Zadanie 3.13

Zadanie 3.13

Szczegółowy opis zakresu rzeczowego zadań w 2025r.:

Opis zadania:
Soja jest jedną z najbardziej wartościowych roślin uprawnych na świecie. Jej nasiona zawierają dużą ilość białka o dobrze zbilansowanym składzie aminokwasowym, najbardziej wśród roślin zbliżonym do białka zwierzęcego. Gatunek ten jest również cennym źródłem oleju o wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, a także wielu innych związków bioaktywnych. Soja wykorzystywana jest głównie w przemyśle paszowym,a w ostatnich latach istotnie wzrasta jej wykorzystanie również w przemyśle spożywczym.
Wychodząc naprzeciw potrzebom producentów rolnych oraz mając na uwadze poszerzenie areału uprawy soi w Polsce, a w konsekwencji zwiększenie oferty handlowej polskich producentów, celem długofalowym niniejszego zadania jest selekcja materiałów hodowlanych i odmian soi pod względem cech warunkujących jej wartość użytkową.
Obecnie najistotniejszym problemem w uprawie soi jest uzyskanie jak największej zawartości białka w nasionach oraz utrzymanie odpowiedniego pokroju rośliny, umożliwiającego efektywny zbiór plonu nasion. Wzrasta również znaczenie pozostałych składników nasion, warunkujących ich wysoką jakość. W związku z powyższym, prace zaplanowane w zadaniu będą obejmowały coroczną kompleksową ocenę materiałów hodowlanych o różnym stopniu wczesności oraz na różnym stopniu zaawansowania hodowlanego, od materiałów wyjściowych, poprzez linie aż do ustabilizowanych odmian.
Zadanie będzie realizowane dwukierunkowo – pod kątem wyselekcjonowania materiałów przeznaczonych dla hodowli, przemysłu paszowego i spożywczego oraz pod kątem selekcji na jak najwyższą wartość agrotechniczną w celu podniesienia wydajności i jakości plonowania, a w konsekwencji minimalizacji kosztów zbiorów. Na podstawie uzyskanych wyników, spośród przebadanych genotypów soi wybrane zostaną te, które kwalifikują się w dalszej kolejności do tworzenia linii o wysokiej zawartości białka oraz poprawionej wartości żywieniowej i agrotechnicznej.

1. Prace w kierunku wyselekcjonowania materiałów przeznaczonych dla przemysłu paszowego i spożywczego.

Materiał będzie analizowany pod względem składu chemicznego, w szczególności:

• składników odżywczych - białka, tłuszczu i związków mineralnych,
• składników bioaktywnych - błonnika pokarmowego, w tym nieskrobiowych polisacharydów, oligosacharydów, kwasów uronowych, ligniny związków fenolowych ogółem, kwasów fenolowych, fosforu fitynowego, inhibitora trypsyny, izoflawonów, karotenoidów i steroli.

W laboratorium przebadane zostaną nasiona 120 genotypów soi z uwzględnieniem różnych grup wczesności, a także stopnia zaawansowania hodowlanego (od materiałów wyjściowych, poprzez linie ustabilizowane aż do odmian). W całości materiału oznaczona zostanie zawartość białka i tłuszczu. W genotypach o największej zawartości białka i tłuszczu oznaczony zostanie odpowiednio, skład aminokwasowy i profil kwasów tłuszczowych. Ponadto w 50 genotypach o najkorzystniejszych parametrach, czyli największej ilości białka i najlepszych cechach agrotechnicznych, dodatkowo oznaczone zostaną składniki bioaktywne o charakterze prozdrowotnym i antyżywieniowym (błonnik pokarmowy, w tym nieskrobiowe polisacharydy, oligosacharydy, kwasy uronowe, ligniny, związki fenolowe ogółem, kwasy fenolowe, fosfor fitynowy, inhibitor trypsyny, izoflawony, karotenoidy i sterole, celem wskazania odpowiedniego kierunku użytkowania. Ogółem 16 składników.

Rezultaty badań tej części zadania będą kierowane przede wszystkim do przemysłu paszowego i spożywczego. W przypadku żywienia zwierząt wysoka zawartość analizowanych związków bioaktywnych ma charakter antyżywieniowy i ogranicza wykorzystanie białka w paszy. Dlatego do tej gałęzi przemysłu poszukiwane są genotypy o jak największej zawartości białka i tłuszczu i jednocześnie – obniżonej zawartości substancji antyżywieniowych. Odmienna sytuacja ma miejsce w przypadku wykorzystania soi w przemyśle spożywczym, gdzie wysoka zawartość związków bioaktywnych, w szczególności błonnika pokarmowego oraz związków fenolowych i flawonoidów, będzie miała znaczenie prozdrowotne.

2. Prace w kierunku wyselekcjonowania materiałów o najlepszych cechach agrotechnicznych i fenotypowych wpływających na wydajność i jakość plonu, kierowane do rolników.

Wyniki uzyskane w tej części badań będą dedykowane głównie rolnikom. Przeprowadzone zostaną obserwacje doświadczeń hodowlanych, podczas których oceniane będą następujące cechy agrotechniczne: wysokość osadzania dolnego strąka, wyleganie, pękanie strąków, masa nasion z poletka, potencjał plonowania, masa tysiąca nasion, wybrane choroby wirusowe, wschody, obsada roślin. Dodatkowo oceniane będą cechy fenotypowe takie jak determinacja pędu, barwa kwiatów i pędów, kształt liści.

Na podstawie obserwacji możliwa będzie rekomendacja materiałów hodowlanych i odmian o najkorzystniejszych cechach agrotechnicznych, co w połączeniu ze znajomością potencjału plonowania oraz wiedzą na temat odporności na wybrane choroby wirusowe gwarantuje uzyskanie plonu wysokiej jakości i w dużych ilościach.

Wyniki na każdym etapie będą na bieżąco wykorzystywane w pracach hodowlanych, prowadzonych przez jednostki współpracujące w ramach niniejszego zadania. W roku 2024 zostanie podjęta współpraca z polskimi spółkami hodowli roślin, które dysponują materiałami hodowlanymi soi oraz z jednostką naukową, która dostarczy wybrane materiały wyjściowe oraz dopełni zakres analiz chemicznych, zaplanowanych w zadaniu.

Efektem końcowym tegorocznych prac będzie:

• wskazanie wśród materiałów wyjściowych i hodowlanych soi, genotypów o najbardziej pożądanych cechach – wysoka zawartość białka, optymalna wartość agronomiczna oraz zawartość substancji bioaktywnych, które będą wykorzystywane w kolejnym roku do dalszych krzyżowań i w ten sposób umożliwią poprawę jakości materiałów hodowlanych;
• wskazanie spośród ustabilizowanych linii hodowlanych tych najlepszych, które w kolejnym etapie zostaną zgłoszone do rejestracji w COBORU.