Repozytorium

Celem pracy była ocena podatności wybranych odmian ziemniaka, na sztuczną inokulację zawiesiną komórek Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus (Cms) w zależności od warunków glebowych. Materiał badawczy stanowiły dwie odmiany średnio późne, skrobiowe: Bosman i Ikar. Bulwy inokulowane zawiesiną bakteryjną i nie inokulowane (kontrola negatywna), wysadzano do gleb na mikropoletkach, zbudowanych na bazie trzech profili glebowych zróżnicowanych pod względem składu granulometrycznego. Znacznie niższą liczbę zgromadzonych bulw potomnych oraz wyższy stopień porażenia przez Cms zarówno łodyg jak i bulw stwierdzono u odmiany Bosman. Liczba bulw potomnych wytworzonych przez rośliny inokulowane Cms była istotnie niższa niż liczba bulw potomnych wytworzonych z roślin wolnych od bakterii Cms. Udowodniono wpływ profilu glebowego na liczbę zgromadzonych bulw potomnych. Zaobserwowano tendencję szybszego tempa rozwoju roślin, dłuższego okresu wegetacji oraz wyższego plonu dla odmiany Ikar — o niższym porażeniu roślin i bulw przez Cms.

Biogospodarka i agrobiotechnologia są wzajemnie powiązane i nierozerwalne. Liczne produkty dostępne dla konsumenta jednoznacznie potwierdzają znaczenie rynkowe agrobiotechnologii. Aktualny stan legislacji w Polsce (nowelizacja ustawy „O GMO” podpisana przez Prezydenta Bronisława Komorowskiego 6. 02. 2015 r.) w zasadniczym stopniu spowalnia rozwój możliwych komercjalizacji osiągnięć naukowych. Jednocześnie porozumienia na szczeblu międzynarodowym, jak „ Protokół z Nagoi”, powodują dalsze utrudnienia i potencjalne komplikacje w kooperacji międzynarodowej.

Celem niniejszych badań było określenie aktywności antyoksydacyjnej ekstraktów z ziarna 30 odmian pszenicy ozimej oraz zawartości w nich polifenoli ogółem. Niniejszy cel realizowano poprzez analizę prób naturalnie porażonych określanych, jako kontrolne wzrastających w warunkach bez ochrony chemicznej oraz prób inokulowanych grzybami z rodzaju Fusarium. Stwierdzono, iż ekstrakty otrzymane z 30 odmian pszenicy wykazują zróżnicowaną aktywność antyutleniającą. Analiza statystyczna wyników wykazała wyższą aktywność prób inokulowanych mierzoną za pomocą zdolności do wygaszania wolnego rodnika ABTS· w porównaniu do prób kontrolnych. Zawartość polifenoli ogółem natomiast nie różniła się istotnie między próbami kontrolnymi i inokulowanymi. W czasie niniejszych badań nie stwierdzono istotnej zależności pomiędzy zawartością polifenoli w ekstraktach, a aktywnością przeciwutleniającą.

W doświadczeniach infekcyjnych w warunkach polowych w Radzikowie i Poznaniu/Cerekwicy badano odporność na fuzariozę kłosów 224 genotypów oraz 10 odmian/linii wzorcowych pszenicy ozimej. Genotypy te pochodziły z programów hodowlanych pszenicy ozimej oraz z kolekcji utworzonej w wyniku badań nad odpornością na fuzariozę kłosów w latach 2008–2013. Kłosy pszenicy inoklulowane były izolatmi Fusarium culmorum. Oceniano porażenie kłosa oraz stopień uszkodzenia ziarniaków. W ziarnie wybranych 61 genotypów analizowano zawartość ergosterolu, trichotecenów z grupy B oraz zearalenonu. Genotypy pszenicy były istotnie zróżnicowane pod względem odporności na fuzariozę kłosów. Średni indeks fuzariozy wyniósł 23,7%. Stwierdzono istotny wpływ wysokości roślin na wartość indeksu fuzariozy kłosów (r = -0,528). Badane genotypy wykazały zróżnicowaną odporność na uszkodzenie ziarniaków przez Fusarium (średnio 48,4%) oraz zróżnicowaną zawartość ergosterolu w ziarnie (średnio 30,9 mg·kg-1). Nasilenie fuzariozy kłosów istotnie korelowało z uszkodzeniem ziarniaków pszenicy (r = 0,768). Genotypy pszenicy wykazały zróżnicowaną odporność na akumulację toksyn fuzaryjnych. Średnia zwartość deoksyniwalenol (+pochodne acetylowe) wyniosła 20,515 mg·kg-1, natomiast zearalenonu 932 mg·kg-1. Stopień porażenia kłosów, odporność typu II oraz uszkodzenie ziarniaków korelowały istotnie z zawartością ergosterolu, deoksyniwalenolu i zearalenonu w ziarnie. Zidentyfikowano genotypy łączące odporności różnych typów na fuzariozę kłosów.

Badano 35 rodów pszenżyta ozimego o zróżnicowanym podłożu genetycznym oraz trzy odmiany pod względem odporności na fuzariozę kłosów powodowaną przez Fusarium culmorum oraz akumulacji toksyn fuzaryjnych w ziarnie. Genotypy wysiano w dwóch lokalizacjach: Cerekwica k. Poznania i Radzików k. Warszawy. W okresie pełni kwitnienia kłosy badanych genotypów inokulowano zawiesiną zarodników trzech szczepów F. culmorum. Określano indeks fuzariozy kłosów, procent ziarniaków uszkodzonych przez Fusarium oraz poziom toksyn fuzaryjnych w ziarniakach. Indeks fuzariozy kłosów w Cerekwicy (19,2%) był wyższy niż w Radzikowie (11,0%). Współczynnik korelacji porażenia kłosów w obu lokalizacjach wynosił r = 0,429. Porażenie ziarniaków było zróżnicowane w obu lokalizacjach. W Cerekwicy porażenie ziarna było wyższe (średnio 38,7%) niż w Radzikowie (średnio 23,3%). Zawartość trichotecenów z grupy B w ziarnie była bardzo wysoka i średnio dla obu lokalizacji wynosiła 23,541mg/kg. Podobnie stwierdzono bardzo duże ilości zearalenonu — średnio 1179 mg/kg. Zawartość ergosterolu (średnio 41,0 mg/kg) istotnie korelowała z porażeniem ziarna i zawartością toksyn fuzaryjnych. Badane genotypy pszenżyta ozimego zostały pogrupowane na podstawie odporności na porażenie kłosa i porażenie ziarniaków oraz zawartości ergosterolu i toksyn fuzaryjnych w ziarnie. W wyniku statystycznej analizy składowych głównych wytypowano 5 najlepszych genotypów pszenżyta łączących wysoki poziom odporności różnych typów.

Celem pracy było podwyższenie efektywności otrzymywania podwojonych haploidów w kulturach pylnikowych 6 form mieszańcowych pszenżyta ozimego i 6 form jarych poprzez zastosowanie kolchicyny w pożywce indukującej androgenezę. Modyfikowano stężenie kolchicyny i czas traktowania (0,1 mg/l lub 1,0 mg/l kolchicyny odpowiednio przez 24, 48 i 72 godziny) w płynnej pożywce C17. Stwierdzono, że optymalnymi parametrami zastosowania kolchicyny były stężenia 1,0 mg/l przez 24 godziny oraz 0,1 mg/l przez 48 godzin. Na podstawie analiz cytometrycznych, w tych warunkach stwierdzono zwiększenie liczby roślin o podwojonej liczbie chromosomów. Wynik ten obserwowano u 6 form ozimych (średnio 66,2%) oraz u 2 form jarych (średnio 52,7%), w porównaniu z warunkami kontrolnymi na pożywce bez kolchicyny, w których uzyskano około 30% podwojonych haploidów.

Celem pracy jest przedstawienie możliwości wykorzystania nowej metody do analizy zmienności genetycznej organizmów, w tym organizmów o znaczeniu przemysłowym. Zaproponowana metoda działa na dwóch poziomach — na poziomie porównań aminokwasów oraz na poziomie porównań ich kodonów, tj. na poziomie kodu genetycznego. W pracy przedstawiono analizę inhibitorów proteinaz z nasion dyniowatych oraz analizę cytochromu c wybranych roślin uprawnych. Ponadto, za pomocą nowej metody dwupoziomowej analizy zmienności genetycznej otrzymano wyniki, które wykorzystano do interpretacji drzew filogenetycznych zbudowanych dla analizowanych sekwencji.

Przeprowadzono ocenę fenotypową populacji dyni olbrzymiej pod względem cech ilościowych takich jak: średnia masa owocu, liczba owoców na roślinę oraz plon handlowy. W eksperymencie wykorzystano populację mapującą składającą się ze 112 rekombinacyjnych linii wsobnych (RIL) pokolenia F6 dyni olbrzymiej uzyskanych z mieszańca dwóch linii wsobnych 802 × 801 o odmiennym pochodzeniu i skrajnie zróżnicowanych pod względem badanych cech. Doświadczenie polowe założono w układzie losowym w trzech powtórzeniach w 2013 i 2014 roku. Linie rodzicielskie wykazywały istotne statystycznie różnice w odniesieniu do wartości cech. Zakres zmienności cech w populacji mapującej przekraczał wartości cech dla linii rodzicielskich. Zakres zmienności dla średniej masy owocu wynosił od 0,6 kg do 9,0 kg, dla średniej liczby owoców na roślinie od 1,0 do 7,5 (2013) i od 1,0 do 11,5 (2014), dla plonu handlowego (kg/roślinę) 1,7–11,8 (2013) i 1,26–30,0 (2014). Odziedziczalność cech wynosiła 71% dla plon handlowego, 70% dla średniej masy owoców i 82% dla średniej liczby owoców na roślinę.

W pracy podjęto próbę identyfikacji markerów SSR użytecznych do konstrukcji mapy genetycznej ogórka dla populacji mapującej 110 rekombinacyjnych linii wsobnych (RIL). Populację uzyskano z krzyżowania amerykańskiej linii Gy14 wykazującej tolerancję na bakteryjną kanciastą plamistość z polską linią B10 wrażliwą na tę chorobę. Analiza bioinformatyczna zróżnicowania sekwencji loci mikrosatelitarnych pozwoliła wskazać markery SSR potencjalnie przydatne do mapowania w tej populacji. Wytypowano 222 markery SSR, spośród których 160 przetestowano na liniach rodzicielskich i wybranych RIL. Potwierdzono polimorfizm dla 103 markerów SSR (64,4%), zaś dla 52 z nich wykazano przydatność do konstrukcji mapy genetycznej populacji Gy14 × B10 i mapowania genów odporności na kanciastą plamistość liści ogórka. Wstępnie wskazano, że marker SSR00398 zlokalizowany na chromosomie 5 może być sprzężony z genem odporności na tę chorobę.

W pracy przedstawiono wyniki badań z lat 2006–2009 mające na celu określenie wpływu biomasy wsiewek międzyplonowych przyoranych jesienią i pozostawionych do wiosny w formie mulczu na jakość konsumpcyjną bulw ziemniaka w integrowanym i ekologicznym systemie produkcji. W doświadczeniu badano dwa czynniki. I. Nawożenie wsiewką międzyplonową: obiekt kontrolny (bez nawożenia wsiewką międzyplonową), obornik, koniczyna perska, koniczyna perska + życica westerwoldzka, życica westerwoldzka, koniczyna perska — mulcz, koniczyna perska + życica westerwoldzka — mulcz, życica westerwodzka — mulcz. II. System produkcji: integrowany i ekologiczny. Cechy konsumpcyjne bulw ziemniaka (ciemnienie miąższu surowego i ugotowanego oraz smakowitość) nawożonego biomasą wsiewek międzyplonowych były zbliżone do zaobserwowanych na oborniku. Najlepszą jakością konsumpcyjną, a zwłaszcza smakowitością, wyróżniały się bulwy ziemniaka nawożone biomasą koniczyny perskiej, zarówno przyoranej jesienią, jak i pozostawionej do wiosny w formie mulczu. Ciemnienie miąższu surowego i ugotowanego bulw ziemniaka uprawianego w ekologicznym systemie produkcji było istotnie niższe niż w systemie integrowanym, natomiast smakowitość bulw ziemniaka była wyższa w integrowanym systemie produkcji.

Celem doświadczeń było określenie wpływu zróżnicowanego poziomu nawożenia mineralnego azotem oraz właściwości odmian ziemniaka na plon bulw, udział w plonie bulw zdeformowanych, zazielenionych i porażonych parchem zwykłym oraz na zawartość skrobi, azotanów i suchej masy w bulwach. Dla odmian ustalono wymagania nawozowe pod względem dawki azotu oraz jej efektywność. Badania przeprowadzono na glebie lekkiej, na której przyorano słomę i poplon z gorczycy białej. Zastosowano zróżnicowany poziom nawożenia mineralnego azotem: 0, 50, 100, 150 i 200 kg N·ha-1 oraz jednakową dawkę fosforu — 17,5 kg P·ha-1 i potasu — 99,6 kg K·ha-1. Przebadano trzy odmiany jadalne: dwie średnio wczesne Bursztyn i Etiuda oraz jedną średnio późną — Zenia. Badane odmiany charakteryzowały się średnimi wymaganiami odnośnie azotu mineralnego. Uzyskano jednakową efektywność agronomiczną maksymalnej dawki azotu dla odmian Bursztyn i Etiuda (96 kg bulw na 1 kg N) i większą dla odmiany Zenia (119 kg bulw na 1 kg N). Nawożenie mineralne azotem od 0 do 200 kg N·ha-1 miało istotny wpływ na zawartość skrobi, suchej masy i azotanów w bulwach lecz nie wpływało na udział w plonie bulw zdeformowanych, zazielenionych i porażonych parchem zwykłym. Największy plon bulw i najmniejsze stężenie azotanów w bulwach uzyskano w przypadku odmiany Zenia, natomiast istotnie większą zawartość skrobi i suchej masy w bulwach oraz mniejszy udział bulw z wadami wyglądu dla odmian Bursztyn i Etiuda.

Postęp hodowli roślin uzależniony jest od technologii pozwalających na identyfikację markerów cech ilościowych takich jak profilowanie DNA, czy też ich fenotypowanie. Coraz większe znaczenie zaczynają odgrywać metody statystyczne wykorzystywane w mapowaniu asocjacyjnym i selekcji genomowej. W ostatnich latach obserwuje się zmianę podejścia do selekcji. Zamiast wykorzystywać pojedyncze markery cech poszukuje się wielu markerów tych cech lub też stosuje całą dostępną pulę markerów opisujących daną populację dla potrzeb selekcji. Większość ze stosowanych metod selekcji związanych jest z wykorzystaniem wydajnych technologii markerowych, natomiast problemem pozostaje ograniczona dostępność i wysokie koszty fenotypowania roślin. W pracy przedstawiono wybrane elementy nowoczesnych rozwiązań mogących wpływać na skuteczność oraz czas realizacji programów hodowlanych.

Rozwój biologii molekularnej, a w szczególności technologii markerowych oraz narzędzi statystycznych umożliwiających analizę dużej liczby danych uzyskiwanych dla szerokiego typu populacji mapujących sprawia, że zmienia się podejście do selekcji materiałów roślinnych dla potrzeb hodowli. Coraz silniejszy nacisk kładzie się na selekcję wielu cech użytkowych przy jednoczesnym wykorzystaniu elitarnych, zwykle niespokrewnionych ze sobą lecz wyrównanych pod względem genetycznym materiałów roślinnych. Rozwijane obecnie metody umożliwiające prowadzenie selekcji za pomocą markerów DNA w oparciu o złożone populacje mapujące są znane tylko wąskiej grupie specjalistów natomiast metody wykorzystujące ściśle zdefiniowane modele genetyczne, ze względu na ich liczne ograniczenia, zdają się być negowane. Niniejsza praca poświęcona jest omówieniu możliwości metod selekcji wykorzystujących szeroki wachlarz metod biologii molekularnej.

Celem pracy jest przedstawienie statystycznej metody wnioskowania o adaptacyjnej reakcji odmian na zróżnicowane warunki środowiskowe w miejscowościach, na podstawie danych kompletnych z jednorocznej serii doświadczeń przedrejestrowych oraz ilustracja zastosowania i ocena przydatności tej metody dla plonu ziarna pszenicy ozimej. Rozpatrywane dane doświadczalne stanowią dwukierunkową kompletną klasyfikację o postaci odmiana × miejscowość. Obserwacje plonu odmian poddano analizie statystycznej metodą wykorzystującą mieszany model wielowymiarowy, realizowaną przez programy komputerowe Sergen 4 i Eksplan 2. Badane odmiany pszenicy ozimej zostały podzielone na grupy o jednorodnych średnich genotypowych za pomocą analizy skupień metodą Warda. Proponowana metoda może być wspomagającym narzędziem w pracach hodowlanych do rozróżniania rodzajów adaptacyjnej reakcji odmian pszenicy ozimej na warunki środowiskowe, umożliwiając efektywne poszukiwanie genotypów o szerokiej i wąskiej adaptacji.

W pracy przedstawiono wyniki analizy trzyletniego cyklu doświadczeń hodowlanych z rodami jęczmienia jarego. Były to: doświadczenie jednopowtórzeniowe, przedwstępne i wstępne wykonane odpowiednio w 2008, 2009 i 2010 roku przeprowadzone w stacji Hodowli Roślin w Polanowicach (Małopolska Hodowla Roślin). Przedstawiona w pracy koncepcja opracowania wyników serii doświadczeń z nowymi rodami oparta jest na szerokim wykorzystaniu metod statystycznych. Takie podejście umożliwia całościowe spojrzenie na wyniki doświadczeń przeprowadzonych dla rodów jęczmienia jarego z jednej stacji hodowli jak również rodów pochodzących z różnych stacji doświadczalnych. Przeprowadzona analiza wykazała małe zróżnicowanie pomiędzy plonami rodów badanych w doświadczeniu jednopowtórzeniowym. Uwypuklenie zróżnicowania pomiędzy rodami można uzyskać poprzez zastosowanie bardziej zaawansowanych metod statystycznych takich jak analiza wariancji doświadczeń ze wzorcami, analiza wariancji układów hierarchicznych (z powtórzeniami), analiza doświadczeń wieloletnich. Trzyletnia syntetyczna ocena genotypów pochodzących z hodowli Polanowice wykazała występowanie interakcji genotyp × lata objawiającą się niestabilnością w plonowaniu. Oddzielne analizowanie każdego roku badań może spowodować utratę cennych genotypów.

W badaniach nad wykorzystaniem mutagenezy w systemie DH, ziarniaki browarnej odmiany jęczmienia jarego Rudzik naświetlano biostymulującą dawką światła lasera a następnie poddawano działaniu chemomutagenu — N-metylo-N-nitrosmocznika (MNU). Otrzymane rośliny krzyżowano z Hordeum bulbosum a efektywność uzyskiwania haploidów mierzono stosunkiem liczby uzyskanych ziarniaków do liczby zapylonych kwiatów oraz liczby haploidów do liczby zapylonych kwiatów i wykładanych na pożywkę niedojrzałych zarodków. Uzyskane wyniki w porównaniu z kombinacją kontrolną (bez traktowania mutagenem) wykazały, że mutagen wpływał na obniżenie wartości wyżej wymienionych parametrów. Linie dihaploidalne (DH) uzyskane w wyniku podwajania liczby chromosomów rozmnażano, a następnie w warunkach pola doświadczalnego analizowano zmienność ich cech ilościowych, głównie plonotwórczych w porównaniu z kombinacją kontrolną. Wykorzystując wielocechową analizę statystyczna wykazano poszerzenie zakresu zmienności ocenianych cech linii DH w porównaniu z ich odmianą wyjściową Rudzik.

Szkodliwość szczepu F. equiseti nr 20 wobec 15 genotypów owsa określono na podstawie ścisłego doświadczenia polowego ze sztucznym zakażaniem wiech. Badania przeprowadzono w 2014 roku, na polu doświadczalnym w południowo-wschodniej Polsce. Materiał infekcyjny stanowiła zawiesina konidiów F. equiseti. Średnia obniżka liczby ziarniaków w wiesze, w porównaniu do kontroli wynosiła 45,7% (od 15,8 do 66,7%), natomiast redukcja plonu ziarna wynosiła 47,7% (od 20,3 do 69,3%). Obniżka masy 1000 ziaren u badanych genotypów owsa wahała się od 0,5% do 22,8%, średnio 7,3%. W próbach ziarna wszystkich genotypów owsa stwierdzono obecność związków trichotecenowych z grupy A: T-2 toksyny od 0,001 do 0,044 mg·kg^(-1), HT- 2 toksyny od 0,001 do 0,081 mg·kg-1, scirpentriolu (STO) od 0,002 do 0,056 mg·kg-1,T-2 tetraolu od 0,001 do 0,152 mg·kg^(-1). Obecność diacetoksyscirpenolu (DAS) i T-2 triolu, stwierdzono u 14 analizowanych genotypów owsa. Stężenie tych metabolitów wynosiło odpowiednio od 0,001 do 0,005 mg·kg^(-1) i od 0,001 do 0,008 mg·kg^(-1). Ponadto w próbach ziarna wszystkich genotypów owsa, pochodzących z wiech inokulowanych F. equiseti oznaczono 3-Ac DON (0,023–0,026 mg·kg^(-1)), w przypadku 14 genotypów stwierdzono obecność DON (0,016–0,233 mg·kg^(-1)), zaś NIV był obecny w próbach 13 genotypów owsa, w stężeniu od 0,022 do 0,218 mg·kg^(-1).

W 2013 roku na polach Hodowli Roślin Strzelce, Sp. z o.o., grupa IHAR określono udział wiech z objawami fuzariozy dla 12 odmian owsa. W laboratorium przeprowadzono analizę mykologiczną ziarniaków i plew pochodzących z wiech z objawami chorobowymi z wykorzystaniem pożywki mineralnej. Procent wiech z objawami fuzariozy wahał się od 0,25% do 2,0%. Za główną przyczynę fuzariozy wiech owsa uznano gatunki Fusarium culmorum i F. poae. Ponadto z porażonych ziarniaków uzyskiwano gatunki F. sporotrichioides i F. oxysporum. Badania szkodliwości F. sporotrichioides dla owsa przeprowadzono w 2013 roku na polach doświadczalnych w okolicach Zamościa, na podstawie ścisłego doświadczenia polowego ze sztucznym zakażaniem wiech w fazie kwitnienia. Materiał infekcyjny stanowiła zawiesina zarodników F. sporotrichioides nr 88 o zagęszczeniu 5 × 105 × 1 ml-1. Szkodliwość F. sporotrichioides dla analizowanych odmian owsa określano na podstawie ubytku liczby ziarniaków w wiesze, plonu ziarna z 40 wiech (4×10 wiech) oraz masy 1000 ziaren. Ubytek liczby ziarniaków w wiesze, w wyniku sztucznego zakażania przez F. sporotrichioides wynosił od 0,5% (Arden) do 75,1% (Contender). W przypadku odmiany Arden nie zanotowano ubytku plonu ziarna w wyniku inokulacji wiech przez F. sporotrichioides, zaś u pozostałych odmian redukcja plonu ziarna wynosiła od 24,0% (Komfort) do 79,5% (Contender). Natomiast obniżka MTZ wynosiła od 0,1% (Arden) do 22,6% (Flämingsgold).

Celem badań przeprowadzonych w latach 2007–2014 była ocena zmian właściwości chemicznych gleby lekkiej (odczynu, zawartości węgla organicznego, azotu ogólnego, przyswajalnych form fosforu, potasu, magnezu oraz manganu, cynku, miedzi, boru i żelaza) w płodozmianie ekologicznym. Zmianowanie obejmowało następujące gatunki roślin rolniczych: ziemniak, owies, gryka, mieszanka strączkowo-zbożowa (łubin żółty z owsem), żyto. Źródłem składników pokarmowych był obornik stosowany pod ziemniaki (25 t·ha-1) i pod owies (12,5 t·ha-1), przyorywana słoma i biomasa roślin międzyplonowych (peluszka, gorczyca biała, seradela), wapno węglanowe. Próbki glebowe z warstwy 0–20 cm pobierano jesienią każdego roku. Analizy chemiczne gleby wykonywano w laboratorium Stacji Chemiczno-Rolniczej. Stwierdzono poprawę odczynu gleby, stabilizację poziomu azotu ogólnego oraz węgla organicznego w glebie. Zawartość magnezu oraz fosforu w ciągu ośmiu lat wzrosła i jest wysoka, a potasu zmalała i jest na poziomie niskim. Zawartości przyswajalnych form mikroelementów: manganu, miedzi, boru i żelaza w kolejnych ośmiu latach badań wzrosły, a cynku zmalała. Poziom manganu i miedzi jest średni, a boru i żelaza niski.

Celem pracy była ocena zmienności morfologii system korzeniowego 17 odmian ziemniaka i rozważenie ewentualnego związku z tolerancją na wysoką temperaturę i suszę w okresie wegetacji. Badania przeprowadzono w szklarni w roku 2014. Wśród wyselekcjonowanych do badań odmian ‘Tetyda’ była tolerancyjna i ‘Aruba’ wrażliwa na stres abiotyczny. Do badań systemu korzeniowego zostało wykorzystane urządzenie do aeroponicznej produkcji minibulw ziemniaka umieszczone w hali wegetacyjnej. Pomiary przeprowadzono w czasie kwitnienia roślin, czyli na początku ich tuberyzacji. Stwierdzono istotne różnice między odmianami pod względem głębokości zasięgu korzeni, ich świeżej i suchej masy oraz zawartości suchej masy w korzeniach. Maksymalny zasięg korzeni osiągał wartość 109 cm. Był on pozytywnie skorelowany ze świeżą masą korzeni. Miarą wielkości systemu korzeniowego roślin ziemniaka stosowaną przez większość badaczy jest sucha masa korzeni. W naszych badaniach wahała się od 0,93 do 4,78 g na roślinę zależnie od odmiany i była wysoce istotnie skorelowana z długością łodyg i masą części nadziemnej roślin. Zawartość suchej masy w korzeniach wynosiła od 4,4% u odmiany Miłek do 7,6% u odmiany Tetyda, o wysokiej tolerancji na stres abiotyczny w okresie wegetacji. Jednak wykazanie zależności między tolerancją odmian na stres wysokiej temperatury i suszy w okresie wegetacji a suchą masą korzeni będzie wymagało dalszych badań.

W latach 2010–2013 badano gatunki, które mogą spełniać rolę pionierską w sukcesji naturalnej na złożu wapna poflotacyjnego, którym zapełniono zawodnione niecki osiadania w Kopalni Siarki "Jeziórko". Oceniano również dynamikę zmian gatunkowych zachodzących w kolejnych latach badań. Badania prowadzono na dwóch doświadczeniach. Na pierwszym doświadczeniu założonym w łanie kostrzewy trzcinowej określano skład botaniczny roślin oraz ich skalę pokrycia i towarzyskości wg Braun-Blanqueta, a także przypisanie im wartości fitosocjologicznych celem określenia ich trwałości w runi oraz dynamiki zmian gatunkowych. Na drugim doświadczeniu porośniętym roślinnością zielną i drzewiastą obserwowano zmiany w składzie gatunkowym i liczebności osobników, a szczególnie te, jakie nastąpiły w następstwie pożaru badanych terenów jesienią 2006 roku. Wyniki prowadzonych badań wykazały, że w łanie kostrzewy trzcinowej porastającej wapno poflotacyjne rośnie udział traw: perzu właściwego (Agropyron repens (L.) P.B.), trzcinnika piaskowego (Calamagrostis epigeios (L.) Roth.) i stokłosy miękkiej (Bromus mollis L.), a udział kupkówki pospolitej (Dactylis glomerata L.) maleje. Wzrasta również udział mleczu polnego (Sonchus arvensis L.), fiołka polnego (Viola arvensis Murr.), mniszka pospolitego (Taraxacum officinale Web.) i babki lancetowatej (Plantago lanceolata L.) oraz motylkowatych wieloletnich: koniczyny białej (Trifolium repens L.), koniczyny łąkowej (Trifolium pratense L.) i komonicy rożkowej (Lotus corniculatus L.). Na terenach podlegających sukcesji spontanicznej maleje udział trzcinnika piaskowego, kostrzewy trzcinowej i perzu właściwego na korzyść wielu gatunków roślin dwuliściennych takich jak m.in.: nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis L.), nawłoć pospolita (Solidago virga-aurea L.) i nawłoć późna (Solidago serotina Ait.), komonica rożkowa (Lotus corniculus L.) i ostrożeń polny (Cirsium arvense (L.) Scop.). Wśród drzew dominują gatunki wierzb (Salix sp.) i topól (Populus sp.), maleje natomiast udział światłolubnych brzóz (Betula sp.), a osobniki kilku innych gatunków występują pojedynczo. Co roku wzrasta liczba taksonów roślinności zielnej i liczba osobników wśród gatunków roślinności drzewiastej. Osady ściekowe wprowadzone do bezglebowego złoża zainicjowały życie biologiczne i aktywizowały procesy glebotwórcze, które wraz z porastającą spontanicznie roślinnością wpływają na tworzenie poziomu organiczno-próchnicznego gromadzącego przyswajalne składniki pokarmowe i wodę. Odnotowano zwiększenie zawartości przyswajalnych składników pokarmowych P, K i Mg oraz materii organicznej w złożu pobranym spod roślinności porastającej obydwa doświadczenia oraz niewielkie, ale wyraźne obniżenie pH podłoża zarówno w poziomie organiczno-próchnicznym jak też głębiej, co mogło skutkować zmianami składu gatunkowego roślinności w kolejnych latach badań.

Materiałem badawczym było ziarno 27 linii jęczmienia browarnego oraz 3 odmian wzorcowych Blask, Olympic, Suweren, pochodzące z doświadczeń wstępnych rozlokowanych w Bąkowie, Strzelcach i Radzikowie w 2013 roku. Badania wartości technologicznej ziarna tych linii oraz otrzymanego słodu i brzeczki dokonano na podstawie masy 1000 ziaren, celności, zawartości białka ogółem i białka rozpuszczalnego słodu, liczby Kolbacha, kruchości, ekstraktywności i siły diastatycznej słodu, lepkości brzeczki, zawartości w niej wysokocząsteczkowego (HM) β-glukanu oraz stopnia ostatecznego odfermentowania. Wyliczono współczynniki zmienności (CV%), a także współczynniki korelacji (r). W przypadku zawartości białka w słodzie, ekstraktywności, lepkości brzeczki, siły diastatycznej i zawartości HM-β-glukanu przeprowadzono dwuczynnikową analizę wariancji, jak również wyznaczono grupy jednorodne na podstawie testu Tukeya. Cechą najbardziej różnicującą badany materiał była zawartość β-glukanu wysokocząsteczkowego w brzeczce, o współczynniku zmienności powyżej 44%. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, iż genotyp w większym stopniu niż środowisko wpływał na wartość technologiczną linii jęczmienia browarnego pochodzących ze zbioru 2013 roku.

Badana kolekcja 50 izolatów Blumeria graminis f. sp. tritici wyosobnionych z porażonych liści pszenicy reprezentowała populację tego patogena występującą na terenie Polski w latach 2012–2013. Izolaty charakteryzowały się zróżnicowanym stopniem wirulencji w stosunku do genów odporności obecnych w zestawie odmian i linii różnicujących. Wszystkie izolaty były awirulentne w stosunku do genów odporności Pm21, Pm36 oraz Pm37. W stosunku do genu Pm29 wirulentny był tylko 1 izolat, a w stosunku do kombinacji genów Pm1+2+4b+9 wirulentne były tylko 2 izolaty. Ponad 90% izolatów było wirulentnych w stosunku do genu Pm2, Pm5 i kombinacji genów Pm2+4b+8, Pm2+6 i Pm4b+5. Wszystkie badane izolaty były wirulentne w stosunku do odmiany podatnej Nimbus, która była jednocześnie wzorcem we wszystkich testach odpornościowych oraz do genów Pm6, Pm8, i kombinacji genów Pm5+8, Pm4b+8. Większość z badanych izolatów, było wirulentnych do 16 genów odporności lub ich kombinacji jednocześnie oraz w stosunku do 17 genów odporności lub ich kombinacji jednocześnie (łącznie 16 izolatów). Żaden z badanych izolatów nie był wirulentny w stosunku tylko do jednego genu odporności oraz w stosunku do mniej niż 8 genów jednocześnie. Ponadto, żaden z testowanych izolatów nie był wirulentny w odniesieniu do więcej niż 20 genów odporności lub ich kombinacji jednocześnie.

Czerwona i różowa fuzarioza kolb kukurydzy powodowane przez grzyby rodzaju Fusarium wpływają ujemnie na wielkość plonu oraz jego jakość, ponieważ metabolity wtórne wytwarzane przez te grzyby powodują groźne choroby ludzi i zwierząt.W ostatnich latach obserwuje się nasilenie tej choroby również na plantacjach w Polsce. Celem bieżącej pracy było określenie różnic stopnia odporności elitarnych linii wsobnych kukurydzy na tzw. czerwoną fuzariozę kolb powodowaną przez F. graminearum na podstawie dynamiki rozwoju choroby oraz dynamiki gromadzenia deoksyniwalenolu (DON) w ziarnie na przestrzeni czasu. Do badań włączono 7 linii wsobnych. Stopień odporności roślin zakażanych zawiesiną zarodników F. graminearum oraz tych, które rosły przy infekcji naturalnej oceniano w odstępach dziesięciodniowych (8 terminów), od fazy dojrzałości mlecznej do zbioru, używając skali 1–7. Zawartość DON oznaczono w próbach ziarna pobranych z linii najbardziej podatnej i charakteryzującej się wysoką odpornością, osobno w każdym terminie, metodą ELISA. Średnio, wraz z upływem czasu nasilenie choroby oraz zawartość DON w próbach ziarna rosło, a różnice pomiędzy terminami były istotne. Genotyp również miał istotny wpływ zarówno na rozwój choroby jak i na poziom skażenia DON. Średnio, po zakażeniach sztucznych nasilenie choroby było o 3 stopnie wyższe niż przy infekcji naturalnej a zakres zmienności stopnia porażenia kolb wahał się od 3,3 do 5,9. Na przykładzie większości linii (średnio podatne lub średnio odporne) można było stwierdzić, że pierwsze objawy choroby pojawiają się już 20 dni od daty kwitnienia kwiatostanów żeńskich (pierwszy termin oceny), a największe różnice w nasileniu choroby rozpoczynają się po upływie 50 dni od daty kwitnienia. Próby ziarna pobrane z linii najbardziej odpornej nie były skażone DON nawet po zakażeniach sztucznych. Na przykładzie linii najbardziej podatnej stwierdzono, że akumulacja DON w ziarnie rozpoczęła się już po upływie 20 dni od daty kwitnienia kwiatostanów żeńskich (pomiędzy pierwszym i drugim terminem) a największy wzrost zawartości tej toksyny zaobserwowano po upływie 50 dni od daty kwitnienia kwiatostanów żeńskich.

Celem pracy jest zaprezentowanie pewnej metody konstrukcji układów niekompletnych typu split-split-plot dla doświadczeń nieortogonalnych z co najmniej trzema czynnikami. W literaturze znanych jest wiele metod konstrukcji układów niekompletnych. Często wykorzystuje się w nich bogatą teorię układów blokowych. Wybierając jeden z nich lub więcej z takich układów do wygenerowania na przykład, niekompletnego układu split-split-plot, szczególny nacisk należy położyć, między innymi, na optymalne wykorzystanie materiału doświadczalnego. Należy również zwrócić uwagę na ewentualność zastosowania obiektów kontrolnych lub wzorca dla jednego lub więcej czynników oraz możliwość takiego zaplanowania doświadczenia, aby najbardziej interesujące dla eksperymentatora kontrasty obiektowe były estymowane z największą precyzją (efektywnością). W pracy powyższe rozważania zilustrowano opisując nowy układ niekompletny typu split-split-plot na przykładzie doświadczenia z pszenicą ozimą. Przedstawiono statystyczne konsekwencje planowania doświadczeń w takim układzie. W analizie statystycznej zastosowano techniki właściwe dla tak zwanych doświadczeń wielowarstwowych oraz korzystano z teorii kontrastów bazowych.

Praca dotyczy metodyki analizowania doświadczeń genetyczno-hodowlanych jednopowtórzenio¬wych z wykorzystaniem obiektów wzorcowych. Celem takiej analizy jest, między innymi, selekcja genotypów do dalszych badań. W literaturze istnieje wiele propozycji metod selekcji genotypów. W pracy dokonujemy porównań wybranych z literatury sześciu metod selekcji z metodą propono¬waną przez autorów opartą na teorii powierzchni reakcji. Powyższych metod nie można porównać analitycznie. Jedynym sposobem jest porównanie rankingów genotypów uzyskanych wszystkimi rozważanymi metodami na podstawie tego samego doświadczenia. Porównania tego dokonujemy na podstawie doświadczenia z jęczmieniem jarym. W pracy rekomendujemy metodę selekcji opartą na teorii powierzchni reakcji z wykorzystaniem poletek kontrolnych.

W doświadczeniach polowych prowadzonych w latach 2011–2013 w IHAR — PIB Zakładzie Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie oceniano wpływ warunków meteorologicznych panujących w okresie wegetacji na poziom porażenia ospowatością bulw 29 wybranych odmian ziemniaka podzielonych na trzy grupy wczesności odmian: 1 — bardzo wczesne i wczesne; 2 — średnio wczesne oraz 3 — średnio późne i późne. Uzyskane wyniki pokazują, że istnieje duże zróżnicowanie poziomu porażenia ospowatością pomiędzy grupami wczesności badanych odmian w latach prowadzenia oceny. Najniższe wartości porażenia stwierdzono dla każdej z grup wczesności w roku 2011 (bardzo wczesne i wczesne 3,6%, średnio wczesne — 15,5%, średnio późne i późne — 5,9%).

Celem doświadczenia była ocena strat przechowalniczych i przyrostu nekroz pouszkodzeniowych na przechowywanych bulwach poddanych sile ściskania. Przed przechowywaniem bulwy 3 odmian: Flaming. Elanda, Almera zostały umieszczone w rurach o średnicy 6 cm i wysokości 60 cm w następujących kombinacjach: uszkodzone bez zabliźnień — bez ściskania; uszkodzone bez zabliźnień — siła ściskania 60 N; uszkodzenia zabliźnione — siła ściskania 60 N. Rury umieszczono w komorze przechowalni, w temperaturze 8°C. Po 6 miesiącach przechowywania oceniane były: powierzchnia uszkodzeń ciśnieniowych, ubytki naturalne, długość i liczba kiełków, wielkość uszkodzeń zewnętrznych i wewnętrznych. Uszkodzenia ciśnieniowe obserwowane były na bulwach wszystkich badanych odmian. Średnia powierzchnia odcisku wynosiła 382 mm2. Wpływ na wielkość uszkodzeń ciśnieniowych miały warunki termiczno-wilgotnościowe występujące podczas wegetacji. Wielkość uszkodzeń ciśnieniowych powstałych na bulwach istotnie różniła się między badanymi odmianami. Sposób zabliźniania bulw nie miał wpływu na wielkość uszkodzeń ciśnieniowych. Nekrozy na bulwie, powstałe po uszkodzeniach zewnętrznych i wewnętrznych powiększyły się na wszystkich odmianach po przechowywaniu. Powierzchnia nekroz istotnie różniła się między odmianami — u odmiany Almera wynosiła 31,8 mm2, a u odmiany Flaming 73,4 mm2. Uszkodzenia w postaci zmiażdżenia miąższu spowodowały przyrost grubości nekroz po przechowywaniu od 1,2 mm w odmianie Almera i do 4,1 mm w odmianie Flaming. Na grubość nekrozy nie miała wpływu siła ściskania bulw, a tylko sposób zabliźniania skaleczeń. Poziom ubytków naturalnych był wyższy w ziemniakach nie ściskanych, które nie przeszły okresu gojenia bulw. Siła ściskania bulw wpływała na przebieg kiełkowania podczas przechowywania. Po przechowywaniu większą ilość kiełków zaobserwowano w ziemniakach ściskanych nie zabliźnionych niż ściskanych ale zabliźnionych.

Emulsje typu o/w są zdyspergowanymi układami złożonymi z fazy olejowej rozproszonej w fazie wodnej. Układy dyspersyjne mają tendencję do ulegania termodynamicznej destabilizacji. Aby przeciwdziałać temu niekorzystnemu zjawisku stosuje się w tego typu układach jako fazę rozproszoną roztwory hydrokoloidów takich jak maltodekstryny. Substancje te nie tylko wpływają na stabilność układów, ale także na ich właściwości reologiczne. Celem pracy była analiza wybranych właściwości reologicznych modelowych emulsji typu o/w, w których fazę rozproszoną stanowiły roztwory maltodekstryn ziemniaczanych o trzech stopniach scukrzenia oraz w różnych stężeniach. Emulsje z dodatkiem roztworu maltodekstryny zostały przygotowane na drodze homogenizacji. Analizy reologiczne obejmowały pomiar właściwości lepkosprężystych emulsji oraz wyznaczenie krzywych lepkości przy użyciu reometru oscylacyjnego. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono istotny wpływ stopnia scukrzenia maltodekstryn oraz ich stężenia na lepkość pozorną i właściwości lepkosprężyste modelowych emulsji typu o/w na bazie maltodekstryn ziemniaczanych. Lepkość pozorna badanych emulsji malała w miarę wzrostu stopnia scukrzenia maltodekstryn zastosowanych do stabilizacji układu. Przy czym w obszarze tego samego stopnia scukrzenia maltodekstryn wartość lepkości pozornej układu wzrastała w miarę zwiększania stężenia hydrolizatu w roztworze tworzącym fazę wodną układu. Analizowane układy emulsyjne w zależności od stopnia scukrzenia maltodekstryny zastosowanej do ich stabilizacji, zachowywały się jak ciała sprężystolepkie z dominacją cech sprężystych w przypadku zastosowania maltodekstryny o DE 6, lub jak układy lepkosprężyste z dominującym udziałem cech lepkich w przypadku gdy zastosowano maltodekstryny o stopniu scukrzenia 11 lub 16.

Dane doświadczalne pozyskano z doświadczenia polowego przeprowadzonego w latach 2009–2010 w IHAR Radzików. Celem doświadczenia była wielocechowa ocena 7 rodów i odmian kostrzewy czerwonej i 5 wiechliny łąkowej pod względem wybranych cech użytkowych ważnych w produkcji nasiennej. Wykonane wielowymiarowe analizy statystyczne, hierarchiczna analiza skupień oraz analiza składowych głównych (PCA), pozwoliły wydzielić i scharakteryzować grupy rodów i odmian podobnych pod względem badanych cech. Cechami w bardzo dużym stopniu wpływającymi na wielocechowe zróżnicowanie badanych genotypów były cechy skorelowane z pierwszą składową główną, tj. zadarnieniem i porażeniem przez helmintosporiozę. Były to cechy silnie skorelowane z aspektem ogólnym wyglądu trawnika.

Ograniczona wiedza na temat licznych marginalnych i niedocenianych gatunków roślin limituje ich dalsze doskonalenie. W wielu wypadkach są one bardzo dobrze zaadaptowane do marginalnych warunków środowiskowych, stanowią dodatkowe źródło żywności w określonych porach roku jak i element dobrze zbilansowanej diety. W obrębie rodzaju Lathyrus do najbardziej użytkowo rozpowszechnionych gatunków należy lędźwian siewny (Lathyrus sativus L.) i lędźwian czerwony (Lathyrus cicera L.). W krajowym rolnictwie w marginalnej skali uprawiany jest wyłącznie lędźwian siewny reprezentowany przez dwie odmiany oryginalne i nieliczne formy lokalne od ponad 200 lat obecne na terenie Podlasia. Z uwagi na wąską pulę genową ograniczonych geograficznie wyżej wspomnianych ekotypów, postęp hodowlany uwarunkowany jest wzbogaceniem puli genowej (poszerzeniem istniejącej zmienności cech) przez dopływ nowych genów reprezentowanych przez materiały lędźwianu o zróżnicowanym pochodzeniu geograficznym. Celem badań była ocena zmienności cech ilościowych i składu chemicznego nasion materiałów lędźwianu siewnego i czerwonego pochodzących z kolekcji IGR PAN i reprezentujących wybrane kraje Europy, Azji i Afryki. Na podstawie trzyletnich doświadczeń polowych dotyczących głównie struktury plonowania wykazano, że oceniane obiekty kolekcyjne charakteryzowały się szerokim zakresem zmienności cech ilościowych, po części specyficznej do kraju ich pochodzenia. Największą odrębnością na poziomie fenotypowym od lędźwianu siewnego charakteryzowały się pokrewne genetycznie obiekty lędźwianu czerwonego. W obrębie lędźwianu siewnego wyróżniono grupy obiektów (reprezentujących poszczególne kraje) o największym i najmniejszym podobieństwie pod względem ocenianych cech ilościowych. Na tle wszystkich grup krajowe formy wyróżniały się przede wszystkim wysokimi wartościami liczby strąków z rośliny, liczby nasion ze strąka i masy nasion z rośliny, a niska masa pojedynczego nasiona rzutowała na bardzo niską masę 1000 nasion, bardziej zbliżoną do drobnonasiennych form azjatyckich aniżeli do grubonasiennych ze Słowacji, Czech czy Węgier. Obiekty z tych ostatnich krajów mogą stanowić wartościowy materiał wyjściowy do poprawienia wielkości nasion i plonu (bez redukcji liczby nasion w strąku) drobnonasiennych lokalnych form krajowych. Na podstawie składu chemicznego nasion wyodrębniono grupy obiektów o najwyższej zawartości białka, tłuszczu i odrębnym profilu kwasów tłuszczowych.

Celem badań było określenie współzależności cech warunkujących plon nasion miejscowej populacji K 5 komonicy zwyczajnej. Oceniono następujące cechy: wysokość roślin, liczba łodyg głównych, liczba węzłów na łodydze, liczba baldachów na łodydze, liczba strąków w baldachu, liczba nasion w baldachu, liczba nasion w strąku, plon nasion z rośliny i masa 1000 nasion. W obu latach badań, największą zmienność obserwowano w odniesieniu do wysokości plonu nasion, liczby nasion w baldachu, liczby baldachów na łodydze i liczby łodyg głównych. Najmniej zmienną cechą była masa 1000 nasion. Badania wykazały wysoką dodatnia korelację plonu nasion z rośliny z liczbą łodyg głównych, liczbą baldachów na łodydze, liczbą strąków w baldachu, liczbą nasion w baldachu i liczbą nasion w strąku. Plon nasion z rośliny był w ok. 90% determinowany zmiennością liczby łodyg głównych i liczby baldachów na łodydze. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że jednoczesna selekcja w kierunku zwiększenia liczby łodyg rośliny, liczby baldachów na łodygach oraz liczby nasion w baldachu, prowadzi do zwiększenia poziomu plonowania nasiennego.

Celem pracy było wskazanie najlepszej fazy zbioru nasion dla uzyskania wysokiej zdolności kiełkowania oraz wpływu odkażania na jakość nasion komonicy zwyczajnej. Badano nasiona 2 form komonicy zwyczajnej, odmiany Skrzeszowickiej — S i nowej populacji — K. Zbiór nasion przeprowadzono w 4 terminach (T1–T4) wyznaczonych w oparciu o stopień zabarwienia 60–70% wytworzonych strąków, tj. T1 — barwa oliwkowo-brązowa, T2 — barwa jasnobrązowa, T3 — barwa brązowa, T4 — barwa ciemnobrązowa (brunatna). Optymalnymi terminami okazały się fazy T3 i T4, w których nasiona komonicy obu form osiągnęły najwyższą średnią zdolność kiełkowania (blisko 30% i 22%). Zastosowano odkażanie Topsinem M 500 SC i podchlorynem sodu. Stwierdzono, że u odmiany Skrzeszowickiej odkażanie dało pożądany efekt: zdolność kiełkowania istotnie wzrosła niezależnie od wariantu odkażania (o 19%), a ponadto zmniejszył się udział nasion twardych (o 23%). Odkażanie podchlorynem nasion populacji K spowodowało zwiększenie zdolności kiełkowania w porównaniu do odkażania Topsinem M (o 6%).

Wyczerpywanie naturalnych pokładów paliw konwencjonalnych oraz wzrastająca emisja gazów cieplarnianych zmuszają do poszukiwania alternatywnych zasobów energetycznych. Zgodnie z założeniami Dyrektywy 2009/28/WE, Polska jako kraj członkowski Unii Europejskiej, zobligowana jest to zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym jej zużyciu do 15% w 2020 r. Największy udział zarówno w europejskim, jak i polskim bilansie energii odnawialnej ma biomasa stała. Z powyższych względów coraz większego znaczenia nabierają uprawy roślin energetycznych. Wieloletnie trawy z rodzaju Miscanthus postrzegane są jako potencjalny surowiec do produkcji biomasy. W artykule przedstawione zostały zagadnienia związane z historią sprowadzenia miskanta olbrzymiego do Europy i Polski, charakterystyką dostępnej puli genetycznej, a także doświadczeniami z zakresu uprawy i hodowli wraz z cechami wymagającymi ulepszenia.

Badano możliwość uprawy jarych roślin oleistych na rekultywowanym gruncie wapna poflotacyjnego użyźnionego osadami ściekowymi pokrywającymi tereny poeksploatacyjne Kopalni Siarki „Jeziórko”. Oceniano 5 gatunków roślin oleistych: rzepak jary odm. Heros, gorczycę białą odm. Borowska, len zwyczajny oleisty odm. Oliwin, Szafir i Jantarol, słonecznik zwyczajny oleisty odm. Wielkopolski i Lech oraz lniankę siewną jarą odm. Borowska. Obydwie odmiany słonecznika najlepiej ze wszystkich badanych gatunków i odmian rozwijały się na bezglebowym złożu wapna poflotacyjnego i dzięki silnemu systemowi korzeniowemu były odporne na suszę i zaskorupianie gruntu. Wszystkie odmiany lnu również bardzo dobrze rozwijały się na tym podłożu, corocznie wykazywały bardzo dobre wschody, tworzyły zwarty wyrównany łan mało podatny na wyleganie i zadowalająco plonowały. Z roślin kapustowatych (Brassicaeae) najbardziej przydatny do rekultywacji tych gruntów okazał się rzepak jary ze względu na bardzo dobre i wyrównane wschody, małą skłonność do wylegania, wysoką bujność roślin i znaczny plon nasion. Gorczyca biała i lnianka siewna wykazały nieco mniejszą przydatność do rekultywacji tych terenów a pod względem ocenianych cech rozwijały się podobnie. Osady ściekowe wraz z porastającą roślinnością wpływały na gromadzenie materii organicznej, składników pokarmowych w gruncie, zwiększając jego wodochłonność i obniżając odczyn. Osadowe użyźnienie bezglebowego złoża wapna poflotacyjnego wpłynęło różnicująco na zawartość metali ciężkich w zrekultywowanym gruncie i wyrosłych na nim roślinach.

Praca zawiera propozycję nowej metody oceny postępu hodowlanego wnoszonego przez poszczególne odmiany rośliny uprawnej. Ocena polega na wyznaczeniu wskaźników postępu na podstawie danych z wieloletnich doświadczeń odmianowych. Wyznaczane są wskaźniki: PHO — postępu hodowlanego wnoszonego przez poszczególne odmiany pod względem danej cechy; UPHO — użytecznego postępu hodowlanego wnoszonego przez poszczególne odmiany pod względem danej cechy; UTO — użytecznej trwałości odmiany; WOC — wartości użytkowej odmiany. Przyjęto, że odmiana wnosi postęp jeśli wartość danej cechy tej odmiany, w 4 pierwszych latach jej badania, jest większa (korzystniejsza) niż wartość tej cechy u najlepszej odmiany starszej, wśród odmian badanych, w tych samych 4 latach. Odmiana wnosi postęp użyteczny gospodarczo, pod względem danej cechy gdy, w 4 pierwszych latach jej badania, jest lepsza od średniej wartości tej cechy u odmian starszych. Jako użytecznie trwałą przyjęto odmianę, która w latach jej użytkowania (badań) jest lepsza, pod względem danej cechy, od średniej wartości tej cechy u wszystkich odmian (starszych i nowszych) w porównywalnych latach. Wskaźnik UTO pozwala także oszacować liczbę lat trwałości odmiany. Wskaźnik wartości użytkowej odmiany (WOC) jest średnią wskaźników PHO, UPHO i UTO. Wskaźniki mogą być wyznaczane dla każdej cechy, której wartości są mierzalne i cecha ta ma znaczenie gospodarcze. Wskaźniki wyliczone dla różnych cech rośliny uprawnej są porównywalne jeśli dane pochodzą z tych samych doświadczeń i lat.

Oceny postępu hodowlanego pszenżyta ozimego w Polsce, w latach 1982–2012, dokonano na podstawie danych z doświadczeń Centralnego Ośrodka Badania Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej. Do oceny postępu zastosowano metody statystyczne (korelacja, regresja), po uprzednich przekształceniach danych. Te przekształcenia pozwoliły wydzielić efekty hodowli i efekty wpływu środowiska z całości efektów postępu. Oceniono postęp hodowlany jaki wniosły poszczególne odmiany pszenżyta stosując metodę wskaźnikową (Rudnicki, 2014). Stwierdzono że, w latach 1982–2012 zwiększały się plony pszenżyta ozimego wskutek postępu hodowlanego i agrotechnicznego. Średnio rocznie zwiększały się o 1,04 dt∙ha-1, głównie (90,4%) dzięki sukcesywnemu postępowi hodowlanemu. Dynamika postępu hodowlanego w plonie ziarna była duża (1,95 dt∙ha-1∙rok-1) w początkowych latach hodowli pszenżyta ozimego (1982–1990) i malejąca w dalszych latach. Spośród 58 ocenianych odmian postęp hodowlany w plonowaniu wniosły 22, ale użyteczny postęp hodowlany aż 57 odmian. Użyteczną trwałość przez ponad 5 lat wykazało 48% odmian. Największą wartość użytkową, pod względem plonu ziarna, wykazały odmiany: ‘Sorento’, ‘Ugo’, ‘Pawo’, ‘Bogo’, ‘Witon’, ‘Presto’, ‘Tewo’, ‘Kazo’, ‘Lamberto’, ‘Tornado’, ‘Moderato’, a także ‘Tulus’, ‘Algoso’, ‘Fredro’, ‘Pizarro’, ‘Grenado’, ‘Borwo’. Dorodność ziarna pszenżyta ozimego nie ulegała kierunkowej zmianie i postęp w zakresie tej cechy był znikomy. Brak też postępu pod względem liczby opadania mąki pszenżyta. Zawartość białka ogólnego w ziarnie wykazała niewielki, ale istotny, regres w latach 1982–2012 i ujemnie korelowała z plonem ziarna w tych latach (r = -0,71).

W tej pracy dokonano oceny efektów hodowli pszenżyta ozimego pod względem odporności na 10 czynników stresogennych dla roślin. W ocenach uwzględniono odmiany pszenżyta znajdujące się w polskim rejestrze odmian w latach 1982–2012. Zastosowano analogiczne metody jak w I części pracy (Rudnicki, 2014 a, 2014 b). Stwierdzono, że odporność średnia odmian pszenżyta ozimego na większość ocenionych czynników stresowych zmniejszała się wraz z upływem lat. Postęp hodowlany w odporności na poszczególne czynniki stresowe wnosiły nieliczne odmiany spośród rejestrowanych. Sukcesem hodowli odpornościowej była zwłaszcza odmiana ‘Fidelio’, wpisana do rejestru odmian w 1997 roku, która wniosła duży i trwały postęp pod względem niemal wszystkich czynników stresowych. Wraz z upływem lat badań wiele odmian, rejestrowanych po 1996 roku, traciło swą początkową odporność na patogeny, zwłaszcza na mączniaka prawdziwego i rdzę brunatną. Utrata tych odporności następowała zwykle tym szybciej im później odmiany były rejestrowane. Przed 2001 rokiem patogeny chorobotwórcze, z wyjątkiem rdzy brunatnej, nie wpływały istotnie na plonowanie pszenżyta ozimego, natomiast w późniejszym okresie ich wpływ był znaczący.

Rosnące zapotrzebowanie na żywność jak również uwarunkowania ekonomiczne stawiają przed hodowlą wymaganie ciągłego podnoszenia produktywności odmian wprowadzanych do uprawy. Zielona rewolucja zaowocowała wprowadzeniem form karłowatych i na półwiecze zdeterminowała mechanizmy podnoszenia plonowania przez zwiększanie indeksu plonowania (HI), które wraz z wysoką kulturą rolną pozwoliły na osiągnięcie plonów pszenicy wyższych niż 10 t/ha. Osiągnięto optymalną wielkość HI (dla pszenicy ≈ 0,64), tak więc potencjał plonowania związany z tym parametrem został wyczerpany i w związku z tym pojawiło się pytanie jakie fenotypy zbóż zagwarantują dalszy wzrost plonów w nadchodzących dekadach, dla których prognozowane jest zjawisko pogłębiającej się suszy glebowej. W artykule przedstawiono wyniki modelowania ideotypów pszenicy wygenerowanych w ośrodku badawczo-hodowlanym w Rothamsted (UK) przy użyciu mechanistycznego modelu Sirius rozszerzonego o algorytm ewolucyjny (GA-SA) i prognozy klimatyczne (HadCM3). Zarysowano biochemiczne i fizjologiczne uwarunkowania odporności roślin na suszę oraz poruszono zagadnienie efektywnego wykorzystania wody przez rośliny uprawne.

W pracy przedstawiono wyniki badań z lat 2006–2009 mające na celu określenie wpływu nawożenia wsiewkami międzyplonowymi na ciemnienie i smakowitość bulw ziemniaka w integrowanym i ekologicznym systemie produkcji. W doświadczeniu badano dwa czynniki. I. Rodzaj i sposób nawożenia: organiczne (różne gatunki wsiewki międzyplonowej przyorane lub pozostawione na zimę w postaci mulczu) i naturalne (obornik). II. System produkcji: integrowany i ekologiczny. Bezpośrednio po zastosowaniu nawożenia wsiewkami międzyplonowymi uprawiano ziemniaki jadalne. W pobranych próbach bulw ziemniaka oznaczono: ciemnienie miąższu surowego (po 4 h) i ugotowanego (po 2 i 24 h) oraz smakowitość bulw. Oddziaływanie wsiewek międzyplonowych na analizowane cechy konsumpcyjne bulw ziemniaka było zbliżone do cech konsumpcyjnych bulw ziemniaka nawożonych obornikiem, ale istotnie wyższe od cech konsumpcyjnych bulw ziemniaka pochodzących z obiektu kontrolnego, bez nawożenia wsiewką międzyplonową. Najkorzystniej na omawiane cechy, a zwłaszcza na smakowitość bulw, oddziaływało nawożenie nostrzykiem białym zarówno przyoranym jesienią, jak i pozostawionym do wiosny w formie mulczu. Stopień ciemnienia miąższu surowego i ugotowanego bulw ziemniaka uprawianego w ekologicznym systemie produkcji był istotnie niższy niż w integrowanym systemie produkcji. Natomiast smakowitość bulw ziemniaka była wyższa w integrowanym systemie produkcji.