedynie od linii CZR 1406 o translokowanym chromosomie 1BL/1RS. Najwyższą tolerancyjnością na zasolenie charakteryzowały się mieszańce (Ae. juvenalis × CZR 1406) × Begra i {[(Ae.juvenalis × CZR 1406) × CZR 1406] × Panda} × CZR 1406 oraz linia CZR 1406. Najmniej tolerancyjne okazały się siewki mieszańca [(Aegilops ventricosa × Grandur) × Panda] × Panda oraz pszenic Grandur i Panda. Prawdopodobnie, o wysokiej tolerancyjności form mieszańcowych z Ae.juvenalis decydowały geny żytnie formy rodzicielskiej CZR 1406, natomiast na niższą tolerancyjność mieszańców z Ae.ventricosa wpłynęły geny pszenic Grandur i Panda.

Ważnym czynnikiem ograniczającym możliwość uprawy pszenicy na glebach kwaśnych jest toksyczność glinu (Al). Celem badań było określenie sposobu dziedziczenia tolerancji na toksyczne działanie glinu i poszukiwanie źródeł tolerancji innych niż reprezentowany przez brazylijską odmianę pszenicy jarej BH 1146 mającej opisany już wcześniej gen AltBH na chromosomie 4D. Badano sposób dziedziczenia tolerancji na toksyczne działanie glinu w odmianach Quality (AUS) i Dong Nong (CHN). Stwierdzono, że tolerancja na glin uwarunkowana jest jednym genem dominującym podobnym do znanego genu AltBH wcześniej stwierdzonego w brazylijskiej odmianie BH-1146.

Pojedyncze izolaty Puccinia recondita f. sp. tritici testowano w stadium siewek, celem określenia wirulencji na zestawie serii 40 linii izogenicznych NIL, wyprowadzonych na bazie odmiany Thatcher z genami odporności Lr. W latach 1998–2001 przetestowano 1096 izolatów. Obserwowano wysoką częstość wirulencji patogena (67–100%) w stosunku do większości genów odporności. W porówna­niu z poprzednim okresem badań notowano niższy poziom wirulencji wobec genów Lr1, Lr2a,Lr2b. Niewiele genotypów patogena było zdolnych do porażenia linii z genami Lr38 i LrW. Nie obserwowano wirulencji w stosunku do genów Lr9, Lr19, Lr23, Lr24 i Lr25. Na zestawie 15 linii izogenicznych: Lr1, Lr2a, Lr2b, Lr2c, Lr3, Lr9, Lr11, Lr15, Lr17, Lr19, Lr21, Lr23, Lr24, Lr26, Lr28 zidentyfikowano dwadzieścia trzy patotypy Puccinia recondita f. sp. tritici. Patotypy 02722, 02726, 03726 i 53726 dominowały w populacji grzyba we wszystkich czterech latach badań. Określono skuteczność poszczególnych genów odporności pszenicy w stadium rośliny dorosłej na populację patogena. Wysoką efektywnością charakteryzowały się geny Lr9, Lr13, Lr19, Lr22, Lr24, Lr25, Lr29, Lr34, Lr35 i Lr37.

Rdza żółta pszenicy powodowana przez grzyb Puccinia striiformis f. sp. tritici występuje w ostatnich latach w coraz większym nasileniu na zasiewach pszenicy w Polsce. W latach 1999–2001 prowadzono prace nad chorobotwórczością tego patogena. Określono częstość wirulencji 225 izolatów zebranych głównie w północno-zachodnich rejonach kraju. Izolaty testowano w stadium siewek, na zestawie różnicującym World/European set z genami odporności Yr. Obserwowano wysoką częstość wirulencji patogena (90–100%) wobec genów Yr1, Yr2, Yr3, Yr4, YrSD, YrCV, Yr2+Yr6, Yr3a+Yr4a. Niski poziom wirulencji notowano w stosunku do genów Yr10, YrSu, YrA+Yr6. W omawianym okresie badań notowano wzrost poziomu wirulencji wobec genu Yr9. Żaden izolat nie wykazał wirulencji w stosunku do genów Yr7, Yr17, YrA, Yr6+Yr7. Zidentyfikowano siedem patotypów w populacji rdzy żółtej. Określono efektywność genów odporności w stadium rośliny dorosłej, do najbardziej skutecznych należą geny Yr7, Yr17, YrA, Yr6+Yr7, YrA+Yr6.

W pracy przedstawiono osiągnięcia i niektóre problemy hodowli pszenżyta w Polsce, a następnie jej główne kierunki. Dzięki dużemu postępowi hodowli pszenżyto stało się piątym gatunkiem zboża w Polsce uprawianym głównie na glebach średnich. Dotychczas w rejestrze wpisano 47 odmian pszenżyta, w tym 40 ozimych i 7 jarych. Większość zarejestrowanych odmian na prawach udzielanych licencji zostało wprowadzonych do uprawy w wielu krajach świata. Siedem odmian zarejestrowano wyłącznie na export. Z polskich odmian największe znaczenie za granicą w latach 90. zyskały Ugo i Presto. Obecnie za granicą uprawiane są kolejne plenne, polskie odmiany. Dla zwiększenia konkurencyjności pszenżyta w stosunku do innych gatunków zbóż i zwiększenia dochodowości z jego uprawy, należy poprawić niektóre ważne cechy. Za strategiczne kierunki hodowli pszenżyta należy uznać: polepszenie właściwości technologicznych odmian, w tym szczególnie zwiększenie liczby opadania. Dalsze zwiększenie wysokości a przede wszystkim wierności plonowania. Zboże to głównie jest uprawiane na glebach średnich i dlatego należy zwrócić uwagę na zwiększenie tolerancji odmian na słabsze warunki glebowo-klimatyczne (niskie pH, suszę). Ponadto istotne jest zwiększenie krzewienia produkcyjnego i przyspieszenia faz rozwojowych roślin, szczególnie u pszenżyta jarego. Jednym z ważniejszych zadań jest poprawienie odporności roślin na wymarzanie, wyleganie i choroby, zwłaszcza rdze i septoriozy. Do realizacji tych celów winno się wykorzystać obok stosowania tradycyjnych metod hodowli, przede wszystkim inżynierię chromosomową, technikę podwojonych haploidów oraz markery molekularne.

Hodowla pszenżyta w Resource Seeds, Inc jest kontynuacją prac hodowlanych prowadzonych przez C. Jenkinsa. Wykonywane są prace hodowlane z pszenżytem ozimym i jarym o kierunku zielonkowym i ziarnowym. Krzyżowania wykonywane są w Gilroy i Woodland, (Kalifornia) a testowanie mieszańców i selekcja form ozimych odbywa się w Teksasie, Waszyngton, Ohio, i Północnej Karolinie. Odmiany jare testowane są głównie w Kalifornii, a także w północno zachodnich stanach. Ogólna powierzchnia uprawy pszenżyta w USA obejmuje tylko 400000 hektarów i są to głównie odmiany zielonkowe. Jednym z głównych kierunków prac badawczych jest hodowla heterozyjna. W latach 1983–1987 wprowadzono do pszenżyta pięć różnych cytoplazm. Najlepsze okazały się odmiany z cytoplazmą T. timopheevi i Ae. sharonensis. Do chwili obecnej zidentyfikowano trzy linie przywracające płodność cytoplazmy Ae. sharonensis i jedną dla cytoplazmy Ae. juvenalis. W oparciu o te materiały genetyczne prowadzi się testowanie mieszańców heterozyjnych.

Celem tej pracy jest przedstawienie wyników badań porównawczych nad oceną uwarunkowania plonu ziarna z jednostki powierzchni pszenżyta ozimego przez jego składowe iloczynowe, tj. liczbę kłosów na jednostce powierzchni, średnią liczbę ziaren w kłosie oraz średnią masę ziarniaka, przy użyciu sekwencyjnej analizy składowych plonu i analizy ścieżek pojedynczych. W badaniach wykorzystano dane z obserwacji wymienionych cech w uprawowym doświadczeniu czynnikowym typu 28. Uzyskane wyniki analizy danych eksperymentalnych ilustrują i potwierdzają coraz większą zgodność ocen współczynników ścieżek w obu metodach, jako mierników wpływu składowych na plon, dla coraz później kształtujących się w ontogenezie cech plonotwórczych. Stwierdzone empirycznie, duże podobieństwo ocen wpływu składowych plonu na plon przy użyciu porów­nywanych metod może nie sprawdzić się w przypadkach, kiedy cechy plonotwórcze są silniej skorelowane. W rozpatrywanym, bowiem przykładzie doświadczalnym składowe plonu były dość słabo skorelowane.

Analizowano polimorfizm białek zapasowych wybranych rodów pszenżyta ozimego, odpornych na przedżniwne porastanie ziarna, w porównaniu z odmianą wzorcową Bogo wykazującą dużą skłonność do porastania. Zaobserwowano różnice w składzie podjednostek białek zapasowych zarówno gliadyn, jak i glutenin pomiędzy odpornymi na porastanie rodami i porastającą odmianą Bogo. Różnice te mogą być genetycznie powiązane ze zmiennością badanej cechy, co sugeruje możliwość wykorzystania ich jako biochemicznych markerów porastania.

Długoterminowe przechowywanie pszenżyta ozimego rozpoczęto w 1983 roku Obecnie w Krajo­wym Centrum Roślinnych Zasobów Genowych IHAR w Radzikowie jest 1130 genotypów pszenżyta ozimego. W latach 1987, 1999 i 2002 wykonano kontrolne badania zdolności kiełkowania. Na podstawie uzyskanych wyników określono reakcje 20 odmian pszenżyta ozimego na warunki przechowywania. Po 15 latach przechowywania zdolność kiełkowania powyżej 90% zachowały następujące odmiany: 6A-964;BF-64R; Bòkolò, C — 97,7.Dla 20 badanych odmian średnia zdolność kiełkowania wynosiła w roku 1987 — 87, 6%; 1999 — 80, 4%; 2002 — 85,0%.

Celem sprawdzenia tożsamości genów odporności na rdzę brunatną wykonano krzyżowania odmian odpornych Presto × Vero, Vero ×Ugo i Presto × Ugo. Badania prowadzono w latach 1999–2001. Mieszańce te oraz formy rodzicielskie inokulowano izolatem 65a/95 rdzy brunatnej w stadium siewki w szklarni oraz w stadium kłoszenia w warunkach polowych. Uzyskane wyniki wskazują, że zarówno w badaniach szklarniowych, jak i polowych wszystkie rośliny były odporne podobnie jak formy rodzicielskie. W szklarni w stopniu 0, 1 i 2, a w warunkach polowych w stopniu 9 i 8. Wskazuje to, że odporność odmian Presto, Vero i Ugo na izolat 65a/95 rdzy brunatnej jest warunkowana genami o takim samym działaniu.

Celem niniejszej pracy było zbadanie wartości technologicznej rodów i odmian pszenżyta jarego wyhodowanych w Hodowli Roślin Strzelce, Oddział Małyszyn. Materiał doświadczalny stanowiło ziarno 5 odmian i 22 rodów pszenżyta jarego. Wartość technologiczną pszenżyta porównywano z pszenicą i z żytem. Określono właściwości ziarna, takie jak: zawartość białka ogółem, liczbę opadania i wartość testu SDS. Ziarno przemielono w młynie laboratoryjnym Quadrumat Senior. Dla mąk określono: zawartość białka ogółem, liczbę opadania i stopień jasności. Właściwości reologiczne ciast zbadano przy użyciu farinografu. Do wypieku pieczywa zastosowano „pszenną” metodę jednofazową i „żytnią” trójfazową. Ziarno badanych pszenżyt wykazywało istotne różnice pod względem zawartości białka ogółem oraz jego aktywności amylolitycznej. Pod tym względem na uwagę zasługują następujące odmiany i rody: Kargo, MAH 19138-11, MAH 19138-13, MAH 23032-9, MAH 25371-4, MAH 25373-1, MAH 25386-11. Ziarno większości pszenżyt miało dobre właściwości przemiałowe, na co wskazują uzyskane powyżej 70% wydajności mąk o wysokim stopniu jasności. Niektóre rody pszenżyta (MAH 23032-9) dorównywały pszenicy dobrymi właściwościami reologicznymi ciasta. Z „żytniej” metody wypieku uzyskano pieczywa o lepszym wyglądzie, chociaż nie zawsze towarzyszył temu wzrost jego objętości. Zawsze jednak ulegała poprawie struktura miękiszu. Przeprowadzone badania są po raz kolejny dowodem, że pszenżyto może być cennym surowcem piekarskim, a jakość uzyskanego pieczywa zależy od właściwego doboru metody wypieku.

Zmienne warunki naszego klimatu powodują, że w strukturze zasiewów potrzebne są jare gatunki zbóż. Celem pracy była ocena rodów pszenżyta jarego i żyta jarego oraz ich interakcji z miejscowościami. Doświadczenia polowe z pszenżytem jarym założono z 42 obiektami w tym dwa wzorce, w trzech powtórzeniach, w czterech miejscowościach, w układzie kraty prostokątnej. Wielkość poletek do zbioru wynosiła 10 m2. Wzorcami byłe dwie odmiany Wanad i Kargo. W doświadczeniu z żytem jarym porównywano ród SMH 301 z odmianą wzorcową Abago, w trzech powtórzeniach, w czterech miejscowościach, w układzie kompletnej randomizacji. Badania wykonano w środowiskach zróżnicowanych pod względem glebowym i klimatycznym. Pierwsze doświadczenie założono w Smolicach na kompleksie glebowym żytni dobry, drugie w Przebędowie k. Poznania (żytni, dobry), trzecie w Grodkowicach k. Krakowa (pszenny dobry), czwarte w Kondrato­wicach k. Wrocławia (pszenny dobry). Oznaczono aktywność alfa-amylazy w ziarnie metodą pomiaru liczby opadania wg Hagberga-Pertena. Kłoszenie oznacza liczbę dni od 1 maja do wykłoszenia się rodu. Ród żyta jarego SMH 301 był wcześniejszy o 7 dni i wyżej plonował od odmiany wzorcowej Abago oraz charakteryzował się wysoką liczbą opadania w różnych miejscowościach. Wysoka plenność rodu pszenżyta jarego SMH 334 powiązana z wysoką liczbą opadania świadczą o jego dużych możliwościach potencjalnych. Ród SMH 385 jako komponent krzyżowań może przekazywać potomstwu wysoką liczbę opadania. Przeprowadzone doświadczenia wskazują na duży postęp hodowlany oraz świadczą o potencjale plonowania żyta i pszenżyta jarego.

Celem badań była introgresja chromosomów pszenicy do diploidalnego żyta. W tym celu analizowano metodą C-prążkową pokolenie F4 krzyżówek żyta diploidalnego z substytucyjno-translokacyjnym żytem tetraploidalnym oraz pokolenie F1 z tego samego typu krzyżowań. W potomstwie substytucyjno-translokacyjnego żyta diploidalnego stwierdzono eliminację chromo­somów pszenicy w 23,4% analizowanego materiału. W pozostałych roślinach wystąpił materiał genetyczny pszenicy w postaci monosomicznych, disomicznych substytucji, nielicznych addycji, a także translokacji. Liczba chromosomów pszenicy wahała się od jednej do trzech na roślinę. Najczęściej w substytucjach występował chromosom 5A, a następnie w malejącej kolejności 7A, 2A, 1A, 4A. Chromosom 6A występował tylko w roślinach addycyjnych. W jednej tylko roślinie odnotowano substytucyjny chromosom pszenicy genomu B — 7B. W translokacjach najczęściej brało udział krótkie ramię chromosomu pszenicy 7A, a następnie w malejącej ilości 2AS, 2AL, 1AS, 1AL, 4AL, 6AL, 3AL. Chromosomy pszenicy w życie diploidalnym przekazywane były przez gamety żeńskie, rzadziej przez pyłek. Analiza samopłodności z udziałem różnych i w różnej liczbie chromosomów pszenicy w życie diploidalnym wykazała, że materiał genetyczny pszenicy nie powodował przełamania genów samoniezgodności żyta. Samopłodność żyta diploidalnego z chromosomami pszenicy była uzależniona wyłącznie od wykorzystanego w krzyżowaniach samozgodnych i męskosterylnych form żyta diploidalnego.

Badano epistatyczny, dominujący i addytywny sposób działania genów kontrolujących dziedzi­czenie 12 cech: wysokość roślin, masę ziaren z kłosa, liczbę ziarna z kłosa, liczbę kłosów z poletka, długość kłosa, długość dokłosia, masę 1000 ziaren, ciężar hektolitra, rdzę brunatną, plon ziarna z poletka, zawartość białka i liczbę opadania u 11 odmian żyta ozimego: Dańkowskie Złote, Dańkowske Nowe, Motto, Warko, Wibro, Zduno, Adar, Arant, Amilo, Kier i Walet. Stwierdzono istotną epistazę dla wszystkich badanych cech. W przypadku długości dokłosia odnotowano epistazę typu „i”, tj. wynikającą ze współdziałania loci homozygotycznych z homozygotycznymi oraz dla pozostałych cech epistazę typu „j,l”, wynikającą ze współdziałania loci homozygotycznych z hetero­zygotycznymi i heterozygotycznych z heterozygotycznymi. Wykonana analiza wariancji dla modelu addytywno-dominującego wykazała przewagę dominującego sposobu działania genów nad addy­tywnym dla większości badanych cech. Stwierdzono naddominację dla wysokości roślin, liczby ziaren z kłosa, długości dokłosia, rdzy brunatnej, ciężaru hektolitra i liczby opadania. Odziedzi­czalność w wąskim sensie h2 (w) była niska dla większości badanych cech, z wyjątkiem liczby ziaren z kłosa, długości dokłosia i masy 1000 ziaren. Odziedziczalność w szerokim sensie h2 (s) była wysoka dla większości badanych cech, z wyjątkiem liczby kłosów na poletku.

W pracy przedstawiono zrealizowany w latach 1985–2000 eksperymentalny program tworzenia ksenicznych i podwójnych mieszańców żyta. Potwierdzono występowanie u żyta podwójnej ksenii: jakościowej (barwa ziarniaków) oraz ilościowej (masa 1000 ziarniaków). Określono zmienność stopnia przekrzyżowania materiałów wyjściowych w zależności od ich genetycznego zawężenia. Wykazano, że możliwe jest znalezienie żółtoziarnistych form o wysokiej zdolności kombinacyjnej i dużym efekcie ksenii masy 1000 ziarniaków, przydatnych do hodowli odmian mieszańcowych. Podano formułę tworzenia podwójnych mieszańców żyta i opisano ich wybrane właściwości rolnicze.

W dwóch seriach doświadczeń badano 56 mieszańców żyta uzyskanych ze skrzyżowania 11 cytoplazmatycznie męskosterylnych linii (CMS) i 3 mieszańców pojedynczych (SC-CMS) z 4 formami ojcowskimi (testery: Lo 201-R, Lo 202-R, Lo 203-R i Lo 204-R). Pierwszą serię doświadczeń założono w ośmiu miejscowościach z 28 mieszańcami uzyskanymi z krzyżowań z testerami Lo 201-R i Lo 202-R. Drugą serię doświadczeń założono w pięciu miejscowościach z mieszańcami uzyskanymi z krzyżowań z testerami Lo 203-R i Lo 204-R. W celu stwierdzenia istotności różnic między środowiskami, genotypami i interakcji środowisk z miejscowościami przeprowadzono analizę wariancji dla doświadczeń wielokrotnych, a następnie oszacowano efekty ogólnej wartości kombinacyjnej (GCA) form matecznych i ojcowskich, swoistej wartości kombinacyjnej (SCA) mieszańców oraz ich interakcje ze środowiskami. W obydwu seriach doświadczeń stwierdzono istotne zróżnicowanie plonu badanych mieszańców i efektów środowisk oraz istotną interakcję GCA form matecznych i testerów ze środowiskami. Oceniając ogólną zdolność kombinacyjną form matecznych wyróżniono dwie matki o charakterze mieszańcowym (SC-CMS) Lo 106-P × Lo 104-N i Lo 102-P × Lo 103-N oraz linię Lo 110-P, które użyte w programach hodowlanych mogą zwiększać plon ziarna potostwa. Na uwagę zasługują również mieszaniec pojedynczy Lo 103-P × Lo 104-N i linia Lo 104-P, które w pierwszej serii uzyskały nieistotne, a w drugiej istotne dodatnie wartości oszacowań efektów GCA. Spośród badanych testerów dodatnie wartości efektów GCA uzyskały testery Lo 202-R i Lo 204-R. Linie Lo 102-P, Lo 103-P, Lo 104-P i Lo 106-P nie wykazują istotnych dodatnich efektów GCA, a niektóre nawet mają wartości ujemne, natomiast ich mieszańce (SC-CMS) uzyskały istotne dodatnie wartości efektów GCA.

W ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego w Śląskim Okręgu Badania Odmian badano plonowanie populacyjnych i mieszańcowych odmian żyta ozimego z uwzględ­nieniem reakcji odmian na różne poziomy agrotechniczne. Materiałem badawczym były odmiany populacyjne: Wibro, Warko, Motto, Bosmo, Kier, Adar, Walet, Hegro, Zduno, Amilo, Dańkowskie Złote i mieszańcowe: Ursus, Nawid, Fernando Esprit, Luco, Klawo żyta ozimego. Doświadczenia polowe z badanymi odmianami zostały założone w latach 2000–2001 w ośmiu miejscowościach (Wrocikowo, Marianowo, Sulejów, Tomaszów Bolesławiecki, Pokój, Głodowo, Wyczechy i Lubliniec) na dwóch poziomach intensywności uprawy standardowym i intensywnym, tzn. z wyższym o 40 kg/ha nawożeniem azotowym, dolistnym dokarmianiem oraz pełną chemiczną ochroną roślin przed chorobami i wyleganiem. Wyniki otrzymane w poszczególnych latach i miejscowościach poddano obliczeniom statystycznym według programu Sergen 3 (Caliński i in., 1998) dla analizy serii doświadczeń odmianowych. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono istotne zróżnicowanie plonu badanych odmian żyta ozimego, zróżnicowanie środowisk oraz występowanie interakcji genotypowo-środowiskowej (G × E) dla obydwu wariantów uprawy. Odmiany mieszańcowe Ursus, Fernando i Esprit zarówno w standardowym, jak i intensywnym wariancie uprawy odznaczały się wyższymi plonami w porównaniu do pozostałych obiektów oraz wykazywały istotną interakcję ze środowiskiem. W standardowych warunkach uprawy na uwagę zasługuje również odmiana mieszańcowa Klawo. Odmiany populacyjne plonują bardziej stabilnie niż mieszańcowe, ale na niższym poziomie.

Badania zróżnicowania genetycznego obejmowały 26 mieszańców matecznych i 8 restorerów oraz 17 linii męskosterylnych i 13 linii dopełniających. Badane materiały pochodziły z trzech ośrodków heterozyjnej hodowli żyta: Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin (IHAR), Poznańskiej Hodowli Roślin Sp. z o.o. (PHR) i Hodowli Roślin DANKO Sp. z o.o. (Danko). Analizę dystansu genetycznego składników mieszańców przeprowadzono techniką PCR z zastosowaniem starterów semi-specyficznych ukierunkowanych na powielanie fragmentów genów żyta. Ocenę dystansu genetycznego mieszańców i restorerów przeprowadzono na podstawie analizy 317, a analizę linii 370 fragmentów DNA. Zarówno ocena dystansu genetycznego badanych materiałów jak też wyniki analizy skupień wskazują, że prowadzona niezależnie w trzech ośrodkach hodowla doprowadziła do wytworzenia nieco odmiennych pul genowych.

W badaniach mających na celu lokalizację fragmentów DNA na chromosomach żyta wykorzystuje się zwykle zestaw linii addycyjnych pszenica-żyto i bardziej stabilne zestawy linii substytucyjnych pszenżyta. Pochodzenie fragmentu DNA z określonego chromosomu żyta potwierdza jego hybrydyzacja z DNA linii addycyjnej przy jednoczesnym obniżeniu intensywności sygnału do analogicznej linii substytucyjnej pszenżyta. Spontaniczna utrata chromosomów żyta w liniach addycyjnych stwarza konieczność weryfikacji posiadanego materiału. Obecność addycji chromosomów żyta w pszenicy Chinese Spring potwierdzono metodą hybrydyzacji przy użyciu dwóch sond molekularnych charakterystycznych dla żytniej sekwencji powtarzającej się typu rozproszonego. Wyniki analiz DNA 103 pojedynczych siewek linii addycyjnych przy użyciu obu sond były zgodne i wykazały znaczne zróżnicowanie obecności DNA żyta. Do badań nad lokalizacją fragmentów DNA na chromosomach żyta wybrano DNA pojedynczych siewek linii addycyjnych, które z sondami charakteryzującymi żyto dawały silny i podobny sygnał hybrydyzacyjny. Spośród 18 fragmentów różnicujących tolerancyjne i wrażliwe formy żyta 4 wykazywały wzrost intensywności hybrydyzacji do DNA linii addycyjnej z chromosomami 4R przy jednoczesnym obniżeniu tego efektu dla substytucji 4R/4D. W pozostałych przypadkach nie obserwowano zmian intensywności sygnału hybrydyzacyjnego lub różnice ujawniające się w liniach addycyjnych i substytucyjnych nie były ze sobą zgodne.

Wykonano analizę ścieżkową na podstawie korelacji genotypowych pomiędzy ekstraktem mąki a 6 cechami: celnością ziarna, białkiem słodu, kruchością słodu, lepkością brzeczki, siłą diastatyczną, odfermentowaniem brzeczki. Materiałem badawczym było ziarno jęczmienia jarego browarnego z 3 serii doświadczeń; kolekcji jęczmienia jarego browarnego, przedwstępnych i wstępnych przeprowa­dzonych w latach 1996–1998. Stwierdzono wysoce istotne, dodatnie współczynniki korelacji genotypowej oraz wysoce istotne dodatnie bezpośrednie efekty pomiędzy ekstraktem mąki a kru­chością słodu w 3 badanych seriach jęczmienia jarego browarnego. Okazało się również, że kruchość słodu pośrednio wpływa na zawartość białka w słodzie. Według przeprowadzonej analizy ścieżkowej cecha kruchości słodu określająca stopień rozluźnienia słodu może być ważną cechą przydatną do celów selekcyjnych rodów jęczmienia browarnego.

Podstawę badań stanowiły wyniki ścisłych doświadczeń polowych z jęczmieniem jarym odm. Rudzik, przeprowadzonych w latach 1998–2000 w Zakładzie Doświadczalnym IUNG Grabów, woj. Mazowieckie. Stwierdzono istotny związek pomiędzy dawką nawożenia azotem i plonem ziarna jęczmienia oraz jego jakością browarną. Nawożenie w dawce 60 kg N×ha-1 powodowało istotny wzrost plonu ziarna w stosunku do obiektów nienawożonych o 1,4 t×ha-1 (o 37%), głównie na skutek zwiększenia liczby kłosów na jednostce powierzchni i liczby ziaren w kłosie. Jednocześnie zwiększała się zawartość białka w ziarnie, a zmniejszała się celność ziarna i ekstraktywność słodu. W miarę wzrostu jęczmienia, jak również pod wpływem zwiększających się dawek nawożenia azotem zwiększał się plon suchej masy roślin. W miarę przyrostu suchej masy zmniejszała się procentowa zawartość azotu. Rośliny nawożone większymi dawkami azotu charakteryzowały się większą zawartością azotu oraz wartościami wskaźników stanu odżywienia azotem NNI i SPAD. W celu skalibrowania testu SPAD określono jego związek z wartościami testu NNI. Stwierdzono, że dla jęczmienia browarnego odmiany Rudzik krytyczna zawartość chlorofilu w liściach, oceniana przy pomocy N — Testera HYDRO (ze skalą 0–800) w okresie od pełni krzewienia do fazy wydłużania pochwy liściowej wynosi ok. 465 jednostek SPAD. Przy takich odczytach SPAD jęczmień jest optymalnie odżywiony azotem, przyjmując stosowaną w browarnictwie normę zawartości białka w ziarnie. Krytyczna wartość SPAD dla uzyskania maksymalnego plonu ziarna jest nieznacznie większa i wynosi 474 jednostek.

Opracowanie stanowi syntezę wyników, pochodzących z dwóch doświadczeń ścisłych prowa­dzonych w latach 1996–1998 w Zakładzie Doświadczalnym Kępa (woj. Lubelskie) oraz w latach 1998–2000 w Zakładzie Doświadczalnym Grabów woj. Mazowieckie. Stwierdzono istotną zależność plonu i jakości ziarna jęczmienia od ilości wysiewu. Zwiększanie ilości wysiewu rodu BKH 2794 do 4,1 mln ziaren na 1 ha i odmiany Rudzik do 4 mln ziaren na 1 ha powodowało wzrost plonu ziarna, głównie na skutek zwiększonej liczby kłosów na jednostce powierzchni, przy czym liczba ziaren w kłosie i masa 1000 ziaren wnosiły wkład ujemny. Zagęszczanie siewu odmiany Rudzik do 5 mln ziaren na 1 ha powodowało nieznaczne zmniejszenie plonu ziarna, spowodowane znaczną obniżką masy 1000 ziaren oraz liczby ziaren w kłosie. Zwiększanie ilości wysiewu jęczmienia powodowało zmniejszenie krzewistości roślin i zmiany w budowie przestrzennej łanu, polegające na ograniczeniu liczby pędów niskich, wykształcających ziarno drobne i o wysokiej zawartości białka. Parametry wartości browarnej ziarna zależały od warunków pogodowych w latach badań. Zmianom ulegały wartości parametrów pod wpływem ilości wysiewu. Zagęszczanie siewu powodowało zmniejszenie masy 1000 ziaren i zawartości białka w ziarnie, a zwiększenie lepkości brzeczki i stopnia ostatecznego odfermentowania brzeczki.

Badania, których celem było określenie wpływu nawożenia azotem i gęstości siewu na zawartość β-glukanów w jęczmieniu jarym browarnym odm. Rudzik przeprowadzono w 2000 roku. Doświad­czenie założono metodą losowanych bloków w Stacji Doświadczalnej Instytutu Uprawy i Nawożenia i Gleboznawstwa SD Grabów. Czynnikami doświadczenia były dawki nawożenia azotem: 0, 20, 40, 60 i 80 kg N/ha, oraz gęstości siewu 200, 300, 400 i 500 ziarniaków /m2. Po zbiorze ziarno zostało wysłodowane i oznaczono w nim zawartość β-glukanów. Wysoka dawka nawożenia azotowego miała niekorzystny wpływ na zawartość β-glukanów w brzeczce, a wysoka obsada wysiewu ziaren/m2 wpływała korzystnie na zawartość tego składnika.

Badania, których celem było określenie wpływu chemicznej ochrony roślin na zawartość β-glukanów w jęczmieniu jarym odmiany browarnej Rudzik przeprowadzono w 2000 roku. Doświad­czenie założono metodą losowanych bloków w Stacji Doświadczalnej Instytutu Uprawy i Nawożenia i Gleboznawstwa SD Grabów. Badaniami objęto wpływ terminu aplikacji fungicydów i skuteczność zabiegów chemicznej ochrony roślin. Po zbiorze ziarno zostało wysłodowane. W uzyskanym ze słodu ekstrakcie oznaczono zawartość β-glukanów. Herbicydy Chwastox 300 SL i Granstar 75 WG ze wspomagaczem Trend 90 EC nie spowodowały istotnych zmian w zawartości β-glukanów w brzeczce. Natomiast ujemny wpływ niektórych fungicydów zaobserwowano w przypadku później­szego terminu ich zastosowania.

Badania prowadzono w Zakładzie Doświadczalnym IUNG Kępa (woj. lubelskie) w latach 1996–1998 oraz w Stacji Doświadczalnej IUNG Osiny (woj. lubelskie) w latach 1997–1998 i 1998–2000. Stwierdzono pozytywny wpływ chemicznej ochrony roślin przed chorobami na plon i jakość ziarna jęczmienia. Skuteczność działania środków chemicznych związana była z przebiegiem warunków pogodowych w okresie wegetacji. Badane fungicydy stosowane w formie opryskiwania roślin powodowały istotne zwiększenie plonu ziarna jęczmienia, ograniczały porażenie roślin chorobami grzybowymi oraz poprawiały wartość browarną ziarna. Porównanie fungicydów o różnym mechanizmie działania wykazało, że najkorzystniejszy wpływ na plon ziarna jęczmienia i jego jakość miał preparat Charisma 207 EC, zawierający w swym składzie dwie substancje aktywne: famoxate, hamujący wytwarzanie energii w komórkach patogena oraz flusilazol, ograniczający powstawanie ergosterolu niezbędnego do budowy ścian komórkowych patogena. Opóźnienie stosowania fungicydów zmniejszało ich skuteczność w zwalczaniu plamistości siatkowej, powodując redukcję plonu ziarna i pogorszenie parametrów wartości browarnej. Związane to było z pojawieniem się choroby we wczesnych fazach rozwojowych jęczmienia.

Przedstawiono genetyczne uwarunkowania odporności na mączniaka (Blumeria graminis f. sp. hordei) u 28 polskich odmian jęczmienia jarego wpisanych do Rejestru Odmian w Polsce. Wszystkie odmiany mają jeden lub więcej genów odporności związanych z loci Mlg, Mla, MlLa i mlo. Na populację mączniaka występującą w Polsce odporne są tylko odmiany z genem mlo.

Odporność Mlo jęczmienia (Hordeum vulgare L.) odgrywa coraz większą rolę w ochronie jęczmienia przed mączniakiem prawdziwym (Blumeria graminis f. sp. hordei). Odporność ta jest bardzo efektywna i jest powszechnie używana w programach hodowlanych jęczmienia w Europie. W artykule podano najnowsze informacje na temat genetyki, fenotypu, mechanizmu i badań molekularnych nad odpornością Mlo.

W latach 1990–2000 odporność Mlo jęczmienia (Hordeum vulgare L.) stała się powszechnie używana w europejskich programach hodowli odpornościowej jęczmienia na mączniaka. Dowiedziono, że odporność ta jest wysoce efektywna w ochronie jęczmienia przed porażeniem przez grzyba Blumeria graminis f. sp. hordei. W pracy podano najnowsze informacje na temat źródeł odporności Mlo. W pracy opisano również wykorzystanie odporności Mlo w hodowli nowych odmian jęczmienia.

Mączniak prawdziwy (powodowany przez Blumeria graminis f. sp. hordei) jest jedną z najważniejszych chorób jęczmienia (Hordeum vulgare L.). Uprawa odpornych odmian jest skuteczną metodą ochrony jęczmienia przed tą chorobą. Dotychczas nie znaleziono izolatów B. graminis f. sp. hordei wirulentnych w stosunku do genu mlo. Odporność Mlo uważana jest za trwałą, ponieważ jest efektywna przez długi okres czasu. W pracy przedstawiono główne zagadnienia związane z trwałością odporności Mlo.

Celem pracy były badania genetyczne i hodowlane mieszańców międzygatunkowych F2 Avena sativa L. cv. Borys × Avena fatua L. oraz form rodzicielskich. Mieszańcowy charakter tej kombinacji potwierdzono przy pomocy metody RAPD (Random Amplified Polymorphic DNA). W celu określenia stabilności cytogenetycznej otrzymanych mieszańców analizowano konfiguracje chromosomów w komórkach macierzystych pyłku (KMP) w stadium metafazy I i anafazy I, frekwen­cję mikrojąder w tetradach oraz żywotność i wymiary ziaren pyłku. W metafazie I obserwowano głównie biwalenty, a w anafazie I sporadycznie występowały chromosomy opóźnione i mosty chro­matydowe. Zarówno w mieszańcach, jak i w formach wyjściowych obserwowano prawidłowo wykształcone tetrady i wysoką żywotność pyłku. Uzyskane wyniki świadczą o dobrej stabilności cytogenetycznej testowanych genotypów. Mieszańce porównywano z formami rodzicielskimi pod względem wybranych cech ilościowych. W większości przypadków stwierdzono istotne różnice. W porównaniu z odmianą Borys, mieszańce były wyższe i miały dłuższą wiechę. Jednocześnie liczba kłosków w wiesze oraz liczba i masa ziarniaków były niższe aniżeli w formie matecznej. Stwierdzono również wyższą płodność kłoska i zawartość białka ogółem w ziarniakach, ale równocześnie niższą masę tysiąca ziarniaków (MTZ).

Porównano zmienność i wzajemną zależność 9 cech: plonu ziarna z poletka, wysokości roślin, wczesności wiechowania, odporności na rdzę koronową, wylegania, masy 1000 ziaren, % łuski, % białka i % tłuszczu w 73 rodach owsa: oplewionego (ogólnoużytkowego), nagoziarnistych i wczes­nych (górskich), badanych w trzech seriach doświadczeń polowych i laboratoryjnych. Wysoką plennością charakteryzowały się rody owsa oplewionego, niższą rody owsów górskich, najniższą nagoziarnistych. Stwierdzono wysoką zawartość białka i tłuszczu w ziarnie rodów owsa nagoziar­nistego. Dużą zmiennością charakteryzowała się odporność na rdzę koronową rodów owsa badanych w 3 seriach oraz % łuski form nagoziarnistych. Stwierdzono ujemną korelację pomiędzy plonem a odpornością na rdzę koronową owsa, plonem a zawartością białka oraz pomiędzy plonem a wyso­kością form oplewionych.

Określono podatność ziarna nagoziarnistych odmian owsa: Akt, Cacko, Polar i rodu STH 4659 oraz odmian oplewionych Bajka i Skrzat na uszkodzenia mechaniczne wywołane omłotem przy dwóch prędkościach obrotowych zespołu młócącego: 780 i 1760 obr./minutę. Kontrolę stanowiły ziarniaki młócone ręcznie w tym samym terminie. Oznaczono makrouszkodzenia dla ziarniaków odmian nagoziarnistych uwzględniając uszkodzenia zarodka, uszkodzenia bielma oraz części ziarniaków. Najliczniejszą grupę stanowiły ziarniaki z makrouszkodzeniami zarodka i bielma, które wynosiły odpowiednio 9,1 i 8,9% przy wysokich obrotach. Dla odmian nagoziarnistych i oplewionych oznaczono mikrouszkodzenia stosując płyn Lugola. Wyróżniono mikrouszkodzenia zlokalizowane na zarodku, bielmie oraz jednocześnie na zarodku i bielmie. Odmiany oplewione charakteryzowały się 2–3-krotnie niższym procentem uszkodzeń. U odmian nagoziarnistych uszkodzenia bielma przyjmowały wysokie wartości w zakresie 29,1–31,0%. U odmian tych zaznaczył się wpływ prędkości obrotowej, której wzrost zwiększył procentowy udział ziarniaków z uszkodzonym zarodkiem z 13,7% przy 780 obr./min. do 31,3% przy 1760 obr./min.

Doświadczenie założono w 2002 roku na polu doświadczalnym Hodowli Roślin Rolniczych „Nasiona Kobierzyc” w Kobierzycach. Ziarno wysiano punktowo na dwurzędowych poletkach o powierzchni 5m2 w rozstawie rzędów 75 cm. Badano 8 linii wsobnych skrzyżowanych w układzie półdiallelicznym wg drugiej metody Griffinga. Sześć linii: S160, S245, S41606A, S41324A-2, S48556-3 i S43523 wyprowadzono w „Hodowli Roślin Smolice” Sp. z o.o., a linie K1653 i K2577A w firmie SWS (Niemcy). Doświadczenie zostało założone metodą losowanych bloków w 3 powtórzeniach. W okresie wegetacji wykonano pomiary: wysokości roślin i wysokości osadzenia pierwszej kolby. Po zbiorze określono zawartość suchej masy w ziarnie i plon ziarna w przeliczeniu na plon o zawartości 15% wody. Wykonano analizę wariancji wg 2 modelu Griffinga. Istotność efektów GCA i SCA testowano testem t-Studenta. Badane mieszańce pojedyncze były istotnie zróżnicowane pod względem analizowanych cech. Wykazano istotne efekty zarówno dla ogólnej, jak i swoistej zdolności kombinacyjnej u wszystkich cech. Przewaga addytywnego działania genów determinuje dziedziczenie wysokości roślin i osadzenia pierwszej kolby oraz zawartości suchej masy w ziarnie natomiast, nieaddytywne działanie genów decyduje o plonie ziarna. Wysokość roślin uległa najistotniejszemu skróceniu w potomstwie linii S160 i S48566-3, przy jednoczesnym zwiększeniu zawartości suchej masy. Istotne efekty GCA stwierdzono dla plonu ziarna linii S160 i S245. Mieszańce linii S160, S245 i K1653 charakteryzowały się najwyższymi efektami SCA plonu ziarna.

Wprawdzie hodowla mieszańców liniowych kukurydzy w Polsce ma zaledwie 50-letnią historię, ale podstawy jej współczesnego dorobku zostały stworzone już w okresie międzywojennym i zaraz po wojnie. W pracy wspomniano ludzi — pionierów, którzy stworzyli solidne podstawy krajowej hodowli mieszańców kukurydzy. Podkreślono znaczenie takich wydarzeń, jak: wyhodowanie pierwszego polskiego mieszańca odmianowego Wiel-Wi w 1957 roku, pierwszego mieszańca czteroliniowego (1967 r.), trójliniowego (1977 r.) i pojedynczego (1994 r.). Wyhodowanie wczesnych i wysokoplennych mieszańców umożliwiło uprawę kukurydzy w północnych rejonach Polski nie tylko na kiszonkę, ale i na ziarno. Na podstawie przedstawionych wyników doświadczeń porejestrowych z lat 1999–2001 można wnioskować, że nowe polskie mieszańce są konkurencyjne do zagranicznych. Ich udział w krajowym rynku kukurydzianym wynosi około 40%. Podkreślono znaczenie współpracy z zagranicznymi i krajowymi firmami komercyjnymi i instytucjami nauko­wymi dla dalszego rozwoju polskiej hodowli kukurydzy. Wspomniano o głównych problemach do rozwiązania w najbliższym czasie, przed którymi stoi praktyczna hodowla.