Uprawy polowe metodami ekologicznymi: badania w zakresie produkcji ekologicznego materiału siewnego roślin rolniczych.

Badania nad przydatnością złożonych populacji krzyżówkowych i starych odmian pszenicy zwyczajnej ozimej do produkcji nasiennej dla gospodarstw ekologicznych – upowszechnienie wyników badan w formie zaleceń dla producentów ekologicznych.

Decyzja nr DEJ.re.027.10.2023 z dnia 18 kwietnia 2023

Wartość dofinansowania: 200 000,00 zł

Wartość całkowita: 200 000,00 zł

Kierownik badania: dr inż. Roman Warzecha
Zakład Biologii Stosowanej
tel.: 22 7334562
e-mail: r.warzecha@ihar.edu.pl 

Zespół badawczy:

dr Piotr Ochodzki, mgr inż. Monika Żurek,
pracownicy inżynieryjno-techniczni

Streszczenie planowanej realizacji badania

Obecnie w uprawie ekologicznej stosuje się przede wszystkim niezaprawiony materiał siewny wybranych odmian konwencjonalnych na podstawie odstępstwa (derogacja Rozp. 2018/848WE). Możliwe jest również stosowanie odmian konwencjonalnych rozmnażanych w warunkach ekologicznych w ostatnim roku. Komisja Europejska planuje dokonać zmiany w tym zakresie. Możliwe będzie wyłącznie stosowanie ekologicznego materiału siewnego, wytworzonego w warunkach ekologicznych.

Współczesne systemy produkcji rolniczej charakteryzują się uprawą niewielkiej liczby gatunków i jednorodnych genetycznie odmian roślin, na dużych areałach. W przypadku uprawy pojedynczych, genetycznie jednorodnych odmian, ma miejsce drastyczne zawężenie zmienności genetycznej. Z uwagi na zachodzące zmiany klimatyczne takie uprawy są coraz bardziej zagrożone przez stresy biotyczne (choroby, szkodniki, zachwaszczenie) i przez czynniki abiotyczne (niskie i wysokie temperatury, susze i inne gwałtowne fluktuacje czynników pogodowych). Przeciwdziałanie tym zjawiskom polega na przywracaniu bioróżnorodności w hodowli, nasiennictwie i uprawie roślin. Według FAO, w ostatnim stuleciu zostało utracone aż 75% bioróżnorodności roślin. Postęp genetyczny i nasiennictwo będą odgrywać kluczową rolę w rolę w ekologizacji i zwiększaniu bioróżnorodności w rolnictwie. Strategia bioróżnorodności wpisuje się w program Europejskiego Zielonego Ładu.

Przykładem zwiększania bioróżnorodności jest między innymi kreowanie i uprawa mieszanek między- i wewnątrzgatunkowych. W szczególności dotyczy to mieszanek różnych gatunków zbóż jarych i ich mieszanek z roślinami bobowatowymi. Zwiększenie bioróżnorodności służy również przywrócenie do uprawy starych odmian, które od co najmniej dwóch lat nie znajdują się w Krajowym Rejestrze.

Na poziomie Unii Europejskiej prowadzone są prace, dotyczące między innymi zasad rejestracji odmian ekologicznych (m.in. mniejsze wymagania dotyczące wyrównania roślin) oraz możliwości szerszego wprowadzenia do obrotu odmian i ekologicznych materiałów heterogenicznych (tzw. OHM – ang. Organic Heterogenic Materials). Prace te były prowadzone w ramach Europejskiego programu „Liveseed” i są obecnie kontynuowane w ramach  konsorcjum „Liveseeding”, pt.” Ekologiczna hodowla roślin i nasiennictwo w celu przyspieszenia zrównoważonych i zróżnicowanych systemów żywnościowych w Europie”. W tym programie uczestniczy 37 instytucji reprezentujących jednostki naukowe, placówki hodowlane, urzędy rejestracji odmian, firmy i organizacje z zakresu nasiennictwa i inne podmioty z 14 państw członkowskich UE, w tym z Polski, oraz ze Szwajcarii i Wielkiej Brytanii. Wszystkie działania mają na celu opracowanie innowacyjnych sposobów zwiększania dostępności ekologicznego materiału siewnego odpowiednich odmian, ze szczególnym uwzględnieniem OHM i odmian ekologicznych. Jedną z głównych form OHM – materiałów heterogenicznych proponowanych do uprawy w gospodarstwach ekologicznych są złożone populacje krzyżówkowe odmian (ZPK). Wnoszą one poszerzoną pulę genotypową i fenotypową.

Proponowane w niniejszym projekcie badania, nad złożonymi populacjami krzyżówkowymi (ZPK) i starymi odmianami pszenicy ozimej, wpisują się w pełni w założenia europejskiego zielonego ładu oraz w potrzeby polskiego rolnictwa ekologicznego.